حمایت روسیه از نقشه راه اروپا برای نجات برجام

اقتصاد۲۴- «متن نهایی» توافق برای احیای برجام که توسط انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جایگاه هماهنگ‌کننده گفتگو‌های برجامی روی میز قرار گرفته در تهران در حال بررسی است. مقام‌های آگاه و دیپلمات‌های آشنا به مذاکرات در گفتگو با رسانه‌ها تاکید دارند که بحث و بررسی جزییات این متن به منظور تصمیم‌گیری درباره آن در نهاد‌های تصمیم‌گیرنده با حضور کارشناسان در حال انجام است، اما مشخص نیست که آیا ایران روایت هماهنگ‌کننده این گفتگو‌ها مبنی بر نهایی بودن این متن را می‌پذیرد یا قرار است درخواست اعمال اصلاحیه‌های داخل متن را مطرح کند.

در چند روز گذشته از پایان مذاکرات وین و بازگشت هیات‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌ها شاهد مجموعه‌ای از تلاش‌های رسانه‌ای از سوی هر دو طرف برای روایت‌سازی به نفع خود و همچنین تهدید‌ها و تشویق‌ها برای متقاعد کردن تهران به پذیرش متن نهایی بودیم. هرچند که سخنگوی اتحادیه اروپا از تهران و واشنگتن خواسته نظر نهایی بله یا خیر خود را درباره متن ارایه شده اعلام کنند، اما شواهد امر حاکی از آن است که رابرت مالی به عنوان رییس هیات مذاکره‌کننده ایالات متحده پیش از ترک وین نظر مساعد واشنگتن نسبت به این متن را به اطلاع انریکه مورا رسانده است. همزمان به سختی می‌توان پذیرفت که این متن ابتدا به ساکن بدون هماهنگی میان مورا و مالی به عنوان متن نهایی روی میز قرار گرفته باشد.

در چنین شرایطی نگاه‌ها به سمت تهران دوخته شده است. تنها موضع رسمی ایران درباره وضعیت مذاکرات وین در ۷۲ ساعت اخیر را باید در خبر‌هایی یافت که وزارت خارجه از محتوای گفتگو‌های تلفنی حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه با همتا‌های خود از ترکیه و عمان منتشر کرده است. امیرعبداللهیان در گفتگو با مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه با اشاره به مذاکرات وین برای احیای برجام گفت: ما پیام خود را از طریق اروپایی‌ها به امریکا منتقل کرده‌ایم. امیدواریم طرف امریکایی با نگاه واقع‌بینانه و عملگرایانه و پذیرش خواسته‌های برحق و قانونی جمهوری اسلامی ایران، زمینه برای توافق پیرامون متن نهایی را فراهم آورد.

وزیر امور خارجه در گفتگو با «بدر البوسعیدی» وزیر امور خارجه سلطنت عمان نیز از دیدگاه‌ها و تلاش عمان در زمینه مذاکرات رفع تحریم‌ها قدردانی کرد. بدر البوسعیدی در این گفت‌وگوی تلفنی تاکید کرد که عمان اعتقاد دارد موفقیت مذاکرات، به نفع همه طرف‌ها است.

روس‌ها پیشتاز اظهارنظر درباره مذاکرات وین

در حالی که اعضای هیات مذاکره‌کننده ایران ترجیح می‌دهند سیاست سکوت خبری را پیش ببرند نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی با انتشار یک توییت و همچنین در جریان یک نشست خبری در وین به اطلاع رسانده که ایران درباره چند واژه موجود در این متن ملاحظه‌هایی دارد.

مقام‌های روس در ۴۸ ساعت اخیر مواضع متفاوتی گاه در مقام همراهی با تهران و گاه همصدایی با اروپایی‌ها داشته‌اند. «ایوان نِچایف» معاون سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنجشنبه گفت: «از دیدگاه مسکو، همه تناقضات در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای [ایران]قابل حل بوده و دستیابی به یک نتیجه مثبت، کاملا ممکن است. هیچ طرح جایگزینی برای احیای برجام نمی‌تواند وجود داشته باشد زیرا این امر با تصمیم‌ها و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در تناقض است. پیش‌نویس ارایه‌شده توسط اتحادیه اروپا برای احیای برجام و توافق در مذاکرات وین هنوز در دست بررسی است، اما درخواست غرب برای تصویب آن در اسرع وقت، زودهنگام است. همچنین لحن اولتیماتوم در موضوعی با این درجه از حساسیت کارساز نخواهد بود. کار روی بسته این پیش‌نویس که هدفش احیای برجام است هنگامی به پایان خواهد رسید که منافع همه طرف‌های درگیر در این فرآیند به نحو شایسته در نظر گرفته شوند. فرض ما این است که واشنگتن، بروکسل و سایر طرف‌های اروپایی درک می‌کنند که نظر ما این است که گشایش در گفتگو‌ها کاملا ممکن است. هیچ اختلاف لاینحل میان بازیگران اصلی وجود ندارد.»

بیشتر بخوانید: امتیاز «چشم‌گیر» اروپا به ایران برای احیای برجام

میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز روز پنجشنبه با استناد به بیانیه‌ای از وزارت خارجه روسیه از لحن زورگویانه مقام‌های اتحادیه اروپا درباره مذاکرات احیای برجام انتقاد کرده و در توییترش نوشت: «وزارت خارجه روسیه: طبق گفته سخنگوی اتحادیه اروپا طرف‌های مشارکت‌کننده در گفتگو‌های وین با این انتخاب مواجه هستند که یا متن فعلی را بپذیرند یا اینکه بدانند که گفتگو‌ها شکست خورده است. کمیسیون مشترک برجام به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا اجازه نداده اظهارات این چنینی مطرح کند.

