استراتژی گاز پوتین شکست خورد؟

اقتصاد۲۴- به گزارش الجزیره در حالی که روسیه به حملات خود علیه اوکراین ادامه می‌دهد، اروپا در حال ترسیم آینده‌ای بدون گاز روسیه است. کشور‌های اتحادیه اروپا در حالی که به دنبال یافتن گزینه‌های دیگری برای تامین گاز هستند، بر سر یک واکنش مشترک نسبت به بحران انرژی با یکدیگر مذاکره می‌کنند. برای درک آینده‌ی جنگ اقتصادی روسیه و غرب، شناخت استراتژی ولادیمیر پوتین بسیار مهم است.

اول اینکه کاهش جریان گاز به اروپا تاثیر بسیار مشخصی برای اقتصاد روسیه داشته است. کرملین در سطح جهانی بدون حامی باقی مانده و تنها چین تلاش می‌کند از این کشور حمایت اقتصادی کند.

در حالی که پکن و برخی دیگر از کشور‌ها از جمله هند از خرید نفت و گاز روسیه با قیمت پایین‌تر خوشحال و راضی هستند، اما از بین رفتن هزینه‌های اختیاری و کاهش تولید صنعتی در نتیجه تحریم‌ها، اقتصاد روسیه را در کوتاه مدت تهدید می‌کند. تاثیر تحریم‌ها و کاهش جمعیت نیز در بلند مدت برای روسیه گران تمام خواهد شد.

واقعیت این است که الگوی اقتصادی روسیه بر صادرات هیدروکربن‌ها به اروپا متکی است. پوتین این راه را انتخاب کرده که همه چیز را فدای جنگ در اواکراین کند. با کاهش صادارات گاز روسیه، نبض اقتصاد این کشور نیز به شماره افتاده است. به نظر می‌رسد رئیس جمهور روسیه در حال انجام یک بازی انرژی است و در این میان بیش از همه به این امید دارد که شانس‌هایش باقی بماند.

به عنوان مثال، او اجازه داده بخشی از صادارات گازش به اروپا همچنان ادامه داشته باشد. یک مسیر آن از طریق اوکراین است. این خط لوله سالانه فقط ۱۵ میلیارد متر مکعب گاز صادر می‌کند. عملیاتی نگه داشتن این مسیر برای کرملین اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌خواهد این طور القا کند که اقداماتش در جنگ اقتصادی با غرب ربطی به جنگ در اوکراین ندارد؛ البته این ادعایی است که فاصله زیادی با واقعیت دارد.

مسیر دیگر از طریق ترکیه و خط لوله ترک استریم و خط فرعی آن در بلغارستان به نام بالکان استریم است که روسیه از این طریق گازش را به صربستان و مجارستان صادر می‌کند. این جریان بسیار مهم است، زیرا تنها حامی روسیه در اتحادیه اروپا یعنی دولت ویکتور اوربان در مجارستان آن را دریافت می‌کند. از طرف دیگر، این فرصت را در اختیار کرملین قرار می‌دهد که بار دیگر به تدریج خود را یکی از تامین‌کنندگان گاز به اروپا معرفی کند.

بیشتر بخوانید: آیا روسیه برای جبران زیان نفت و گاز خود چشم به بازار‌های ایران دارد؟

به غیر از این خطوط انتقال گاز، بخش دیگری از استراتژی کرملین بر گاز طبیعی مایع استوار است. اتحادیه اروپه به عنوان بخشی از تلاش‌هایش در راستای بی نیاز شدن از گاز روسیه، شروع به ساخت زیرساخت‌هایی در زمینه گاز طبیعی مایع کرده است. این در شرایطی است که کرملین امیدوار است از این مساله به عنوان اسب تروا استفاده کند.

