داستان ادامه‌دار کمبود دارو

اقتصاد۲۴- چند وقتی است دوباره معضل کمبود دارو دمار از روزگار مردم درآورده است. نه‌تن‌ها دارو‌های ویژه و مربوط به بیماران خاص که تا همین چند روز پیش حتی برای یک سرماخوردگی ساده هم دارو نبود. نه آنتی‌بیوتیک، نه سرم و نه دارو‌های معمول و متداول دیگر. همین چند روز پیش، محمد طاهری، داروساز و کارشناس حوزه دارو، به خبرآنلاین گفته بود: «آنتی‌بیوتیک‌ها، شربت‌های سرماخوردگی، دیفن‌هیدرامین و حتی قرص‌های عادی پیش‌تر به راحتی در دسترس عموم قرار می‌گرفتند، اما حالا می‌بینیم که کمبود‌های ما به این سطح رسیده و لیست دارو‌های کمیاب را طولانی‌تر کرده است».

البته این بار اولی نیست که مشکل کمبود دارو به جان بیماران افتاده است. از دو سال گذشته تاکنون چندین بار زنگ خطر کمبود یا نبود دارو برای برخی از بیماری‌ها به صدا درآمده است. بیماران ام‌اس، بیماران مبتلا به سرطان و دیابتی‌ها که هر چندوقت یک بار برای پیداکردن انسولین باید داروخانه‌های شهر را وجب به وجب گز کنند.

بیشتر بخوانید: ایرانی‌ها چقدر دارو مصرف می‌کنند؟

این شرایط در حالی است که براساس سیاست‌های رسمی وزارت بهداشت، واردات دارو‌هایی که امکان ساخت آن‌ها یا مشابه آن‌ها در کشور وجود دارد، ممنوع شده و همین موضوع مشکلات زیادی را برای بیماران به وجود آورده است و حتی داروی ساخت داخل هم به اندازه نیاز و مصرف بیماران وجود ندارد.

اما این‌بار آش کمبود دارو به قدری شور شد که ۲۴ آبان، حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو، اعلام کرد «برای برای رفع کمبود‌ها به واردات روی آوردیم و در مرحله اول حدود یک میلیون آنتی‌بیوتیک خوراکی یعنی حدود ۵۰ تن و در اواخر هفته نیز شش‌میلیون‌و ۸۰۰ هزار عدد وارد و مشکل آنتی‌بیوتیک تا اواخر هفته رفع خواهد شد. مشکل کمبود شربت‌های سرماخوردگی، استامینوفن، ایبوپروفن و دیفن‌هیدرامین به عنوان دارو‌های حمایتی حل شد و نیازی به واردات دیده نشد».

البته او دو روز پیش هم واکنشی داشت و کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها را به دلیل تجویز‌های نادرست دانست: «تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به یک چالش تبدیل شده است، خیلی از مردم نمی‌دانند تجویز دارو درست بوده یا خیر و برخی هم به دلیل تب کمبود دارو در حال دپوی آنتی‌بیوتیک هستند و نمی‌دانند این کار چه تبعاتی ممکن است ایجاد کند. اصلاح الگوی مصرف دارو بر حسب محاسبه همکاران ما درباره نسخ آنتی‌بیوتیک به ۳۶ درصد رسیده است؛ درحالی‌که در سال ۱۳۹۰ این عدد ۴۵ درصد بوده است. متأسفانه در زمینه آنتی‌بیوتیک تجویز اشتباه صورت می‌گیرد؛ برای مثال این دارو را برای درمان آنفلوانزا تجویز می‌کنند که صحیح نیست».

متهمان دارویی

گرچه در روز‌های گذشته نقل‌قول‌ها و واکنش‌های مختلفی درباره کمبود دارو مطرح شد، اما دو، سه روز پیش، شرکت‌های داروسازی فارابی، اکسیر، کیمیدارو، لقمان و شفا از شرکت‌هایی اعلام شدند که در گزارش کمیسیون بهداشت مجلس به صراحت به نقش‌داشتن در بحران کمبود‌های دارویی در کشور متهم شدند.

