رویگردانی چین و پاکستان از بازار گاز ایران و حرکت به سوی رقبا

اقتصاد۲۴- پاکستان به صراحت اعلام کرد از بازار گاز ایران به دلیل ریسک تحریم چشم پوشیده و به دنبال تأمین گاز مورد نیاز خود از بازار رقیب ایران است.
به گزارش شرق، به جز این به تازگی چین طولانی‌ترین قرارداد تأمین گاز را به مدت ۲۷ سال با قطر بست تا این کشور گاز مورد نیاز چین را از میدان مشترکش با ایران یعنی پارس جنوبی تأمین کند. این در حالی است که کسری گاز در ایران به صورت تصاعدی در حال افزایش است و مالک دومین ذخایر بزرگ گاز جهان در تأمین انرژی مورد نیاز بازار داخلی خود دچار مشکلات اساسی شده است.

رویگردانی پاکستان از بازار گاز ایران

پاکستان به صورت رسمی اعلام کرد از بازار گاز ایران به دلیل ریسک تحریم چشم‌پوشی کرده و به دنبال راه‌اندازی خط لوله تاپی است که رقیب بزرگ بازار گاز ایران در شرق کشور به شمار می‌آید.
سال گذشته هم پاکستان قرارداد واردات گاز از روسیه را امضا کرد. به گزارش ایرنا به نقل از پایگاه خبری داون، پاکستان حالا اعلام کرده که کشورش از پیامد‌های نقض تحریم‌های بین‌المللی مرتبط با ایران نگران است و به همین دلیل تمایلی به ادامه پیگیری دریافت گاز از ایران ندارد.
مصدق ملک تأکید کرده است که «خرید گاز از ایران یک ریسک است و دولت پاکستان ترجیح می‌دهد با افغانستان صحبت کند تا از آن برای حفاظت از خط لوله تاپی اطمینان حاصل کند، زیرا یکی از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی این طرح، امنیت آن در خاک افغانستان است». او افزود: تمام اقدامات ممکن برای مقابله با بحران انرژی در پاکستان انجام می‌شود و پاکستان برای انجام پروژه تاپی که ۳۴ میلیون دلار برای این کشور هزینه خواهد داشت، صادق است. وزیر مشاور نفت پاکستان گفت که این کشور رایزنی‌هایی را با روسیه و سایر کشور‌ها برای راهکار کاهش بحران انرژی پاکستان آغاز کرده است و پس از دریافت پاسخ آن‌ها اقداماتی انجام خواهد شد.

روزنامه انگلیسی‌زبان اکسپرس‌تریبیون در گزارش خود آورده است: وزیر نفت پاکستان در ماه‌های گذشته سفر‌های بی‌سروصدایی به چند کشور انجام داده که دستور کار آن غلبه بر بحران انرژی در پاکستان است و اینکه اسلام‌آباد مایل به پیشبرد فوری خط لوله تاپی است.

چین به سراغ رقبای ایران رفت

چندی پیش خبر رسید که قطر با امضای قراردادی ۲۷ساله که «طولانی‌ترین مدت» قرارداد تأمین گاز در جهان محسوب می‌شود، متعهد به تأمین گاز طبیعی مایع (LNG) مورد نیاز چین شد. بر پایه این قرارداد که روز دوشنبه میان شرکت
قطر انرژی و سینوپکِ چین منعقد شد، شرکت دولتی قطر سالانه چهار میلیون تن ال‌ان‌جی به چین صادر خواهد کرد.

بر اساس اعلام سعد شریدا کعبی، وزیر انرژی قطر، گاز صادراتی به چین از محل توسعه برداشت از میدان گنبد شمالی که با ایران مشترک است و در این کشور به پارس جنوبی شهرت دارد، تأمین خواهد شد.
قطر اخیرا برای افزایش بیش از ۶۰ درصدی تولید ال‌ان‌جی از میدان گنبد شمالی تا سال ۲۰۲۷، پروژه‌ای ۲۸ میلیارد دلاری را با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی امضا کرده است.
چین، ژاپن و کره جنوبی همواره مهم‌ترین مشتریان بازار گاز صادراتی قطر بوده‌اند. البته کشور‌های اروپایی هم از ۹ ماه گذشته و در پی تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین که منجر به افت صادرات گاز از سوی مسکو به مقصد بازار‌های اروپایی شد، به مشتریان گاز قطر افزوده شده‌اند. به طوری که قطر نزدیک به شش ماه پیش اعلام کرد که آلمان در چارچوب توافقی بلندمدت با این کشور در نظر دارد روند ساخت دو پایانه گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) را تسریع کند. قطر در کنار ایالات متحده و استرالیا از جمله بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز طبیعی مایع در جهان به شمار می‌روند.

بیشتر بخوانید: چه کسی می‌تواند نفت ایران را بفروشد؟

امضای قرارداد بزرگ گاز بین قطر و چین در شرایطی رخ می‌دهد که این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس گاز مورد نیاز چین را از میدان مشترک با ایران یعنی پارس جنوبی برداشت می‌کند و چین با ایران سند ۲۵ساله همکاری‌های مشترک امضا کرده بود، اما حالا چین نه تنها سراغ رقیب ایران یعنی قطر رفته است که به تازگی خبر داده که در بندر گوادر پاکستان یا بندر رقیب بندر چابهار ایران، پالایشگاه نفت خام با ظرفیت پردازش ۸ میلیون تن نفت خام در سال را می‌سازد.
بر اساس این گزارش پروژه گفته‌شده که ۴.۵ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت، در دو فاز ساخته می‌شود که در مرحله اول هدف پالایش سالانه پنج میلیون تن و سپس ظرفیت این پالایشگاه به پردازش هشت میلیون تن نفت خام افزایش خواهد یافت.

