آیا وزیر امور خارجه عمان حامل پیام امریکایی‌ها برای ایران بود؟

اقتصاد۲۴- وزیر امور خارجه عمان، در هفته‌ای که یک کشتی اسراییلی در آب‌های دریای عمان هدف حمله پهپادی قرار گرفت و در شرایطی که نگرانی‌های زیادی درباره تشدید تنش‌ها در آب‌های جنوبی ایران وجود دارد به تهران آمد تا با رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران گفتگو کند.

به گزارش اعتماد، سلطنت عمان برای سال‌ها یکی از مورداعتمادترین همسایگان ایران بوده؛ کشوری که در اوج تنش‌های تهران و پایتخت‌های منطقه روابط حسنه خود را با جمهوری اسلامی ایران حفظ کرده و کوشیده تا همواره نقش مثبتی در راستای جلوگیری از تشدید تنش‌ها و بن‌بست‌شکنی در مذاکرات منطقه‌ای یا بین‌المللی ایفا کند. این‌بار نیز سفر بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه این کشور به ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که منطقه در آستانه آغاز جام جهانی ۲۰۲۲ قطر مترصد وقوع حوادثی پیش‌بینی نشده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس چهارشنبه ۱۶ نوامبر، سه روز پیش از سفر وزیر امور خارجه عمان به ایران گزارش داد که یک نفتکش وابسته به یک میلیاردر اسراییلی در آب‌های دریای عمان هدف حمله پهپادی قرار گرفته است. ساعاتی پس از انتشار این گزارش، رژیم اسراییل مدعی شد که این حمله پهپادی از سوی ایران صورت گرفته و یک مقام اسراییلی در گفتگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان از آن به عنوان «اقدام تحریک‌آمیز ایران» یاد کرد. اسراییل مدعی است «این کشتی با همان پهپاد‌های شاهد ۱۳۶ هدف قرار گرفته است که ایران برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه می‌فروشد.» تهران واکنش رسمی به این حادثه نداشته، اما همواره تاکید کرده هیچ پهپادی «برای استفاده در جنگ اوکراین» به روسیه نفروخته است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز شنبه پس از پایان دور اول گفتگو‌ها با وزیر خارجه عمان بدون اشاره مستقیم به ماجرایی که برای کشتی مورد حمله قرار گرفته در آب‌های دریای عمان اتفاق افتاد، تاکید کرد که «حضور نیرو‌های نظامی خارجی در منطقه تهدیدی برای صلح و ثبات است.» امیرعبداللهیان گفت: «معتقدیم که کشور‌های منطقه خود توانایی حفظ صلح و امنیت در منطقه را دارند و حضور نیرو‌های نظامی خارجی در منطقه تهدیدی برای صلح و ثبات در منطقه است. باور داریم که حضور نیرو‌های نظامی خارجی در منطقه امروز تهدیدی برای منطقه خلیج فارس است و امنیت انرژی در منطقه را تهدید می‌کند. اکنون تعدادی از شناور‌های بدون سرنشین خارجی در آب‌های خلیج‌فارس در حال تردد هستند و این موضوع مشکلات امنیتی منطقه را مضاعف می‌کند.»
به‌رغم هشدار ایران، فرمانده سنتکام در فاصله کوتاهی پس از سخنان حسین امیرعبداللهیان اظهارکرد که ۱۰۰ شناور بدون سرنشین در خلیج‌فارس مستقر می‌شود. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، به گفته ژنرال مایکل کوریلا تا سال آینده ناوگانی متشکل از بیش از ۱۰۰ شناور بدون سرنشین سطح و زیر سطح که باهم کار و ارتباط برقرار می‌کنند و آگاهی حوزه دریایی را فراهم می‌کنند، در خلیج‌فارس گرد هم خواهند آمد. او افزود: «علاوه بر شناور‌های بدون سرنشین، امریکا در حال ایجاد برنامه آزمایشی در خاورمیانه با شرکای خود برای فائق آمدن بر پهپاد‌های متخاصم است.»

