ردپای ۴ قطعه‌ساز و سازمان استاندارد را در بحران بازنشدن ایربگ‌ها

اقتصاد ۲۴- درپی بازنشدن ایربگ خودرو‌ها در سانحه تصادف بهبهان، میزان نقش ۴ شرکت قطعه‌ساز تامین‌کننده ایربگ‌ها و سازمان ملی استاندارد، در کنار خودروسازان، در بروز این بحران، مورد پرسش افکار عمومی قرار گرفته است.

بنابر اعلام رئیس پلیس راهورناجا در سانحه تصادف زنجیره‌ای خودرو‌ها در محور بهبهان- اهواز که ۵ فوتی و ده‌ها مصدوم داشت، ایربگ هیچ‌یک از ده‌ها خودروی خسارت دیده بازنشد. مدت‌هاست وجود حداقل ۲ ایربگ در سمت راننده و سرنشین، در خودرو‌های تولید داخل، به‌عنوان استاندارد اجباری، الزامی شده و مشتریان در زمان خرید خودرو‌ها عملا هزینه‌ای ۴ تا ۶ میلیون تومانی را برای هر ایربگ پرداخت می‌کنند تا حافظ جان آن‌ها در اینگونه سوانح باشد. اگرچه هنوز نتایج بررسی‌های کارشناسی در مورد علت بازنشدن ایربگ خودرو‌ها در سانحه مذکور اعلام نشده، اما متهمان اصلی در قبال این سانحه رویکرد‌های متفاوتی را اتخاذ کرده‌اند. محور مشترک همه آن‌ها، سکوت و انفعال بوده است.

سکوت متهمان

نصب ایربگ در خودرو‌های داخلی از چند سال پیش جزو استاندارد‌های اجباری ۸۵ گانه خودرو‌های داخلی است، اما رئیس و معاون سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، در کمال شگفتی از اجرایی نشدن ۹ استاندارد اجباری تولید خودرو‌های داخلی، ازجمله ایربگ (تست تصادف)، به بهانه تحریم‌ها، از ۴ سال پیش خبر داده‌اند. آن‌ها با وجود این به‌خودروسازان در مورد تبعات رعایت نشدن استاندارد‌های فنی هشدار می‌دهند. از سوی دیگر، ۴ شرکت تامین‌کننده ایربگ خودرو‌های داخلی نیز تاکنون از ارائه هرگونه اطلاعات در مورد عوامل مؤثر در بازنشدن ایربگ‌ها خودداری کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: ۳۱ کشته و زخمی در جاده بهبهان هم کک مسئولان را نگزید!

فراموشی اجرای استاندارد‌های اجباری

در چنین شرایطی، نظام الدین برزگری رئیس پیشین سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در گفتگو با همشهری تأکید کرد: سازمان استاندارد باید جوابگوی دلایل اجرا نشدن استاندارد‌های اجباری خودرو مانند ایربگ (تست تصادف) باشد. او گفت: از نظر قانونی، وظیفه سازمان ملی استاندارد نظارت بر اجرای استاندارد‌های اجباری است و سازمان ملی استاندارد باید عملکرد درست ایربگ در تست‌های تصادف خودرو‌ها را کنترل کند. نظام الدین برزگری، افزود: قبلا که از ایربگ‌هایی با کیفیت خارجی استفاده می‌شد، تست تصادف خودرو‌ها در اسپانیا انجام می‌شد، اما اکنون مشخص نیست که این کار چگونه انجام می‌شود.

او گفت: ۱۰ سال پیش ۸۰ هکتار زمین در جاده قم برای راه‌اندازی مرکز تست تصادف خودرو‌ها با سهامداری خودروسازان و نظارت سازمان گسترش از سازمان امور اراضی دریافت شد، حتی کار تسطیح زمین و احداث جاده شیب دار در این اراضی انجام شد، ولی ایجاد این مرکز تاکنون متوقف مانده است. به‌گفته او، سازمان استاندارد بر اجرای برخی استاندارد‌های ایمنی خودرو مانند ترمز و حتی لاستیک نظارت دارد، پس طبیعتا باید بر استاندارد ایربگ نیز نظارت کند. برزگری افزود: در سانحه بازنشدن ایربگ خودروها، باید قطعه‌سازان و سازمان ملی استاندارد، در کنار خودروسازان در مورد ایربگ‌های استفاده شده، پاسخگو باشند.