کسری گاز در ایران رو به صعود است

رویگردانی از بازار گاز ایران در حالی رخ می‌دهد که براساس گزارش سازمان کشور‌های صادرکننده نفت یا اوپک تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران با حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب، در مجموع حدود ۱۶ درصد ذخایر اصلاح‌شده گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد و مالک دومین ذخایر گاز جهان به شمار می‌آید، اما تحریم و نبود سرمایه کافی و تکنولوژی روز باعث شده که استخراج گاز از میادین گازی ایران با مشکلات عدیده مواجه شود و میزان مصرف گاز از تولید آن پیشی بگیرد. بررسی آمار تولید و مصرف گاز در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که کسری گاز ایران به صورت تصاعدی ادامه دارد. در سال ۹۹ وزارت نفت کسری گاز فصول سرد را حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون مترمکعب برآورد کرد که در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسید و حالا کسری گاز فصول سرد سال جاری بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود.

جواد اوجی، وزیر نفت، سال گذشته درباره علت کسری گاز به رشد ۱۰ درصدی مصرف اشاره کرده است و امسال نیز کسری گاز تصاعدی بوده و بنا بر اعلام جلال نور‌موسوی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، روزانه ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب کسری گاز در کشور وجود دارد و از احتمال جیره‌بندی گاز صنایع خبر داده بود.

در حال حاضر میزان مصرف گاز کشور در روز‌های سرد سال به ۹۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است، اما تولید گاز در میدان گازی پارس جنوبی به زحمت به ۷۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس به ایلنا گفته است که برای نگهداشت سطح تولید ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز و جلوگیری از افت فشار میدان گازی پارس جنوبی حداقل حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است.
پیش از این رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، به «شرق» گفته بود که ایران برای حفظ ظرفیت فعلی تولید گاز به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه در کوتاه‌مدت نیاز دارد و حفظ ظرفیت فعلی تولید گاز در میان‌مدت ۹۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار و در بلندمدت ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز خواهد داشت.

چندی پیش نیز مالک شریعتی‌نیاسر، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، گزارش کمیسیون متبوع خود را درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور قرائت کرد.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، در صحن علنی مجلس تأکید کرد که برنامه‌ریزی مناسبی برای مهار رشد افسارگسیخته تقاضا و مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلف کشور نشده و با وجود آنکه ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان است، با توجه به آغاز افت فشار در مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالشی جدی برای تأمین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت.

ضعف تکنولوژی مانع توسعه میادین گازی ایران

البته نبود سرمایه تنها چالش توسعه میدان گازی پارس جنوبی نیست و ضعف تکنولوژی یکی دیگر از موانع مهم افزایش تولید گاز در ایران بوده است.
در همین زمینه حمیدرضا عراقی، مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران به ایلنا گفته است که چاره‌ای جز افزایش واردات گاز از ترکمنستان باقی نمانده و در حال حاضر مهم‌ترین چالش این حوزه عدم سرمایه‌گذاری است. او تأکید کرده است: باید سرمایه‌گذاری داشته باشیم و کمپرسور‌های جدید به کار بگیریم تا افزایش تولید داشته باشیم، فاز ۱۱ در مدار سرویس قرار بگیرد، مباحث زمین‌شناسی مخازن جدید حل شده و حفاری صورت بگیرد. بدانیم منبع نفت و گاز لایزال نیست؛ اگر روی آن سرمایه‌گذاری نشود، تکنولوژی جدید به کار گرفته نشود و نتوانیم حفاری افقی داشته باشیم و مخازن و میادین جدیدی که افتتاح شده به تولید نرسد، مشکل خواهیم داشت.

او گفته است: اگر سرمایه‌گذاری جدی در پارس‌جنوبی و میادین دیگر از جمله کنگان، سرخس، خانگیران و ایلام انجام نشود، به مشکل برمی‌خوریم، باید هم افزایش بازدهی داشته و هم ضریب بازیافت را بالا ببریم و هم اینکه حفاری افقی انجام شود. همه این‌ها سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
عراقی تأکید کرد: اعتقاد من این است که اگر تا چند سال آینده سرمایه‌گذاری جدی روی مخازن گاز صورت نگیرد بدون شک مشکل خواهیم داشت اگرچه امسال هم برای تأمین گاز صنایع، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها مشکل داریم. با این شرایط کشور تنها راه همواره این بوده که گاز ارسالی به منازل حفظ شود و با توجه به عدم مصرف بهینه و با توجه به اینکه ساختمان‌ها، شهرک‌های صنعتی و صنایع کوچک کنترل انرژی ندارند، مجبورند سطح ارسال گاز به صنایع بزرگ و پتروشیمی و نیروگاه را محدود کنند و در این صورت باید سوخت دوم مصرف شود و در نتیجه صادرات فراورده را هم باید متوقف کنیم.