توافق نهایی یا موقت!

اقتصاد۲۴- میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین روز یکشنبه در توییتی با اشاره به دیدار روسای هیات‌های ایران، تروئیکای اروپا، روسیه و چین نوشت: ما به اتفاق هم، به بررسی یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل در دستور کار مذاکرات وین پرداختیم.

اولیانوف بدون اشاره به اینکه موضوع مهم و پیچیده مورد نظر چه بوده است، تصریح کرد که "پیشرفت‌هایی حاصل کردیم. "

در حالی که روسیه یکی از اعضای برجام بر پیشرفت در مذاکرات تاکید دارد، کشور‌های اروپایی و آمریکا هم چنان بر موضوع تعیین ضرب‌الاجل و محدود بودن زمان مذاکرات یا در سناریویی دیگر "توافق موقت" اصرار دارند و این موضوع خود را به شکل‌های مختلف هر چند روز یک بار تکرار می‌کنند.

بیشتر بخوانید: کاخ سفید: رسیدن به توافق احیای برجام به ایران بستگی دارد

هیات مذاکره کننده ایران از ابتدای از سرگیری مذاکرات تاکید کرده است که مذاکرات باید روندی معقول و منطقی داشته باشد و مذاکره تحت فشار به هر شکلی مردود است و نتیجه عکس خواهد داشت و بر این موضع خود تا کنون پافشاری کرده است.

آن طور که در برخی رسانه‌ها ادعا شد، پیشنهاد توافق موقت حتی از سوی رییس جمهوری روسیه به عنوان پیشنهادی از سوی کشور‌های اروپایی و آمریکا در دیدار با رییس جمهوری کشورمان مطرح شده است، اما پاسخ ایران در این سطح به این پیشنهاد منفی بوده است. از این رو اگر برخی طرف‌ها سعی دارند به بهانه‌های مختلف بر روند مذاکرات به ویژه مذاکره کنندگان ایرانی اثر بگذارند تا شاید امتیاز بیشتری بگیرند یا امتیاز کمتری بدهند، این تلاش بی‌فایده است.

طرف‌های غربی از ابتدای شروع مذاکرات به انواع سنگ اندازی‌ها در مسیر مذاکرات متوسل شدند تا شاید ایران را بر هم زننده مذاکرات و شکست برجام به جامعه جهانی معرفی کنند، اما این اقدامات تا کنون بی نتیجه بوده است. این کشور‌ها در آخرین تلاش خود سعی دارند برنامه هسته‌ای ایران را در مرحله‌ای خطرناک جلوه دهند یا این گونه القا کنند که برجام به خاطر فعالیت‌های هسته‌ای ایران در خطر است در حالی که مسئول شرایط فعلی و متزلزل ساختن برجام، آمریکا و همراهان اروپایی آن هستند.

در عین حال به نظر می‌آید مذاکرات در روندی رو به جلو و در آرامش پیش می‌رود و هر چهار متن مذاکراتی همزمان مورد بررسی است. ایده‌ها و پیشنهادات برای رفع اختلافات آرام آرام به متن تبدیل می‌شود تا به این شکل متونی بدون خط خوردگی و پرانتز روی میز قرار گیرد. هر چند بخشی از موضوعات نیازمند تصمیم گیری‌های سیاسی است.

شایان ذکر است، مذاکرات وین در سطح معاونان وزیران امور خارجه ایران و ۱+۴ در چارچوب دیدار‌های دو جانبه و چند جانبه ادامه دارد.

در یکی دو روز اخیر، موضوع راستی‌آزمایی و مباحث هسته‌ای مورد بحث و بررسی طرف‌های مذاکره کننده قرار گرفت و جلسات کارشناسی روز شنبه به طور عمده بر موضوع هسته‌ای متمرکز بود و بخش‌های باقی‌مانده در ضمیمه دوم مورد رایزنی قرار گرفت.

از ابتدای مذاکرات تا کنون، طرف‌های اروپایی بر روی مباحث هسته‌ای و اقداماتی که ایران باید در ازای رفع تحریم‌ها انجام دهد بیش از طرف‌های دیگر متمرکز بوده اند، از این رو اغلب اوقات مذاکرات در این حوزه با محوریت ایران و سه کشور اروپایی برگزار شده است، هر چند که طرف‌های دیگر هم در جریان امور و نتایج به دست آمده قرار گرفته‌اند.

مقامات نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران اعلام کردند که هیات مذاکراتی ایران بر حفظ دستاورد‌های علمی و فنی دانشمندان ایرانی در حوزه هسته‌ای و تحقیق و توسعه تاکید دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های فعالیت‌های هسته‌ای ایران که بعد از خروج آمریکا از برجام و گام‌های جبرانی ایران توسعه یافته است، موضوع تحقیق و توسعه در چرخه سوخت هسته‌ای است.

مقامات کشورمان خاطرنشان کردند که حفظ دستاورد‌های علمی و تحقیقاتی یکی از ضرورت‌های هر توافقی است و خواسته‌های طرف مقابل و محدودیت‌های مربوط به برنامه هسته‌ای در چارچوب توافق هسته‌ای به دست آمده در سال ۲۰۱۵ قابل پذیرش است و حق ایران برای تداوم تحقیق و توسعه نباید نقض شود.

بعد از حدود دو ماه بخش قابل توجهی از مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها در بخش‌های حقوقی، سیاسی و فنی پیش رفته است و بسیاری از اختلاف‌نظر‌ها در خصوص پرانتز‌های موجود در متون مورد نظر برطرف شده است. طرف‌ها درباره اغلب موارد اختلافی، ایده‌ها و پیشنهاداتی را مطرح کرده‌اند، اما هنوز تا تبدیل شدن این ایده‌ها به متن فاصله وجود دارد. در عین حال در موارد باقی‌مانده از اختلافات که به طور طبیعی از موضوعات مهم و سخت محسوب می‌شوند، طرف‌ها نیازمند تصمیم‌گیری سیاسی هستند.

با توجه به خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های حداکثری علیه ایران، بخش قابل توجه تسریع در روند مذاکرات و دستیابی به توافق و بازگشت همه طرف‌ها به برجام نیازمند آن است که کاخ سفید اقدامات لازم را در راستای رفع تحریم‌ها و ارایه تضمین‌ها انجام دهد. به محض اینکه آمریکا تصمیمات لازم را برای رفع مؤثر، قابل راستی‌آزمایی و پایدار تحریم‌ها اتخاذ کند، سرعت گفتگو‌ها افزایش یافته و توافق در مدت زمانی کوتاه ممکن خواهد شد.

مذاکرات در روز‌های اخیر در سطوح سیاسی و کارشناسی در چارچوب رایزنی‌های دو جانبه و چندجانبه ادامه داشت و رایزنی‌ها در این هفته نیز ادامه خواهد یافت.