سکوت و فرار به جلو سازمان ملی استاندارد

پیگیری‌های خبرنگاران همشهری برای گفتگو با مسئولان سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بی‌نتیجه ماند. رئیس این سازمان پیش‌تر بدون اشاره به نقش نهاد متبوعش در این حوزه گفته بود: اگر خودروسازان ظرف مدت یک ماه استاندارد‌ها را رعایت نکنند جلوی شماره‌گذاری تولیداتشان را می‌گیریم. مهدی اسلام پناه فاش کرده است: در انواع آزمون‌های تعریف شده و تدوین استاندارد‌های اجباری، سرپیچی‌هایی از استاندارد‌های ۸۵گانه دیده می‌شود چنان‌که ۹استاندارد در دولت قبل تعلیق شد، این تعلیق موجب وارد آمدن آسیب به مردم شده است.

معاون ارزیابی کیفیت سازمان ملی استاندارد ایران نیز از اولتیماتوم یک‌ماهه (تا ابتدای بهمن ماه امسال) به‌خودروسازان برای رعایت استاندارد‌های فنی خبر داد و گفت: از ۸۵استاندارد اجباری خودرو ۹استاندارد همچون دنده، ترمز، ایربگ و... بنا به بهانه‌های مختلف اقتصادی همچون تحریم به حالت تعلیق درآمده است. احسان ساده افزود: از نظر ما خودرو‌های تولید داخل در کلاس خودرو‌های روز جهان و حتی در حد یک خودروی باکیفیت و سطح بالا برای مصرف مردم نیست.

۴ شرکت تامین‌کننده ایربگ

دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو هم در گفتگو با همشهری با بیان اینکه خودروسازان علت بازنشدن ایربگ خودرو‌ها در سانحه مذکور را بررسی کرده اند، گفت: در بخش تولید ایربگ علاوه بر آزمایش‌های اجباری شرکت‌های قطعه‌سازی، سازمان ملی استاندارد و الزامات کیفی خودروسازان و شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران نیز بر کیفیت این قطعه تولیدی نظارت دارند. مازیار بیگلو با اشاره به اینکه اکنون ۴ شرکت داخلی وظیفه تولید و تامین ایربگ مورد نیاز شرکت‌های خودروسازی داخلی را برعهده دارند، افزود: نمی‌توان بدون تحلیل درست تصادف، علت بازنشدن ایربگ این خودرو‌ها را بررسی کرد. باید مشخص شود که این ایربگ‌ها مربوط به چه شرکت‌های قطعه‌ساز یا تامین‌کننده قطعه بوده و چه شرکت‌هایی ایربگ‌ها را نصب کرده‌اند؟

متهمی که مدعی می‌شود

مقام‌های مسئول در یکی از شرکت‌های متولی کنترل کیفی خودرو‌های داخلی به همشهری، گفته‌اند: حادثه تصادف زنجیره‌ای بهبهان، در سال‌ها اختلال در روند‌های استانداردگذاری و آزمون عملکرد خودرو‌ها در مراحل تولید ریشه دارد. او افزود: سال‌هاست کارشناسان موضوع نقص ایمنی خودرو‌ها را مطرح می‌کنند، اما موضوع در لابه‌لای تصمیم‌های اجرایی و سیاستگذاری، به ایستگاه پیاده‌سازی نمی‌رسد. به‌گفته او بسیاری از کارشناسان حوزه خودرو تأکید دارند که براساس قوانین بالادستی باید واردات دانش‌فنی، امکانات پیاده‌سازی مراکز تست تصادف و عملکرد ایمنی خودرو در سازمان ملی استاندارد ایران هرچه سریع‌تر اجرایی شود. این مقام مسئول تأکید کرد، ایجاد آزمایشگاه تست تصادف یا برخورد که به‌عنوان رکنی اساسی در زمینه تامین ایمنی خودرو‌ها در مرحله تولید محسوب می‌شود، به صراحت در قوانین بالادستی از جمله، حکم ماده۵۶ قانون برنامه ۵ ساله ششم توسعه، بر عهده سازمان ملی استاندارد و وزارت صمت نهاده شده است، اما این تکلیف سال‌هاست که در میان انبوه قوانین و دستورالعمل‌های اجرایی، خاک می‌خورد.