صباح زنگنه، نماینده پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری اسلامی به «اعتماد» می‌گوید: «بحث امنیت دریای عمان و تنگه هرمز موضوعی است که برای هر دو کشور ایران و عمان به عنوان کشور‌های مشرف بر این منطقه حایز اهمیت است. هر اتفاقی که در این منطقه بیفتد، می‌تواند روی هر دو کشور تاثیرگذار باشد. تهران تاکید دارد کشتی‌های بی‌سرنشین تهدیدی برای منطقه هستند و از همین رو خواهان خروج این کشتی‌ها از آب‌های جنوب ایران است.» به گفته او، کشتی‌های بی‌سرنشین هم برای ماموریت‌های جاسوسی و هم برای انجام عملیات علیه کشتی‌های ایران یا سایر کشور‌ها مورد استفاده قرار گیرد و استفاده از این کشتی‌ها می‌تواند امنیت خلیج فارس و دریای عمان را تحت‌تاثیر قرار دهد. زنگنه می‌افزاید: «نه تنها ایران، بلکه سایر کشور‌ها نیز باید روی این مساله حساسیت بالایی داشته باشند.» نماینده پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری اسلامی تاکید دارد در موضوع کشتی هدف قرار گرفته‌شده در دریای عمان، شواهد و مستنداتی در خصوص نقش داشتن ایران در این ماجرا ارایه نشده است و نباید منافع کشور‌های رقیب قطر در به خطر انداختن امنیت منطقه را نادیده گرفت.

قاصد پیام واشنگتن؟

روابط خوب مسقط با تهران و واشنگتن و همچنین نقش غیرقابل عمان در تسهیل مسیر دستیابی به توافق هسته‌ای باعث شده هر بار که دیدار یا گفت‌وگویی میان مقام‌های ایرانی و عمانی صورت می‌گیرد، گمانه‌زنی‌هایی در خصوص احتمال انتقال پیام میان ایالات متحده و ایران مطرح شود.
روز گذشته نیز حسین امیرعبداللهیان «از تلاش‌های سازنده عمان در کمک برای رفع تحریم‌های ناعادلانه علیه ایران» و همچنین «تلاش‌های عمان برای رسیدن به گام‌های نهایی توافق در این زمینه» تشکر کرد.
رابرت مالی، نماینده ویژه امریکا در امور ایران، روز دوشنبه هفته گذشته در جمع خبرنگاران در پاریس با اشاره به اینکه فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و ناآرامی‌های اخیر در ایران تمرکز امریکا را از توافق هسته‌ای برداشته است، اظهار کرد که امریکا در دیپلماسی را باز خواهد گذاشت «اگر» و «برای زمانی که» موعد مناسب فرابرسد. این مقام ارشد امریکا تصریح کرد: تمرکز ما توافقی نیست که پیشروی نمی‌کند بلکه روی چیزی است که در ایران رخ می‌دهد. همچنین بخش دیگری از تمرکز ما روی فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و آزادکردن گروگان‌های‌مان است.

