دست برتر عربستان در نبرد رسانه‌ای با ایران

اقتصاد۲۴- سیاستگذاری عمومی، فرایندی از ایده‌ها و اقدامات است که برای تحقق نیات و اهداف سیاستگذار و حکمران طراحی و اجرا می‌شوند تا پیروزی و برتری سیاستگذار یا حکمران را تضمین کنند. شاید موفقیت و پیروزی یک سیاست را نتوان تضمین کرد، اما راه‌حل‌هایی برای دستیابی به پیروزی وجود دارد که باید در دستورکار هر سیاستگذاری باشند.
تضمین موفقیت یک سیاستگذاری یا استراتژی را می‌توان در اصل امکان‌پذیری سیاست‌ها پیگیری کرد. اصل امکان‌پذیری سیاست‌ها که خود دارای مؤلفه‌هایی از انتخاب عقلانی است و سیاستگذار را از توهم و آرمان‌گرایی افراطی دور می‌کند.

به گزارش اسلام ذوالقدرپور از دیپلماسی ایرانی ، یکی از جلوه‌های تضمین موفقیت سیاستگذاری را می‌توان در فرایند جهانی سازی و سیاستگذاری و حکمرانی رسانه‌ای مشاهده کرد که قدرت‌های بزرگ غربی و برخی قدرت‌های منطقه‌ای دارای توان مالی و تجهیزاتی لازم، توانسته‌اند پیروزی خود در نبرد‌های رسانه‌ای و فرهنگی را تضمین کرده و همواره پیروز میدان باشند.

قدرت‌های برتر در حوزه نبرد رسانه‌ای و تبلیغاتی که از توان و امکانات پیشرفته تصویرسازی و تصورسازی برخوردارند و طی دهه‌های اخیر بیشتر در یک محور و ائتلاف بوده‌اند، اکنون نیز توانمندی، کارآمدی و اثربخشی خود را در رویداد‌هایی مانند: جنگ اوکراین، مسئله تایوان، مذاکرات هسته‌ای ایران، ... و اعتراضات شهریور و مهر ۱۴۰۱ ایران به خوبی نشان داده‌اند.
هر چند بیشتر این بازیگران دارای قدرت نرم جهانی از قاره‌های اروپا و آمریکا هستند، اما کشور‌هایی مانند ترکیه و عربستان نیز با بهره‌گیری از تجهیزات و منابع کافی مالی و فنی توانسته‌اند برتری قدرت و فناوری رسانه‌ای خود را بر سایر بازیگران منطقه‌ای به‌خصوص رقیب دیرینه خود، ایران تحمیل کنند!
در بسیاری رویداد‌ها و تحولات یک دهه اخیر، ایران در مقابل رقیبان منطقه‌ای خود با شکست‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی مواجهه شده و نبرد را به رقیبان خود باخته است. رقیبانی که زمانی قطر با شبکه الجزیره بودند، ترکیه با شبکه‌ای از کانال‌های خاص در هوزه فرهنگ و هویت ... و اکنون نیز چند سالی است که عربستان سعودی در کنار روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های مهم خود مانند العربیه و. شبکه فارسی زبان "ایران اینترنشنال" را فعال کرده و اثرگذاری شگفت‌انگیزی بر تحولات ایران و منطقه داشته است.

در چنین شرایطی است که تضمین پیروزی ایران در نبرد رسانه‌ای به تضمین شکست ایران یا شکست‌های تضمینی بدل شده است. با سیاستگذاری ناکارآمد کنونی، ساختار‌ها و کارگزاران نابسامان و ناتوان ایران در میدان رسانه و قدرت نرم، برتری ایران امکان‌پذیر نیست. برخی مؤلفه‌های برتری رقیبان ایران در نبرد رسانه‌ای در محور‌های زیر بررسی می‌شود:

یکم - قدرت نرم و توان رسانه‌ای منطقه‌ای و جهانی: دولت‌های اروپایی و ایالات متحده آمریکا همواره از بیشترین و قوی‌ترین ابزارها، ایده‌ها و فناوری‌های قدرت نرم برای جهانی سازی فرهنگ و هویت خود برخوردار بوده‌اند. اما همین قدرت‌های برتر قدرت نرم و جنگ نرم نیز به اهیمت توان و قدرت رسانه و تبلیغات آگاهی کامل داشته و در این زمینه دست به هر اقدامی می‌زنند.
اهمیت حکمرانی و قدرت رسانه‌ای و جنگ رسانه‌ای به گونه‌ای است که دولت ایالات متحده آمریکا برای برتری در جنگ رسانه‌ای و حفظ حکمرانی رسانه‌ای و مجازی خویش بر جهان اطلاعات، اقدام به ساختن و اداره حساب‌های جعلی از سوی وزارت دفاع این کشور برای فعالیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کرده که بسیاری از این حساب‌های جعلی از سوی فیسبوک و توئیتر شناسایی و حذف شده‌اند.۱
زمانی که وزارت دفاع و البته بسیاری دیگر از نهاد‌های دولتی، غیر دولتی و ... ایالات متحده آمریکا برای فعالیت در فضای مجازی و نبرد رسانه‌ای و تبلیغاتی به ایجاد حساب‌های کاربری جعلی و دروغین اقدام می‌کند، وضعیت بسیاری دیگر از بازیگران بزرگ دهکده جهانی و جنگ رسانه‌ای مشخص می‌شود. بازیگران قدرتمندی که هر چند خارج از جغرافیای غربی و آمریکایی قرار دارند، اما بر مدار سیاسی و سیاستگذاری این محور گردش کرده و نیات و اهداف‌شان با یکدیگر همپوشان هستند. بازیگرانی مانند قطر، عربستان، ترکیه و ....

