ایران، ترکیه، روسیه و بشکه باروت خاورمیانه

اقتصاد۲۴- یکی از خطرناکترین نتایج مناقشه در اوکراین، حضور «جنگجویان خارجی» در میدان جنگ است. هزاران نفر از شهروندان اروپایی و برخی شهروندان دیگر کشور‌ها برای جنگیدن با نیرو‌های روسی به اوکراین سرازیر شده اند. همچنین عملیات به خدمت گرفتن شمار زیادی از حامیان نظام سوریه برای جنگیدن در کنار نظامیان روس در اوکراین آغاز شده و ممکن است در آینده افرادی از شبه نظامیان مورد حمایت ایران از جمله حزب الله لبنان و الحشد الشعبی عراق و فاطمیون افغانستان و حوثی‌های یمن نیز روانه جبهه اوکراین شوند. درگیر شدن این جنگجویان خارجی با یکدیگر در اوکراین تبدیل شدن این کشور به سوریه‌ای دیگر را موجب خواهد شد.
زیاد طول نخواهد کشید که شاهد حضور افراد القاعده و داعش و دیگر نیرو‌ها در اوکراین خواهیم بود که هر کدام با هدف خاصی وارد این جنگ می‌شوند. صدور جنگجویان خارجی به جنگ اوکراین موجب تشدید اختلافات و گسترش افراط گرایی در اوکراین خواهد شد و در آینده با بازگشت جنگجویان، این رویارویی دوباره به خاورمیانه انتقال خواهد یافت.
سازمان‌های اسلام گرا معتقدند هر دو طرف درگیر در جنگ اوکراین از کفار هستند و از نظر اعتقادی تفاوتی بین آن‌ها نیست. ولی انتخاب راهبردی تکفیری‌ها این است که جنگ با روسیه اولویت دارد، زیرا مسکو از نظام اسد و شبه نظامیان وابسته به ایران در سوریه حمایت کرده است. به این ترتیب جهادگرایان تکفیری در هر جنگی علیه روسیه شرکت خواهند کرد. سازمان‌های اسلام گرای سیاسی مثل اخوان المسلیمن نیز علیه روس‌ها هستند، ولی حمایت آن‌ها از اوکراین، سیاسی و تبلیغاتی خواهد بود، زیرا نگرانند که مشارکت مستقیم در جنگ علیه روسیه، با انتقام این کشور در آینده مواجه شود.
ایران به قطعنامه پیشنهادی آمریکا علیه روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل رای ممتنع داد، زیرا نمی‌خواهد از منافع امضای توافقنامه هسته‌ای که به علت جنگ اوکراین به تعویق افتاده است محروم شود. سوریه در همبستگی با مسکو به این قطعنامه رای منفی داد، ولی عراق و لبنان به این قطعنامه رای مثبت دادند تا همچنان از کمک‌های آمریکا و اروپا برخوردار باشند.

بیشتر بخوانید: کشته شدن ۳۰۰ غیرنظامی در بمباران ساختمان تئاتر در اوکراین

ایران روابطی راهبردی با روسیه و چین دارد و دست کشیدن از این محور بین المللی، خطرات زیادی برای نظام ایران خواهد داشت. اگر تهران به هم پیمانی خود با روسیه و چین پایان دهد، هم در غرب و هم در شرق منزوی خواهد شد؛ بنابراین مقامات ایرانی تصمیم گرفتند به هم پیمانی با روسیه و چین ادامه دهند و در عین حال فضایی برای مانور دادن برای خود نگه دارند. اگر روسیه در اوکراین ماندگار شود، ایران نیز مداخلات منطقه‌ای خود را افزایش خواهد داد و حتی ممکن است دست به اقدامات میدانی در عراق به ویژه در الانبار و کردستان یا در مناطق نفوذ مخالفان خود در لبنان بزند. به طور خلاصه، ایران می‌خواهد از مزایای هر دو محور برخوردار شود به طوری که هم پیمان با روسیه و چین بماند و از احیای توافقنامه هسته‌ای بهره ببرد.

ترکیه با هر دوطرف مناقشه در اوکراین روابط اقتصادی دارد، ولی این کشور به ویژه از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه، همواره با افزایش نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه مخالف بوده است. از این رو اردوغان و دولت او سیاست «انتظار تا روشن شدن اوضاع» را در پیش گرفته اند و به روابط خود با هر دو طرف ادامه می‌دهند. آنکارا به عنوان عضو ناتو با واشنگتن و بروکسل در بحران اوکراین هماهنگ است و در عین حال حاضر نیست روسیه را تحریم کند. همچنین ترکیه تنگه داردانل را به روی کشتی‌های جنگی بست، ولی اجازه پرواز در آسمان خود را می‌دهد. به این ترتیب ترکیه تلاش می‌کند روسیه را تحریک نکند تا زمانی که مشخص شود در این جنگ پیروز می‌شود یا شکست می‌خورد. پس از آن، ترکیه تصمیم نهایی را خواهد گرفت.
کشور‌های عربی نیز هرچند عمدتا با اشغال اوکراین توسط روسیه مخالفت کردند، ولی حاضر به تحریم این کشور نشدند و تلاش می‌کنند به نحوی به جنگ پایان دهند. با این حال کشور‌های عربی نگران استفاده ایران از جنگ در اوکراین برای تشدید تنش‌ها در عراق و یمن و تهدید معاهده آبراهام هستند.
خاورمیانه اکنون مانند بشکه باروت است که هر لحظه ممکن است منفجر شود. اگر ایران تصمیم بگیرد از مناقشه اوکراین بهره برداری کند، احتمالا تنش‌ها را در چند جبهه از یمن گرفته تا کردستان عراق و لبنان و الحسکه سوریه تشدید خواهد کرد. همچنین ممکن است تکفیری‌ها درصدد بهره برداری از این هرج و مرج برآیند تا «امارت» خود را در منطقه احیا کنند.

منبع: ایندیپندنت عربی / دیپلماسی ایرانی