تبعات گردش پول داغ

اقتصاد۲۴-یک استاد علم اقتصاد می‌گوید: «بازار‌های غیرمتشکل پولی جذابیت زیادی برای مردم دارد. زیرا به عنوان مثال الان که بانک‌ها نهایتا ۲۰ درصد سود پرداخت می‌کنند، مردم می‌توانند سرمایه‌های خود را به بازار‌های غیرمتشکل ببرند و در آنجه حداقل دو برابر نرخ بهره بانکی دریافت کنند.»

این روز‌ها بیش از پیش صحبت پول داغ یا همان پول قدرتمند میان تحلیلگران اقتصادی مطرح می‌شود. پولی که مردم به دلیل تفاوت و فاصله فاحش میان نرخ بهره بانکی با نرخ تورم، از حساب‌های بانکی خود خارج کرده و وارد بازار‌های مختلف می‌کنند. اما این رویداد تبعات جدی برای اقتصاد هر کشور دارد. تورمی بزرگ که می‌تواند اقتصاد یک کشور را که از نرخ بالای گرانی رنج می‌برد، با مشکلات عدیده بیشتری مواجه کند. در همین خصوص محمود جامساز اقتصاددان به سه سوال اساسی امروز پاسخ داده است.

آیا در همه کشور‌ها فاصله نرخ سود بانکی با تورم؛ زمینه‌ساز ظهور پدیده پول داغ می‌شود؟

جامساز: به طور کلی در باقی کشور‌های دنیا، هر زمان تورم بالا می‌روند، سیاست‌های اقتصادی به سمت و سویی می‌روند که سود بانکی نیز افزایش پیدا کند و به نوعی سیاست‌های انقباضی در پیش می‌گیرند. اما متاسفانه در ایران کاملا ماجرا برعکس است. یعنی نرخ بهره یا پایین می‌آید یا ثابت می‌ماند. به همین دلیل هم امروز شاهد آن هستیم که تفاوت سود بانکی با نرخ تورم بسیار بالا است.

وقتی نرخ بهره، فاصله محسوسی با نرخ تورم داشته باشد، به این معنی است که ارزش پول سپرده‌گذاران کاهش پیدا کرده است. در این زمان مردم سرمایه‌های خود را از بانک بیرون کشیده و در بازار‌های موازی سرمایه گذاری کنند. حتی ممکن است سرمایه‌ها به سمت بازار‌های غیرمتشکل پولی هم سوق پیدا کند. حالا شما حساب کنید که الان سیستم بانکی ما به مقدار کافی ربوی هست، چه برسد که مردم هم بخواهند پولشان را وارد بازار‌های غیرمتشکل مالی کنند. این قطعا آسیب‌های جدی به اقتصاد ایران وارد خواهد کرد.

ضمن اینکه به طور کلی بازار‌های غیرمتشکل پولی جذابیت زیادی برای مردم دارد. زیرا به عنوان مثال الان که بانک‌ها نهایتا ۲۰ درصد سود پرداخت می‌کنند، مردم می‌توانند سرمایه‌های خود را به بازار‌های غیرمتشکل ببرند و در آنجه حداقل دو برابر نرخ بهره بانکی دریافت کنند. البته درست است که این بازار خطراتی دارد. به نوعی یک بازار ریسک‌دار محسوب می‌شود، اما با توجه به نرخ بهره بانکی و تورم در کشور، مردم ترجیح می‌‎دهند سرمایه‌های خود را وارد این بازار کنند.

چرا پدیده پول داغ زمینه ساز تورم بیشتر و بزرگ‌تر در اقتصاد می‌شود؟

جامساز: این سرمایه‌ها تبدیل به کالا و خدمات نمی‌شوند و بدون اینکه تولیدی انجام شود، گردش پول را بالا می‌برند و همین اتفاق منجر به ایجاد تورم در کشور می‌شود. حالا این را هم در نظر بگیرید که افزایش نقدینگی هم ایجاد تورم می‌کند. به عبارت ساده‌تر کشور عملاً از دو سو دچار تورم شدید می‌شود؛ بنابراین دولت باید در سیاست‌های خودش تجدید نظر جدی و سریع انجام دهد.

متاسفانه همواره دولت‌ها مدعی هستند که اقتصاد کشور شکوفا شده است و ما به رشد اقتصاد بالایی دست پیدا کردیم و توانستیم میزان اشتغال در کشور را بالا ببریم. این در حالی است که به عنوان نمونه در همین اتفاقات اخیر که منجر به قطعی و کاهش سرعت اینترنت شد، حدود دو میلیون شغل از بین رفت و میلیارد‌ها تومان درآمد از دست رفت.

خیلی عجیب است که کشور‌هایی مانند کره جنوبی، کویت، اندونزی، مالزی و ... در زمان انقلاب از ما عقب‌تر بودند، اما سیاست‌هایی که در پیش گرفتند منجر به این شد که الان در نقطه‌ای قرار بگیرند که بسیار جلوتر از ایران باشد. الان درآمد سرانه قطر ۶۲۵۰۰ دلار است. در حالی که درآمد سرانه ایران ۲۷۰۰ دلار است.

خب چرا ما راه درست که این کشور‌ها در پیش گرفتند را در دستور کار قرار ندادیم؟ چرا طوری جلو رفتیم که میانگین رشد اقتصادی ما در چندین سال اخیر بین صفر و نیم باشد؟! در طول تمام دهه ۹۰ میانگین رشد اقتصادی ما صفر بود. میزان سرمایه گذاری ثابت در کشور منفی بود. مجموع این‌ها باعث می‌شود ما یک اقتصاد بی‌ثبات داشته باشیم.

پیش‌بینی شما از وضعیت اقتصادی و به ویژه تورم ایران در آینده نزدیک چیست؟

جامساز: پیش‌بینی وضعیت اقتصاد به صورت عدد و رقم بسیار مشکل است و اگر هم فردی پیش‌بینی می‌کند صرفا درصدی و حدودی مطرح می‌کنند. ولی آنچه که از شرایط موجود و سال گذشته مشخص می‌شود این است که در سال ۱۴۰۰، ۳۵۰۰ میلیارد تومان روزانه بر حجم نقدینگی افزوده شده، اگر تغییری در سیاست‌های اقتصادی اعمال نشود، قطعا با یک تورم شدید مواجه خواهیم شد.

یک مسئله مبهمی که وجود دارد این است که دولت اعلام کرده بخشی از کسری بودجه را تامین کرده است، اما نگفته از کجا تامین شده است. حدس من این است که یا بانک مرکزی پول چاپ کرده یا از بانک‌ها قرض گرفته است. خب اگر همین وضعیت ادامه پیدا کند قطعا ما با تورمی بسیار بالاتر از ۵۵ درصد مواجه خواهیم بود.