روز سرنوشت برای برجام؛ پیروزی دیپلماسی یا شکست؟

اقتصاد۲۴- دور جدید مذاکرات هسته‌ای در حالی آغاز شده که بیم و امید‌ها درباره آن رو به افزایش است. در حالیکه برخی معتقدند ایران و آمریکا راهی تا توافق نهایی ندارند، گروهی دیگر همچنان بدبین هستند و تاکید دارند که دور جدید مذاکرات نیز مانند ادوار قبلی راه به جایی نخواهد برد.

دور جدید مذاکرات از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. خاص بودن این دور از مذاکرات به این خاطر است که امید‌ها و هم بیم‌های آن در حال بیشتر شدن است؛ هم می‌تواند در‌های مذاکره و دیپلماسی را برای همیشه ببندد و هم قادر است زمینه ساز بازگشت آمریکا به برجام و تمدید توافق هسته‌ای گردد.

در این گزارش به مهم‌ترین بیم‌ها و امید‌های مذاکرات هسته‌ای اخیر اشاره خواهیم کرد.

امید‌ها

شواهد زیادی وجود دارد که می‌تواند ما را به دور جدید مذاکرات امیدوار کند. پیش از این هم بسیاری از تحلیلگران به این نتیجه رسیده بودند که مساله تضمین آمریکا مبنی بر عدم خروج مجدد از برجام و نیز خروج نام سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی مورد اعتقاد وزارت امور خارجه آمریکا، دو خواسته مهم ایران از آمریکا بوده و تا ایالات متحده در رابطه با این دو، پاسخ روشنی ندهد و آن‌ها را تضمین نکند ایران حاضر نیست به محدودیت‌های هسته‌ای ذکر شده در برجام بازگردد.

در همین رابطه، استفانی لیختن اشتاین، خبرنگار پولتیکو مدعی شده است: "مشکل خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی حل شده و توافق شده است که در مستقیم آمریکا و ایران در آینده، مورد بحث قرار گیرد. همچنین موضوع اخذ تضمین حل شده است و ایران دیگر خواهان تضمین سیاسی نیست. ما به این نگرانی [ضمانت‌ها]در متن به شیوه‌ای کاملاً اساسی رسیدگی می‌کنیم. ایران از آنچه در متن ضمانت‌ها گنجانده شده خرسند است".

همچنین، خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نوشت: "در دور جدید مذاکرات، آمریکا حاضر شده تضمین بدهد که در آینده از برجام خارج نمی‌شود. درخواست تهران برای حذف نام سپاه از فهرست تروریستی از مذاکرات خارج شده و در آینده پس از توافق به آن رسیدگی خواهد شد. اکنون تهران و واشنگتن هنوز باید در مورد مسائل مربوط به برداشته شدن تحریم‌ها و چند سؤال هسته‌ای به توافق برسند. "

بیم‌ها

در کنار شواهد مثبت، برخی عوامل دیگر نیز وجود دارند که زمینه ساز نگرانی و ناامیدی ناظران از دور جدید مذاکرات هسته‌ای شده اند.

اولین نگرانی درباره عدم توافق ایران و آمریکا بر سر نظارت‌های پادمانی است. استفانی لیختن اشتاین، خبرنگار پولتیکو درباره مساله بازرسی‌های پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی است، نوشت: "از اظهارات این مقام ارشد اتحادیه اروپا مشخص بود که این موضوع حل نشده است. این دیپلمات ارشد اروپایی گفت که این موضوع در چارچوب برجام مورد بحث قرار نمی‌گیرد. "

نگرانی دیگر، "زمان" است. در همین رابطه، بلومبرگ در گزارش اخیرش نوشت، دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند ٧٢ساعت برای شکست مذاکرات یا احیای برجام فرصت وجود دارد.

نویسنده این پایگاه تاکید کرد، فاصله میان ایران و آمریکا در مذاکرات - از زمان برگزاری آخرین دور در وین- بیشتر شده و اگر قرار باشد توافقی حاصل شود یا ظرف سه روز آینده خواهد بود یا دیگر توافق بر سر احیای برجام حاصل نخواهد شد.

این مطلبی است که ️کاخ سفید نیز بر آن تاکید دارد. کاخ سفید پیش از برگزاری مذاکرات گفت که زمان برای دستیابی به توافق رو به اتمام است. هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید اعلام کرد: "همانطور که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا گفته است ما برای همیشه منتظر نخواهیم بود تا ایران این توافق را بپذیرد... یک توافق روی میز است. به نظر می‌رسد برای دستیابی به توافق، زمان رو به اتمام است و بار دیگر از ایران می‌خواهیم این توافق را بپذیرد. "

مساله دیگر که می‌تواند مانع توافق طرف‌های درگیر شود، عدم اعتماد طرف‌های دیگر به یکدیگر است. روسیه که نقشی جدی در پیشبرد مذاکرات داشت، حالا با آغاز جنگ اوکراین خود را کنار کشیده است. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه جمعه اعلام کرد توافق هسته‌ای با ایران باید بدون حذفیات و اضافات به شکل اولیه خود بازیابی شود. روسیه در واقع، با طرح اصلاح شده آمریکا درباره برجام مخالفت کرد.

همچنین به نظر می‌رسد ایران زیاد به طرف‌های اروپایی اعتماد ندارد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اخیرا نسبت به گرایش اروپا به آمریکا انتقاد و اعلام کرد: اعضای اروپایی برجام از آمریکا طرفداری می‌کنند؛ این، مایه تاسف است.

این شواهد همه نشان می‌دهند که اگرچه توافق در دور جدید مذاکرات ممکن است، اما آسان نیست و چالش‌ها و گره‌هایی در این رابطه وجود دارد که نمی‌توان از آن‌ها غفلت کرد.