اوضاع عجیب تهرانی‌ها در نهضت ملی مسکن

اقتصاد۲۴- وزارت راه و شهرسازی از آغاز طرح نهضت ملی مسکن تاکنون برای ساخت بیش از یک‌میلیون و ۶۶۶هزار واحد مسکونی زمین تأمین کرده و همچنان کمبود زمین یک مشکل بزرگ در این طرح است، اما در استان تهران اوضاع کاملا متفاوت است و حتی ۶۰درصد بیش از تعداد متقاضیان واجد شرایط، زمین تأمین شده است.

آمار‌های اداره کل راه و شهرسازی استان تهران حاکی از این است که در این استان معادل ۱۰.۵درصد از متقاضیان اولیه مسکن دولتی در پالایش نهایی اطلاعات تأیید شدند و ۸۹.۵درصد باقیمانده حائز دریافت مسکن دولتی نبوده‌اند.

طبق این آمارها، معادل ۱۶۲درصد متقاضیان واجد شرایط، تأمین زمین شده و از این منظر مشکلی برای نهضت خانه‌سازی پایتخت متصور نیست؛ هرچند هنوز وضعیت معرفی متقاضیان به پروژه‌ها نامساعد است.

اوضاع عجیب متقاضیان تهرانی

آمار‌های ارائه‌شده از خلیل محبت‌خواه، مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران در نشست شورای مسکن پایتخت نشان می‌دهد: در استان تهران ۹۸۰هزار متقاضی برای نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند که پس از پالایش نهایی، فقط شرایط ۱۰۳هزار نفر از این افراد معادل ۱۰.۵درصد احراز شده و ۸۷۷هزار نفر باقیمانده به دلایلی نظیر فرم جیم قرمز، سابقه مالکیت و ... حائز دریافت مسکن دولتی تشخیص داده نشده‌اند.

کل تقاضای ثبت‌شده برای نهضت ملی مسکن ۵.۴میلیون نفر بوده که براساس آمار‌های راه و شهرسازی تهران، ۱۸.۱درصد از کل تقاضا مربوط به پایتخت بوده و جالب‌تر اینکه ۸۹.۵درصد از کل این متقاضیان در تهران، شرایط اولیه دریافت مسکن دولتی را نداشته‌اند.

سؤال‌های بی‌جوابی در این مورد مطرح می‌شود که کشف پاسخ آن‌ها می‌تواند از نظر اقتصادی و اجتماعی مهم باشد؛ اینکه چرا باوجود مشخص‌بودن شرایط اصلی مسکن دولتی، این حجم از تقاضا در تهران ثبت شده است؟ آیا این میزان متقاضی مسکن، از نظر اقتصادی خود را نیازمند حمایت‌های مسکنی دولت می‌دانند یا بخش قابل‌توجهی از افراد برای بهره‌مندی از رانت مسکن دولتی و با امید به اینکه سختگیری نشود وارد میدان شده‌اند و احتمالاً همچنان امیدوار هستند با استقبال‌نکردن طبقات فرودست از مسکن مشارکتی، موفق به دریافت این واحد‌های مسکونی شوند؟ به‌خصوص که اختلاف قیمت مسکن مهر با مسکن عادی در زمان تحویل واحدها، صرفه اقتصادی سرمایه‌گذاری در مسکن دولتی را تأیید می‌کند.

جواب این سؤالات هرچه باشد، وظیفه متولیان حوزه مسکن را سنگین‌تر می‌کند؛ چراکه این تقاضای انبوه یا نشانه فقر مسکن در تهران و لزوم کار جهادی برای جبران آن است یا از خطر نفوذ سوداگران در طرح مسکن دولتی حکایت دارد که باید برای آن تمهیداتی اندیشیده شود.

خانه‌سازی تهران روی دور آهسته

طبق آمار‌های ارائه شده از اداره کل راه و شهرسازی استان تهران، وضعیت تأمین زمین در شهر‌های استان تهران و شهر‌های جدید پرند، هشتگرد، ایوانکی و شهر‌های زیرمجموعه بنیاد مسکن در مقایسه با تعداد متقاضیان واجد شرایط استان تهران مساعد است.

مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران می‌گوید: در مقابل تأیید شرایط ۱.۳هزار متقاضی در استان تهران، برای احداث ۱۶۲هزار واحد مسکونی زمین تأمین شده که معادل ۱۵۷.۳درصد تقاضای تأیید شده است. البته این فقط یک وجه از نهضت ملی در استان تهران است و در مابقی وجوه، یعنی افتتاح حساب متقاضیان در بانک، واریز آورده نقدی، معرفی افراد به پروژه‌ها و آغاز عملیات اجرایی هنوز شرایط نامساعد است.

محبت‌خواه با بیان اینکه پیامک افتتاح حساب برای متقاضیان تأیید شده از طرف بانک مسکن ارسال شده و در تعدادی از شهر‌ها نیز به‌سرعت در حال ارسال است، می‌افزاید: تاکنون ۲۰هزار نفر از متقاضیان استان تهران در بانک افتتاح حساب کرده‌اند و بیش از ۱۲هزار نفر متقاضی به ۱۴۳پروژه تعریف شده نهضت ملی مسکن متصل شده‌اند.

به‌عبارت‌دیگر، از مجموع ۱۰۳هزار متقاضی تأیید شده، ۱۹.۴درصد افتتاح حساب کرده‌اند و ۱۱.۶درصد نیز به پروژه معرفی شده‌اند که با توجه به ۴ساله بودن نهضت ملی مسکن، کمتر از مقدار هدف‌گذاری شده است.

عامل خطرساز در نهضت خانه‌سازی

یکی از مزیت‌های نهضت ملی مسکن این است که واحد‌ها در این طرح به‌صورت مشارکتی و براساس هزینه واقعی در زمین رایگان (اجاره ۹۹ساله) دولتی احداث می‌شوند. این مسئله از بروز مشکلاتی که در برخی پروژه‌های مسکن مهر تجربه شد، جلوگیری می‌کند و عملاً شرایطی را فراهم می‌آورد که متقاضیان خوش‌حساب با هزینه‌ای کمتر و در زمان کوتاه‌تر خانه‌دار شوند.

البته این مزیت درصورت قصور یا کوتاهی متولیان امر در آغاز عملیات اجرایی پروژه‌ها می‌تواند کاملاً به زیان متقاضیان تمام شود و هزینه نهایی آن‌ها در این مسکن مشارکتی را به‌شدت افزایش دهد؛ چراکه ذات اقتصاد ایران تورمی است و با این وضعیت تطبیق پیدا کرده به‌گونه‌ای که در طول ۴دهه اخیر به‌طور میانگین تورم سالانه نزدیک به ۲۰درصد بوده است.

در این شرایط، طرحی که براساس قیمت واقعی اجرا می‌شود با هرگونه تأخیر باید آماده تخلیه تورم باشد و این یعنی متقاضی باید آورده بسیار بالاتری نسبت به برآورد اولیه تزریق کند. این اتفاق، همین حالا نیز در پروژه‌های اقدام ملی مسکن که در سال ۱۳۹۸و با نرخ ۲.۳تا ۲.۷میلیون تومان برای هر مترمربع آغاز و درنهایت در نهضت ملی مسکن ادغام شد، رخ داده و متقاضیان این واحد‌ها باید ضمن پذیرش بازپرداخت تسهیلات بانکی کلان‌تر، آورده نقدی بیشتری را نیز به‌حساب واریز کنند.

در پروژه ۴۹۶واحدی اقدام ملی مسکن در شهر جدید پرند که برای فرهنگیان احداث شده، متقاضیان تاکنون ۲۳۰میلیون تومان آورده نقدی خود را واریز کرده‌اند و به‌گفته مجری طرح، آورده آن‌ها برای یک واحد ۱۰۰متری، با احتساب هزینه آسانسور و پکیج به ۳۵۰میلیون تومان خواهد رسید.

این در حالی است که بانک مسکن نیز ۴۵۰میلیون‌تومان تسهیلات به این واحد‌ها اختصاص می‌دهد و عملاً هزینه تمام‌شده هر مترمربع زیربنا در این واحد‌ها به ۸میلیون‌تومان می‌رسد.