در این میان ایران با وجود تحریم‌های فراگیر مالی، ابزاری و فناوری در حوزه جنگ رسانه‌ای طی چهار دهه اخیر برخی موفقیت‌های کوتاه‌مدت داشته است، اما همواره از رقیبان جهانی مانند اروپا و ایالات متحده امریکا و رقیبان منطقه‌ای مانند عربستان، ترکیه و قطر شکست خورده است!

بیشتر بخوانید: وعده رئیس‌کل برای آزادی ذخایر ارزی؛ ۷ میلیارد دلار در راه است؟

دوم - شکست تضمینی ایران در مقابل رقیان منطقه‌ای: یکی از جلوه‌های نبرد‌های رسانه‌ای و جنگ تصویر‌ها و تصور‌ها که در مقاله‌ای پیش از این با عنوان "ایران بازنده مناقشات و نبرد‌های آینده – جنگ تصویر‌ها و تصور‌ها به زیان ایران است" به آن اشاره داشته‌ام، تضمین شکست ایران در نبرد‌های رسانه‌ای با رقیبان منطقه است.

بازنده بودن ایران در نبرد‌های رسانه‌ای در ۴۰ سال اخیر، ناشی از سیاستگذاری توانمند و فناوری‌های نوین رقیبان است که ایران از این دو مؤلفه بی‌نصیب مانده است. تمام سیاستگذاری رسانه‌ای ایران در سازمان صداوسیمای ایران خلاصه شده که نزدیک به یک دهه است خود به یکی از مؤلفه‌های شکست ایران در نبرد رسانه بدل شده است.

سیاستگذاری رسانه‌ای ایران که بیشتر بر تقویت و تک‌صدایی صداوسیما یا رسانه ملی ایران استوار بوده است، ناکارآمدی سیاست‌های رسانه‌ای و همچنین ناکارآمدی سازمان صداوسیما را سبب شده است. به گونه‌ای که شهروندان ایرانی هیچ اعتمادی به رسانه ملی خود نداشته و این سازمان با ریزش فراگیر بینندگان و شنوندگان خود نیز مواجه شده است. توان صداوسیمای ایران در نظر شهروندان به همان بازپخش‌های تکراری برخی فیلم‌ها و سریال تکراری مانند: افسانه جومونگ، حضرت یوسف، مختارنامه و ... خلاصه می‌شود!
در سایه ناکارآمدی سیاست‌های رسانه‌ای ایران و ناتوانی صداوسیمای ایران از رقابت با ساختار‌های رسانه‌ای سایر بازیگران منطقه‌ای است که افکار شهروندان ایرانی به سوی رسانه‌های خارجی متمایل شده و اذهان ایرانیان با اهداف و نیات رقیبان و دشمنان ایران همسو می‌شود!
فضای رسانه‌ای ایران که چند دهه زیر سلطه رسانه‌های غربی، چون بی‌بی‌سی BBC و ... بود، طی چند سال اخیر تغییر هژمون داده و به سلطه رسانه‌های عربستان درآمده است!

معنای واقعی جنگ رسانه‌ای ایران و عربستان در پیدایش شبکه‌های خبری و تلویزیونی با زبان‌های فارسی و عربی توسط دو کشور و علیه یکدیگر است. عربستان با هزینه دلار‌های نفتی خود در حوزه رسانه و کسب حمایت قدرت‌های اروپایی و امریکایی، توانسته به قدرت برتر رسانه‌ای جهان عرب و آسیای جنوب غربی بدل شود و البته نوک تهاجم رسانه‌ای عربستان به سوی ایران و منافع آن در منطقه است.

ظهور شبکه خبری ایران اینترنشنال در قالب اولیه تلویزیون ماهواره‌ای فارسی زبان از ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۶ که دفتر آن در لندن بوده، اما سیاستگذاران و حامیان مالی آن از نزدیکان محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان هستند ۲ مانند یک موشک بالستیک بسیار قوی علیه مواضع رسانه‌ای ایران عمل کرده و به یکی از اثرگذارترین رسانه‌های فارسی زبان تبدیل شده که با بی‌بی‌سی فارسی در حال رقابتی نزدیک است.

