تغییرات اقلیمی و بحران امنیت انسانی

اقتصاد۲۴- دمای هوا در خاورمیانه در طول سه‌دهه گذشته بسیار سریع‌تر از میانگین جهانی افزایش یافته است. بارش‌ها در این منطقه کاهش داشته است و کارشناسان خشکسالی‌های شدیدی را پیش‌بینی می‌کنند. براساس گزارشی از آسوشیتدپرس، خاورمیانه یکی از آسیب پذیرترین مناطق جهان در برابر تاثیرات تغییرات آب‌وهوایی است و در حال حاضر، اثرات تغییرات آب وهوایی در این منطقه مشهود است. در عراق، توفان شن به‌دفعات در سال‌جاری هوای شهر‌های مختلف این کشور را آلوده کرده و تجارت به تعطیلی کشیده شده و حتی هزاران نفر روانه بیمارستان شده‌اند. در مصر افزایش شوری خاک در دلتای نیل، زمین‌های کشاورزی مهم را از بین برده است. در افغانستان هم، خشکسالی باعث مهاجرت جوانان از روستا‌ها به شهر‌ها و تلاش برای یافتن شغل شده است. در هفته‌های اخیر، دمای هوا در برخی مناطق این منطقه به بیش از ۵۰درجه سانتی‌گراد رسیده است.

کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در سال‌جاری (معروف به COP ۲۷) طی ماه نوامبر در مصر برگزار خواهد شد که می‌تواند توجه‌ها را به این منطقه جلب کند. به نظر می‌رسد که دولت‌ها در سراسر خاورمیانه، متوجه خطرات تغییرات اقلیمی شده اند؛ به ویژه آسیب‌هایی که در حال حاضر به اقتصادشان وارد می‌شود.

لاما ال هاتو، مشاور تغییرات اقلیمی محیطی که با بانک جهانی همکاری داشته و متخصص مسائل خاورمیانه و شمال آفریقاست، معتقد است ما به معنای واقعی کلمه اثرات تغییرات اقلیمی را در مقابل خود می‌بینیم. این تاثیرات چیزی نیست که ۹ یا ۱۰سال بعد ظاهر شود و به ما آسیب بزند؛ کشور‌های بیشتری این موضوع را درک می‌کنند که باید در این مورد اقدامی انجام دهند.

بیشتر بخوانید: مونسون چیست و چرا بر آسمان ایران سایه انداخته است؟

مصر، مراکش و سایر کشور‌های منطقه، ابتکارات خود را برای انرژی پاک افزایش داده اند. اما اولویت اصلی آن‌ها در کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد این است که برای تخصیص بودجه بین‌المللی بیشتر تلاش کنند تا بتوانند با خطراتی که به دلیل تغییرات آب وهوایی با آن روبه‌رو هستند مقابله کنند.

یکی از دلایل آسیب پذیری خاورمیانه این است که با بالارفتن سرعت افزایش دما، ذخیره اضافی برای کاهش آسیب به میلیون‌ها نفر وجود ندارد؛ این منطقه در شرایط عادی هم دمای بالا و منابع آب محدودی دارد.

براساس گزارشی از صندوق بین‌المللی پول که در اوایل سال‌جاری منتشر شده است، دولت‌های خاورمیانه نیز توانایی محدودی برای سازگاری دارند. اقتصاد و زیرساخت‌ها ضعیف هستند و مقررات اغلب اجرا نمی‌شوند. در این کشور‌ها فقر گسترده است و ایجاد شغل از اولویت بیشتری نسبت به مقابله با تغییرات آب وهوایی برخوردار است. دولت‌های مطلق مانند مصر، جامعه مدنی را به‌شدت محدود می‌کنند و مانع مشارکت مردم در مسائل زیست محیطی و آب وهوایی می‌شوند. از طرفی، کشور‌های در حال توسعه به کشور‌های خاورمیانه و سایر مناطق فشار می‌آورند تا انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش دهند؛ حتی اگر خودشان به وعده‌ها عمل نکنند.

تهدید‌های ناشی از تغییرات آب وهوایی بسیار مهلک هستند. با توجه به اینکه منطقه خاورمیانه درحال گرم‌تر و خشک‌تر شدن است، سازمان ملل هشدار داده که ممکن است تا سال ۲۰۲۵، تولید محصولات کشاورزی این منطقه ۳۰‌درصد کاهش یابد. به گفته بانک‌جهانی انتظار می‌رود منطقه خاورمیانه تا سال ۲۰۵۰ به دلیل کمبود آب، ۶ تا ۱۴‌درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از دست بدهد. براساس گزارش بانک‌جهانی، در مصر، میزان بارندگی در ۳۰سال گذشته ۲۲‌درصد کاهش یافته است.

براساس این گزارش، پیش‌بینی می‌شود خشکسالی بیشتر و شدیدتر شود. به گفته ناسا، مدیترانه شرقی اخیرا شاهد بدترین خشکسالی خود در ۹۰۰سال گذشته بوده و این امر به کشور‌هایی مانند سوریه و لبنان که کشاورزی در آن‌ها متکی بر بارندگی است، ضربه سنگینی وارد کرده است.

