چشم‌انداز خاکستری صادرات طلای سیاه

اقتصاد ۲۴-  چشم‌انداز آینده بازار نفت ایران همچنان تحت‌تأثیر مذاکرات هسته‌ای خاکستری است و مولفه‌هایی که بتواند استمرار روند صادرات به میزان بالای ۲ میلیون بشکه را تقویت کند، همچنان ضعیف به‌نظر می‌رسد؛ به همین دلیل دولت بودجه سال آینده را با احتیاط بیشتر با هدف تکیه کمتر به دلار‌های نفتی بسته است.

از سوی دیگر برخی مسئولان ذیربط در حوزه صادرات نفت که با همشهری گفتگو کرده‌اند، می‌گویند: به‌نظر می‌رسد سطح سوءتفاهم بین تهران و پکن، به‌دلیل چالش سیاسی دولت گذشته با برخی مقام‌های بلندپایه چینی بر سر پیوستن به طرح چینی یک کمربند – یک راه با روی کارآمدن دولت سیزدهم و عزم جدی سیدابراهیم رئیسی برای توسعه روابط با شرق، فروکش کرده که همین مسئله بر افزایش تقاضای چین برای خرید مستقیم و غیرمستقیم نفت از ایران تأثیر مثبت گذاشته است.

پیش‌تر برخی شنیده‌های تأیید نشده حکایت از آن داشت که رئیس‌جمهوری چین به‌دلیل بی‌اعتنایی دولت قبل به ایده او درباره احیای راه ابریشم، میزان خرید نفت از ایران را به‌شدت کاهش داده بود؛ مشکلی که پس از روی کار آمدن سیدابراهیم رئیسی و عضویت ایران در پیمان شانگ‌های برطرف شده است.

صادرات یک‌میلیونی

مقامات وزارت نفت می‌گویند صادرات طلای سیاه در ۱۰۰ روز گذشته روندی افزایشی پیدا کرده و به روزی یک‌میلیون بشکه رسیده است. وزارت نفت از زمان خروج آمریکا از برجام، یعنی از ۳ سال پیش، آمار تولید و صادرات نفت را اعلام نمی‌کند؛ هرچند شواهد موجود نشان می‌دهد مقصد اصلی صادرات طلای سیاه ایران بر بازار‌های شرق آسیا به‌ویژه چین متمرکز شده، ولی فروش تک‌محموله‌های صادراتی به برخی کشور‌های آفریقایی هم در دستور کار بوده است.

گفته می‌شود همزمان با آغاز مذاکرات بین ایران با ۱+۴ بر سر لغو تحریم‌ها و تعیین الزامات و تعهدات هسته‌ای ایران، گفتگو‌ها بین خریداران نفت ایران با مقامات شرکت ملی نفت به‌صورت غیررسمی آغاز شده است. افزون بر این، با توجه به روند فزاینده قیمت جهانی نفت، برخی کشور‌های متقاضی که در حال افزایش سطح ذخایر نفتی خود هستند، پیشنهاد‌هایی را به تهران فرستاده‌اند.

فروش نفت با تهاتر کالا

برخی مقام‌های وزارت نفت که با همشهری گفتگو کرده‌اند، می‌گویند یکی از مشکلات در مسیر صادرات نفت ایران پس از خروج آمریکا از برجام، ابهام در نحوه دریافت و دسترسی به ارز ناشی از صادرات نفت بود که در ماه‌های اخیر با ابتکار دولت، بخشی از ارز ناشی از صادرات نفت خام ایران در قالب تهاتر کالایی تسویه می‌شود. وزارت نفت ظاهرا برای تعمیم این رویه در حال گفتگو با سایر خریداران نفتی است. مقام‌های وزارت نفت انتظار دارند با پیوستن کشور‌های دیگر به صف خریداران نفت ایران، در قالب تهاتر کالایی، میزان صادرات را در سال آینده به ۱.۲ تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز برسانند.

جواد اوجی، وزیر نفت ایران پیش از این با حضور در مجلس به نمایندگان گزارش داده بود که صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ایران جهش داشته است. به‌گفته اوجی، فروش نفت به‌صورت تهاتری در دستور کار قرار گرفته و تهاتر نفت با کالا یا انجام سرمایه‌گذاری از روش‌های تازه فروش نفت است.

بیشتر بخوانید: کاهش ۷۰ درصدی سود پتروشیمی با خام‌فروشی

هرچند به‌طور رسمی آماری از میزان صادرات نفت به نقل از وزیر نفت منتشر نشده، اما برخی منابع به نقل از اوجی، میزان صادرات روزانه نفت ایران را یک‌میلیون بشکه اعلام کرده‌اند. یک عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید: با تلاش‌های وزارت نفت، فروش نفت و بازگشت منابع ارزی روند مطلوبی دارد. به‌گفته هادی بیگی‌نژاد، شاهد افزایش فروش نفت و فرآورده‌ها و بازگشت منابع ارزی به کشور هستیم. سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی هم از بررسی چگونگی تهاتر محصولات نفتی، پتروشیمی و کود‌های شیمیایی ایران در مقابل واردات نهاده‌های دامی برزیل در این کمیسیون خبر داد.

احد آزادی‌خواه گفته است اعضای این کمیسیون با سفیر برزیل در تهران روز یکشنبه جلسه داشته و گفتگو کرده‌اند. وزیر نفت در حالی از افزایش به‌گفته او قابل توجه فروش نفت، میعانات گازی، گاز صادراتی، فرآورده‌ها و محصولات پتروشیمی خبر داده که در روز‌های آینده دولت، نخستین لایحه بودجه سالانه خود را تقدیم مجلس خواهد کرد که براساس آن می‌توان چشم‌انداز درآمد‌های نفتی در بودجه سال بعد را رصد کرد.

رصد بین‌المللی

برخی معامله‌گران و شرکت‌های رصدکننده رفت‌وآمد نفتکش‌ها می‌گویند: چین واردات نفت از ایران را در ۳‌ماه گذشته در سطح بالای نیم‌میلیون بشکه در روز حفظ کرده است؛ زیرا تخفیف مناسب آن به ریسک نقض تحریم‌های آمریکا می‌ارزد. بر همین اساس چین خرید نفت از ایران را، امسال با وجود ادامه تحریم‌های آمریکا ادامه داده است. چین در ماه آگوست ۶۶۰ هزار بشکه در روز و در سپتامبر ۵۴۵ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کرد، اما در اکتبر این رقم به ۴۷۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت. مهدی حسینی، کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر نفت درخصوص افزایش فروش نفت ایران، گفت: اگر چنین صحبت‌هایی مطرح شده قطعا مسیر‌هایی برای آن پیدا شده است.

در انتظار بودجه ۱۴۰۱

دولت سیزدهم نرخ رشد اقتصادی در سال آینده را ۸ درصد برآورد کرده است. براساس آخرین جمع‌بندی‌ها در لایحه بودجه ۱۴۰۱میزان فروش روزانه نفت ۱.۲ میلیون بشکه با قیمت فروش هر بشکه ۶۰ دلار و نرخ تسعیر ارزی ۲۳هزار تومان درنظر گرفته شده است.

دولت در برآورد قیمت نفت و میزان صادرات آن احتیاط به خرج داده و تلاش می‌کند تا وابستگی دخل و خرج سال بعد به دلار‌های نفتی را کاهش دهد. اکنون باید دید میزان پیش‌بینی فروش نفت در سال آینده با توجه به چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای چگونه خواهد بود و آیا درصورت توافق بین تهران با ۱+۴ صادرات نفت ایران به روزی ۲.۵ میلیون بشکه افزایش می‌یابد؟