مدارکی هم در این زمینه وجود دارد: واردات گاز طبیعی مایع به اروپا از روسیه در هشت ماه نخست سال جاری در مقایسه با سال گذشته، تقریبا ۱۵ درصد بیشتر شده است. تاکنون اتحادیه اروپا تمایلی به هدف قرار دادن این بازار نداشته است. بزرگترین بازیگر بازار گاز طبیعی مایع روسیه، شرکت خصوصی نواتِک است. ریاست این شرکت بر عهده لئونید میکلسون، یکی از ثروتمندان روسیه است و نکته اینجاست که این شرکت هنوز در لیست تحریم‌های غرب قرار ندارد.

میکلسون حدود ۲۵ درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد. ۲۳.۵ درصد نواتِک در اختیار گنادی تیموچنکو است که به عنوان یکی از نزدیکان کرملین شناخته می‌شود و از سال ۲۰۱۴ تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد. ۹.۹۹ درصد دیگر این شرکت برای گاز پروم است و زیر ۲۰ درصد نیز در بازار‌های عمومی تجارت می‌شود. ۱۹.۴ درصد باقی مانده در اختیار شرکت فرانسوی توتال انرژی است که پیش از ماه فوریه و شروع جنگ در اوکراین، از جمله شرکت‌های غربی بود که علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در روسیه داشت.

بعد از حمله روسیه به اوکراین، توتال برای خروج از روسیه بر سر دوراهی مانده بود. با این حال، در ۲۲ مارس اعلام کرد که دیگر سرمایه‌گذاری بیشتری در توسعه پروژه‌ها در روسیه انجام نمی‌دهد و تا پایان سال به خرید نفت از روسیه پایان می‌دهد. همچنین گفته می‌شود که اگرچه توتال ۱۰ درصد از سهام پروژه «گاز طبیعی مایع ارکتیک ۲» را در اختیار دارد، اما دیگر در این بخش سرمایه‌گذاری نمی‌کند. البته توتال همچنان خرید گاز طبیعی روسیه را ادامه می‌دهد.

مقامات اروپایی در حال تشدید اقدامات خود علیه فروش گاز روسیه بوده و به دنبال اجرای حداکثر قیمت برای فروش گاز هستند که البته این فرایند تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. در این میان به نظر می‌رسد که بازار به این واقعیت پی برده که حتی فروش گاز طبیعی روسیه می‌تواند به طور کامل قطع شود. همزمان با افزایش ذخایر گازی کشور‌های اتحادیه اروپا و کاهش قیمت گاز، مقامات غربی می‌توانند در آینده‌ای نزدیک از گاز طبیعی روسیه بی نیاز شوند. با این حال حتی اگر اروپایی‌ها هم موفق به چنین کاری نشوند، گاز طبیعی مایع نمی‌تواند نقش نوش دارو را برای پوتین بازی کند.

گرچه پوتین دستور داده ظرفیت صادرات گاز روسیه تا سال ۲۰۳۵ حداقل به ۱۶۰ میلیارد متر مکعب برسد، اما در مورد تحقق این هدف ابهامات فراوانی وجود دارد که خروج سرمایه‌گذاری‌های غربی در این میان نقش بسیار مهمی دارد. با کاهش صادرات گاز روسیه به اروپا، گاز طبیعی مایع نمی‌تواند به تنهایی در این مسیر به کرملین کمک کند.

در حالی که مقامات روسیه ادعا می‌کنند با خط لوله سیبری ۲ و انتقال گاز به چین، نگاه‌شان به شرق را تعریفی دوباره بخشیده‌اند، اما مقامات پکن می‌گویند برای نهایی شدن این قرارداد تخفیف بیشتری می‌خواهند. این مساله نشان دهنده‌ی نبود پیشرفت در انعقاد قرارداد نهایی و همچنین اصرار مسکو به فروش گاز به اروپا از طریق خط لوله نورد استریم ۲ است. در واقع استراتژی پوتین را می‌توان اینطور خلاصه کرد که او امیدوار است پل‌هایی که سوزانده است، چراغ راه آینده‌اش باشد. باید اذعان داشت که این مساله فقط روسیه را ضعیف‌تر کرده و فروپاشی اقتصادی‌اش در سراسر جهان آشکار می‌شود.

منبع: الجزیره