او افزود: سازمان ملی استاندارد که الان خود در مقام مطالبه‌گری ایستاده، در مورد اینکه چرا هنوز امکان اعمال ۹استاندارد خودرو را نداریم و به چه دلیل ۴۳سال است آزمون تصادف خودرو راه‌اندازی نشده، سکوت کرده است.

بیشتر بخوانید: چرا خودروسازان محصولاتشان را برای آزمون جاده‌ای نمی‌برند؟

این گلایه‌ها در حالی مطرح می‌شود که امیرحسین قناتی، معاون صنایع حمل‌ونقل سازمان گسترش از نبود امکانات لازم برای اجرا و نظارت بر استاندارد‌ها در صنعت خودرو گلایه و اعلام کرده است: از ۸۵استانداردی که براساس استاندارد‌های اروپایی مصوب شده، امکانات انجام و تست ۹مورد آن را اصلا نداریم. شورای‌عالی استاندارد هم تصمیم گرفته فعلا این امر انجام نشود در نتیجه خودروساز‌ها در این زمینه تصمیم‌گیرنده نیستند.

قطعه‌سازان و خودروسازان مسئول حقوقی ایربگ‌های بی‌کیفیت

امیر حسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفتگو با همشهری تأکید کرد: در بررسی‌های مقدماتی صورت گرفته مشخص شده در جریان تصادف بهبهان ایربگ دو خودرو سواری (یک دستگاه هیوندایی النترا) و چند دستگاه کامیون خارجی نیز بازنشده، اما ایربگ یک خودروی سمند فعال شده، برخی خودرو‌های قدیمی حاضر در تصادف هم اصلا ایربگ نداشته‌اند. امیر حسین کاکایی، افزود: ایربگ خودرو کاربرد خاصی دارد و در هر شرایطی باز نمی‌شود. به‌گفته او، از سال ۹۲ به بعد در ایران، فعال شدن ایربگ‌ها فقط برای ضربه از جلو اجباری شده است. او با بیان اینکه باید منتظر اطلاعات دقیق سانحه بمانیم، افزود: به‌نظر می‌رسد شرایط تصادف به‌گونه‌ای نبوده که ضربه فرمان دهد تا ایربگ باز شود و در نتیجه سنسور ایربگ جلو عمل نکرده است. اگرچه این احتمال نیز وجود دارد که ایربگ‌ها مشکل داشته باشند. کاکایی با بیان اینکه در همه دنیا خودروسازان و قطعه‌سازان مسئول هستند تا نظام تضمین کیفیت قطعات را تست کنند، گفت: سال‌ها پیش با کشته‌شدن ۷ نفر در تصادف خودرو‌های تویوتا ژاپن به‌دلیل بازنشدن ایربگ، شرکت تاکاتا به‌عنوان تامین‌کننده ایربگ به پرداخت خسارت ملزم و ورشکست شد. او افزود: از نظر حقوقی و مهندسی، مسئولیت اصلی کیفیت قطعات بعد از تست طراحی اولیه با قطعه‌سازان است آن‌ها باید جوابگو باشند. در مورد استاندارد ایربگ‌ها نیز سازمان ملی استاندارد نقش دارد و از نظر حقوقی هم آزمایشگاه‌های خودروسازان و قطعه‌سازان مسئول تضمین کیفیت این قطعات هستند، همانطور که چنین الزامی در مورد سایر قطعات نظیر لنت ترمز نیز وجود دارد.