بیشتر بخوانید: سناریو‌های پیش روی ایران پس از صدور قطعنامه دوم شورای حکام

حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل منطقه معتقد است: «با توجه به روشن شدن نتایج انتخابات میاندوره‌ای کنگره و اینکه روشن شد مجلس نمایندگان در اختیار جمهوری‌خواهان و مجلس سنا در اختیار دموکرات‌ها قرار داشت، دولت بایدن می‌خواهد زمینه را برای احیای برجام فراهم کند.» هانی‌زاده به «اعتماد» گفت: «ایالات متحده برخلاف مواضع اعلامی، تلاش دارد با ارسال سیگنال‌هایی از طریق پادشاهی عمان و قطر شرایط را برای بازگشت به میز مذاکره آماده کند.»
ابراهیم رییسی، رییس دولت سیزدهم نیز در دیدار با وزیر امور خارجه عمان به این مساله اشاره کرد. رییسی با تاکید بر موضع جمهوری اسلامی مبنی بر «آمادگی برای حصول توافق عادلانه» گفت: «بعضی طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مرتب با واسطه پیام همکاری و تعامل می‌دهند ولی در میدان عمل رفتار آن‌ها با گفتارشان متفاوت است. این ریاکاری قطعا موجب پشیمانی آن‌ها خواهد شد.»
همچنین حسین امیرعبداللهیان بخشی از صحبت‌های روز گذشته خود را به انتقاد از رویکرد غرب در قبال ایران اختصاص داد: «در اواخر هفته گذشته شاهد اقدام غیر سازنده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودیم. در حالی که دو هفته پیش هیاتی متشکل از وزارت خارجه ایران و سازمان انرژی اتمی به وین سفر کرده و در خصوص همکاری‌های نیرومندانه‌تر آژانس و ایران توافق کرده بودند و دیدار سازنده‌ای نیز با آقای گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشتند، اما یک‌باره در راستای تاثیرگذاری بر محیط داخلی ایران و اعمال فشار حداکثری و در تداوم سیاست و رویه به‌شدت ریاکارانه امریکا، قطعنامه‌ای علیه ایران روی میز گذاشته شد و امریکا و سه کشور اروپایی از آژانس سوءاستفاده سیاسی کردند. ما ضمن پایبندی به حقوق بین‌الملل و تعهدات بین‌المللی خود در برابر این تحولات، اقدام متقابل و موثر انجام می‌دهیم.»

مذاکره با امریکا پیش از سفر به ایران

پایگاه خبری اکسیوس روز چهارشنبه ۱۶ نوامبر گزارش داد که بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان یک هفته پیش از زمان انتشار گزارش با جیک سالیوان مشاور امنیت ملی و آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا ملاقات کرده بود. در گزارشی که اکسیوس درباره این دیدار نوشته اشاره‌ای به موضوع مذاکرات احیای برجام نشده و آمده است که محتوای اصلی مذاکرات به درخواست امریکا از عمان برای گشودن حریم هوایی خود به روی ایرلاین‌های اسراییلی باز می‌گشت.
عربستان سعودی در ماه جولای به خطوط هوایی اسراییل اجازه داد به منظور پرواز به سوی چین و هند از حریم هوایی عربستان استفاده کنند. با این وجود، در صورتی که عمان اجازه استفاده از حریم هوایی خود را به ایرلاین‌های اسراییلی ندهد، مسیر‌های هوایی به روی خطوط اسراییلی بسته خواهند شد و عملا اجازه عربستان نیز بی‌فایده تلقی می‌شود.

در سال ۲۰۱۸، طی سفر نتانیاهو به عمان، سلطان قابوس پادشاه وقت این کشور متعهد شد که اجازه استفاده اسراییل از خطوط هوایی عمان را صادر خواهد کرد. اما پس از مرگ سلطان قابوس، سلطان جدید اعلام کرد که چنین اجازه‌ای به اسراییل نخواهد داد.
احمد دستمالچیان، دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل منطقه به «اعتماد» می‌گوید: «در این مدت امریکا و اسراییل چندین بار از عمان درخواست مشابهی را مطرح کرده‌اند و عمان رد کرده، اما ممکن است در آینده تحت شرایطی این مساله از سوی مسقط مورد قبول قرار گیرد. واقعیت این است که امنیت ایران متاثر از این موضوع نخواهد بود چرا که همین الان هم ایالات متحده در این منطقه مستقر است و عبور و مرور دارد.»

صباح زنگنه، نماینده پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری اسلامی به «اعتماد» می‌گوید: «تهران تاکید دارد کشتی‌های بی‌سرنشین تهدیدی برای منطقه هستند و از همین رو خواهان خروج این کشتی‌ها از آب‌های جنوب
 ایران است. کشتی‌های بی‌سرنشین هم برای ماموریت‌های جاسوسی و هم برای انجام عملیات علیه کشتی‌های ایران یا سایر کشور‌ها مورد استفاده قرار گیرد و استفاده از این کشتی‌ها می‌تواند امنیت خلیج فارس و دریای عمان را تحت‌تاثیر قرار دهد. نه تنها ایران، بلکه سایر کشور‌ها نیز باید روی این مساله حساسیت بالایی داشته باشند.»