محتوا و لحن این توییت «میخاییل اولیانوف» با آنچه ساعتی بعد در یک نشست خبری در وین گفت متفاوت بود. در حالی که ایران متن ارایه شده توسط انریکه مورا را نهایی نمی‌داند، اما روایت نماینده روسیه در این مذاکرات تا حدودی متفاوت از برداشت ایران است. میخاییل اولیانوف در این نشست خبری گفت: متن سند احیای برجام تقریبا به‌طور کامل مورد توافق قرار گرفته و ایران تنها در مورد چند کلمه از متن، سوالاتی را مطرح کرده و در مورد بقیه متن می‌توان گفت توافق صورت گرفته است.

البته همین چند کلمه می‌تواند به مانعی برای توافق بدل شود، همان‌گونه که پیش از این هم در جریان مذاکرات وین رخ داده بود. امیدوارم این اتفاق نیفتد، این متن بد نیست و یک سازش بسیار معقول است. تقریبا همه طرف‌ها همزمان گلایه‌هایی از این متن دارند، اما کلیت آن آن‌ها را راضی کرده است. به هرحال طرفین به پایان مذاکرات رسیده‌اند؛ یا شکست یا توافق.

در آینده هیچ مذاکره طولانی‌مدتی وجود نخواهد داشت بلکه ایران ممکن است اصلاحاتی را برای متن نهایی به غرب پیشنهاد کند. این سومین یا چهارمین متن نهایی توافق است که از ماه مارس (اسفند) به این سو به یاد دارم. وضعیت قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است هفته آینده، حتی اوایل همین هفته ایده بهتری به ذهن طرفین برسد.

واسیلی نبنزیا، معاون وزیر امور خارجه روسیه در سخنانی جداگانه با اشاره به اینکه همه رضایت نسبی از این متن دارند آن را متنی خوب و مناسب خواند همانطور که باید در جریان مذاکرات چند جانبه باشد.

به گزارش «اعتماد»، موضع‌گیری‌های مقام‌های روسیه درباره برجام از انتقاد از رفتار اروپا تا حمایت از متن ارایه شده توسط مقام اروپایی با واکنش‌هایی در فضای مجازی روبه‌رو شد. برخی موضع‌گیری نخست روسیه را تلاش برای طولانی‌تر شدن روند مذاکرات دانسته و عده‌ای سخنان اولیانوف در قابل‌قبول دانستن متن ارایه‌شده توسط انریکه مورا را تلاش مسکو برای تبرئه خود از تبعات ناشی از شکست مذاکرات دانستند.

با این وجود به نظر می‌رسد که تمرکز سیاست روسیه در قبال مذاکرات احیای برجام بر مدیریت اوضاع و پرهیز از رو به وخامت نهادن شرایط باشد. در شرایطی که مذاکرات احیای برجام شکست خورده و طرف مقابل به مکانیسم ماشه برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد متوسل شود حل دوباره این پرونده در گرو حق وتو امریکا، انگلیس و فرانسه قرار خواهد گرفت. این مسیر برای روسیه به معنای قرار گرفتن در یک مسیر غیرقابل پیش‌بینی است لذا ترجیح مسکو در شرایطی که نتواند تطویل مذاکرات را تضمین کند احیای برجام است و نه شکست کامل آن.

بیشتر بخوانید: بیم و امید‌های رسیدن به توافق هسته‌ای

به گزارش «اعتماد» در حالی که احیای برجام موافقان و مخالفان سرسختی در داخل دارد رسانه‌های وابسته به نهاد‌های تصمیم‌گیر در این حوزه می‌گویند که به‌رغم فضاسازی‌های انجام گرفته روند بررسی کارشناسی متن در نهاد‌های مربوطه هنوز پایان نیافته و هیچ تصمیم ایجابی یا سلبی در برخورد با این متن گرفته نشده است. همزمان مقام‌های آگاه اروپایی و امریکایی در گفتگو با رسانه‌ها از تعیین ضرب‌الاجل زمانی برای دریافت پاسخ پرهیز می‌کنند، اما تاکید دارند که از پرانتز باز زمانی در این زمینه خبری نیست.

در حالی که به نظر می‌رسد اصلی‌ترین مطالبه باقیمانده تهران حل‌و‌فصل پرونده اختلاف‌های پادمانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قالب مذاکرات برجام باشد طرف مقابل همزمان که این مطالبه را فرابرجامی می‌خواند از وجود راه‌حلی خبر می‌دهد که در سایه آن تهران باید به سرعت به پرسش‌های باقیمانده آژانس پاسخ داده و با دریافت برگ سبز از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حکم مختومه شدن این پرونده را هم دریافت کند. در حالی که منابع آگاه متعدد نزدیک به هیات مذاکره‌کننده در گفتگو با رسانه‌ها از پیشرفت متن روی میز نسبت به متن اسفندماه خبر می‌دهند برخی با انتقاد از نحوه برخورد اروپا با ایران در محدود کردن ماجرا به گفتن بله یا خیر معتقدند تهران با ۱۰۰ درصد این متن موافقت نخواهد کرد و شاید پیشنهاد اصلاحاتی ولو جزیی را بدهد.

منبع: اعتماد