ماجرایی که در بدترین حالت می‌تواند در مافیای دارو ریشه داشته باشد و به طمع سود بیشتر، جان و سلامتی مردم را به بازی بگیرد. مسئله‌ای که در روز‌های گذشته در شبکه‌های اجتماعی هم بازتاب زیادی داشت و کاربران بسیاری روایت‌های خودشان را از مشکلات پیداکردن دارو به اشتراک گذاشتند؛ اما در این میان وضعیت بیماران خاص از همه بدتر است. بیمارانی که در اخبار رسمی به چهارهزارو ۸۵۰ نفر رسیده‌اند. بیمارانی که علاوه بر مشکلات پیچیده در تهیه و پیداکردن دارو، درگیر هزینه‌های درمان هم هستند. موضوعی که حمیدرضا ادراکی، مدیرعامل بنیاد بیماری‌های نادر هم به آن اشاره دارد: «براساس مصوبات، صندوق بیماران نادر، خاص و صعب‌العلاج، بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد هزینه‌های بیماران را پوشش می‌دهد، اما گاهی اوقات دارو آن‌قدر گران است که حتی همان ۱۰ درصد فرانشیزی که خانواده باید پرداخت کند، برایشان سنگین و سخت است؛ زیرا این دارو‌ها وارداتی و گران است. باید تا حد امکان پوشش بیمه را به ۱۰۰ درصد برسانیم تا نگرانی و دغدغه بیماران رفع شود».

البته او روز گذشته هم در توضیحاتی به ایسنا گفت: «بیماران نادر دو نوع دارو دارند که یک نوع داروی ساده بیماری آن‌ها و نوعی هم داروی تخصصی درمانی است و با توجه به مرحله بیماری تجویز می‌شود. درمان بیماری‌های نادر باید تحت پروتکل خاصی صورت بگیرد و نمی‌توان به ارائه داروی تک دز اکتفا کرد. چون این بیماران مزمن هستند و باید با اصول دارو و درمان دریافت کنند و اگر یک دز دارو به موقع مصرف نشود دوباره به نقطه ابتدایی درمان بازمی‌گردیم».

ماجرایی که به نگرانی این بیماران دامن می‌زند. به همین دلیل ادراکی بر لزوم ارائه مستمر دارو به بیماران نادر، تأکید می‌کند: «بیش از ۹۰ درصد دارو‌های بیماران نادر از خارج از کشور تأمین می‌شود و باید قرارداد منظم با شرکت‌های دارویی بسته شود و تأمین ارز هم به موقع صورت گیرد تا برای واردات داروی بیمار نادر دچار مشکل نشویم. اکنون بیماران «میاستنی گراویس» برای تأمین دارو‌های ساده خود هم دچار مشکل هستند و دائم این گرفتاری خود را به ما انتقال می‌دهند».

او به داروی دیگری به نام IVIG هم اشاره کرد: «این دارو نوعی گاماگلوبولین است و برای تقویت سیستم ایمنی بیماران برای اینکه بتوانند درمان را به خوبی شروع کند، لازم است مصرف شود. اما این روز‌ها تأمین آن برای بیماران به معضل تبدیل شده است. می‌دانیم که این روز‌ها حتی تأمین دارو‌های شایع هم با مشکل روبه‌رو است. ولی این مشکل به صورت مضاعف در تأمین داروی بیماران نادر اثرگذار است. شاید اکنون که این صحبت مطرح می‌شود برخی بگویند ما حتی در تأمین کوآموکسی‌کلاو و سرم هم مشکل داریم، اما نباید فراموش کنیم که داروی بیماران نادر هم اهمیت خود را دارد».

او درباره دارو‌های بیماران SMA هم گفت: «خوشبختانه چند محموله وارد شد و به دستشان هم رسید، اما باید این موضوع مدیریت شود که اولا دارو به‌موقع تأمین شود و دوم اینکه پروسه ترخیص دارو از گمرک بدون تشریفات مرسوم صورت گیرد تا بیماران معطل توزیع دارو نباشند».

کمبود دارو می‌تواند عوارض غیرقابل بازگشتی برای بیماران نادر داشته باشد. موضوعی که مدیرعامل بنیاد بیماری‌های نادر به آن اشاره دارد: «با استفاده از ابزار‌هایی نظیر صندوق بیماران نادر، خاص و صعب‌العلاج می‌توان جلوی بروز چنین مشکلاتی را گرفت. شرکت‌های دارویی داخلی هم باید فعال شوند، چراکه کمبود و گرانی دارو از مشکلات مهم مردم است».

او می‌گوید براساس آخرین آمار، کمیسیون پزشکی بنیاد بیماری‌های نادر تاکنون در ایران ۳۹۰ نوع بیماری نادر را شناسایی کرده است و تمام مدارک حدود چهارهزارو ۸۵۰ بیمار نادر تأیید شده و در کمیسیون‌ها هم به طور قطع به نام بیمار نادر شناسایی شده‌اند.