تقاضا برای آب در اردن و کشور‌های حوزه خلیج‌فارس فشار غیرقابل تحملی به سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌کند. در عراق، افزایش خشکی، افزایش توفان شن را به دنبال داشته است. در عین حال، گرم‌شدن آب‌وهوا باعث می‌شود که رویداد‌های آب‌وهوایی سخت و ویرانگر، مانند سیل‌های مرگبار که بار‌ها در سودان و افغانستان رخ داده است، تکرار شود.

تغییرات آب و هوا پیامد‌های اجتماعی بالقوه خطرناکی دارند. کریم الگندی، یکی از محققان اندیشکده چتم هاوس، می‌گوید بسیاری از کسانی که شغل خود را در حوزه کشاورزی یا گردشگری از دست می‌دهند، برای یافتن کار به شهر‌ها مهاجرت می‌کنند. الگندی همچنین می‌گوید این اتفاق احتمالا بیکاری شهری را افزایش می‌دهد، خدمات اجتماعی را تحت فشار می‌گذارد و می‌تواند تنش‌های اجتماعی را افزایش دهد و بر امنیت تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر، صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که سازگار کردن زیرساخت‌ها و اقتصاد برای مقابله با آسیب‌های تغییرات آب‌وهوایی بسیار پرهزینه خواهد بود؛ به طوری‌که معادل ۳/ ۳درصد از تولید ناخالص داخلی منطقه در ۱۰سال آینده هزینه خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: مردم جهان به گرانی مواد غذایی عادت کنند

این هزینه‌ها باید به برخی ابتکارات، از ایجاد سیستم‌های استفاده از آب کارآمدتر و روش‌های جدید کشاورزی گرفته تا حفاظت از سواحل، تقویت شبکه‌های ایمنی اجتماعی و بهبود کمپین‌های آگاهی‌رسانی تخصیص داده شود، بنابراین یکی از اولویت‌های اصلی خاورمیانه و سایر کشور‌های درحال توسعه در کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد امسال این است که ایالات‌متحده، اروپا و دیگر کشور‌های ثروتمندتر را تحت فشار قرار دهند تا به وعده‌های بلندمدت خود مبنی بر تامین میلیارد‌ها دلار بودجه برای مقابله با تغییرات آب وهوایی عمل کنند. کشور‌های توسعه یافته تاکنون در انجام این وعده‌ها کوتاهی کرده اند. همچنین بیشتر پولی که آن‌ها فراهم کرده اند، صرف کمک به کشور‌های فقیرتر در راستای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای شده است.

براساس گزارش آسوشیتدپرس، موضوع اصلی در کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل امسال عمل به تعهدات است. هدف از این گردهمایی، تشویق کشور‌ها به درک چگونگی دستیابی به اهداف کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و حتی هدف‌گذاری برای کاهش بیشتر است؛ چراکه به گفته کارشناسان، اهدف فعلی در آینده هم می‌توانند مانند حالا به گرمایش فاجعه‌بار منجر شوند. کشور‌های درحال توسعه همچنین خواستار این هستند که کشور‌های ثروتمند روشن کنند چگونه وعده‌های داده‌شده از کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سال گذشته مبنی بر تامین مالی ۵۰۰میلیارد دلاری برای مقابله با تغییرات آب وهوایی طی پنج‌سال آینده را اجرا می‌کنند. این کشور‌ها همچنین می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که حداقل نیمی از این بودجه برای سازگارشدن با تغییرات آب وهوایی است؛ نه کاهش اثرات تغییرات آب وهوایی.

با این حال اتفاقات جهانی، عامل بازدارنده‌ای است که باعث شده است، سرعت اجرای تصمیماتی که در کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل گرفته می‌شود، کاهش یابد. افزایش قیمت جهانی انرژی و تنش میان روسیه و اوکراین برخی از کشور‌های اروپایی را وادار کرده است تا به زغال‌سنگ برای تولید برق روی بیاورند؛ گرچه آن‌ها اصرار دارند که اقدام آن‌ها موقتی است. اقتصاد چند کشور در خاورمیانه همچون عربستان‌سعودی و کشور‌های حوزه خلیج‌فارس نیز به‌شدت به منابع سوخت فسیلی وابسته است؛ مصر نیز از جمله کشور‌های خاورمیانه است که به‌طور فزاینده‌ای گاز تولید می‌کند.

ادامه شرایط تورمی و احتمال رکود می‌تواند کشور‌های بزرگ را در انجام تعهدات خود برای تامین مالی مقابله با تغییرات آب وهوایی دچار تردید کند. در حالی که مقامات بین‌المللی اغلب بر کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تاکید می‌کنند، لاما ال هاتو معتقد است باید به خاطر داشت که کشور‌های آفریقایی، خاورمیانه و سایر کشور‌های در حال توسعه جهان، سهم عمده‌ای در تغییرات آب‌وهوایی نداشته اند؛ اما بار اصلی آن را متحمل می‌شوند.

منبع: دنیای اقتصاد