طی چند سال اخیر شبکه خبرپراکنی ایران اینترنشال به‌خصوص پایگاه‌های فضای مجازی آن به اصلی‌ترین منبع اخبار میان شهروندان ایرانی به‌ویژه منتقدین و مخالفین نظام جمهوری اسلامی بدل شده است. شبکه‌ای از فناوری‌های نوین با سیاست‌های قومی و فرقه‌ای مذهبی و نژادی بسیار افراطی که هویت و تمامیت ارضی ایران را نشانه گرفته است.
سیاستگذاری کارآمد عربستان و سیاستگذاری نامناسب ایران در حوزه رسانه، سبب شده تا ایران در روندی از شکست‌های تضمین شده قرار گیرد و هرگونه سیاست رسانه‌ای ایران از پیش شکست خورده باشد.

سوم - نقش رسانه‌های عربستان در تبدیل شهروندان ایران به نت‌وندان عربستان: در عصر کنونی که دهکده جهانی و جهان مجازی نامیده می‌شود، رسانه و اینترنت از جمله ابزار‌های دخالت و مشارکت شهروندان در سیاست و حکمرانی محسوب می‌شوند. اهمیت رسانه، اینترنت و فضای مجازی به گونه‌ای است که اکثریت شهروندان عصر کنونی را می‌توان با واژه "نت وند Netizen" توصیف کرد. نت وندان Netizens، همان شهروندانی هستند که بیشتر تابع اخبار و قوانین اینترنت و فضای مجازی هستند و اخبار و قانون دولت خویش را مورد نکوهش قرار می‌دهند و از نظام حکمرانی، سیاستگذاری کشور خویش ناراضی هستند.

شبکه ایران انترنشنال توانسته است تنها طی حدود ۶ سال فعالیت به جایگاهی از اثربخشی در سیاستگذاری خارجی و قدرت نرم عربستان برسد که شهروندان ایران را به نت‌وندان عربستانی بدل کند و نمادی از هژمونی عربستان در مقابل ایران باشد.

قدرت نرم در دهکده جهانی از منابع اقتدار قدرت‌های بزرگ محسوب می‌شود. رسانه، شبکه‌های خبری دیجیتال و فناور‌های خبررسانی نوین در عصر کنونی از برترین ابزار‌های قدرت نرم هستند که معادله قدرت را به سود دارندگان این‌گونه ابزار‌های قدرت نرم، تغییر داده و آنان را پیروز جنگ‌های بدون خون یا پیروزی بدون جنگ می‌کند.
اعتراضات چند سال اخیر در ایران و اثرگذاری رسانه‌های خبری خارجی مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال و ... بر گسترش و ادامه این اعتراضات و تبدیل اعتراضات به آشوب‌های خیابانی را می‌توان جلوه‌ای از کارآمدی و توانمندی سیاست رسانه‌ای و قدرت نرم رقیبان منطقه‌ای و جهانی ایران و از سوی دیگر سیاستگذاری نابسامان و ناتوان رسانه‌ای ایران در نبرد‌های نرم و رسانه‌ای قلمداد کرد.

طی چهار دهه اخیر سیاستگذاران ارشد و حکمرانی ایران همواره از خطر بزرگ تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی و ... که بر مؤلفه‌هایی از فعالیت نرم رقیبانی مانند ترکیه، آمریکا و ... استوار بود سخن گفته و اوج جنگ نرم خود را مقابله با موسیقی، لباس، پوشش، فیلم‌ها و سریال‌های غربی و شرقی خاص به‌ویژه تولیدات هنری ترکیه‌ای قرار داده بودند. اما اکنون مشخص شده که خطر اصلی در جایی دیگر و سیاستگذاری رسانه‌ای رقیب زیرکی مانند عربستان سعودی است. اگر چه عربستان و سیاستگذاران آن از رقیبان و بلکه دشمنان اصلی ایران هستند، اما به صراحت باید به سیاستگذاری رسانه‌ای کارآمد و توانمند آنان اعتراف کرد و سیاستگذاری توانمند و اثربخش آن را مورد تحلیل بیشتر و بهتر قرار داد.
سیاستگذاران ایرانی که بازی بزرگ را به شبکه‌های فارسی زبان تلویزیونی و خبررسانی مجازی مانند بی‌بی‌سی، ایران اینترنشنال و ... واگذار کرده‌اند، چند روزی است از خبر تعطیلی رادیو بی‌بی‌سی فارسی، خوشحال هستند. گویا این سیاستگذاران و کارگزاران رسانه و مدعیان فرهنگ ایران نمی‌دانند که رادیوی فارسی بی‌بی‌سی، سال‌هاست که جای خود را به تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی داده و خبررسانی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی کارآمدی بسیار بیشتری از رادیو دارند!

منبع: دیپلماسی ایرانی