نقش سدها در سیل اخیر

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی معتقد است، سدهای موجود در استان‌های سیل زده کشور نقش موثری در کنترل سیلاب داشتند و نبود آنها خسارت‌های سیل را دوچندان می‌کرد.

اقتصاد24 - آرش آذری در همایش "درس‌هایی از سیلاب‌های اخیر" که امروز (۱۸ اردیبهشت) به همت گروه عمران مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی کرمانشاه برگزار شد، با اشاره به وقوع سیل در بسیاری استان‌های کشور در اوایل بهار امسال، گفت: اولین گام در شناسایی راهکار مقابله با مشکل، شناخت خود مشکل است و ما باید در وهله اول سیل و ویژگی‌های آن و نیز ویژگی‌های اقلیم و توپوگرافی کشور را شناخته و سپس برای مقابله با سیل دنبال راهکار باشیم.

وی به خسارت‌های فراوان سیل در کشور اشاره کرد و افزود: این خسارت‌ها و این بحران نباید فراموش شود و باید بدانیم سیل امسال آخرین سیل نیست و با توجه به تغییرات وضعیت آب و هوایی، هرچند سال یکبار باید منتظر سیلاب‌های عظیم در کشور باشیم و باید از هم اکنون خود را برای مقابله با آن آماده کنیم.

آذری به شناسایی ۴۰ نوع بلای طبیعی در جهان اشاره کرد و افزود: تجربیات گذشته نشان می‌دهد در ایران، از این تعداد ۳۱ نوع بلای طبیعی را داشته ایم و این امر نشان می‌دهد کشور بلاخیزی داریم.

وی افزود: در میان انواع مختلف بلایای طبیعی در کشور، سیل، فراوانی بیشتری به نسبت بقیه دارد و همین امر ضرورت توجه به راهکارهای مقابله با سیل را دوچندان می‌کند.

این استاد دانشگاه عامل مؤثر در وقوع و بروز سیلاب را بارش‌های شدید و کوتاه مدت و پیاپی عنوان کرد و افزود: نمونه این بارش‌ها را در فروردین ماه امسال در کشور شاهد بودیم که سیل اول در روزهای پنجم تا ششم فروردین رخ داد و بلافاصله و ظرف مدت کوتاهی مجدداً شاهد بارش‌های شدید و سیل آسا بودیم که خسارت‌های سیل دوم به مراتب بیشتر بود.

وی افزود: در کنار بارش‌های شدید، عواملی مانند اشغال حریم رودخانه، تخریب جنگل، عدم لایروبی رودخانه‌ها و تغییر کاربری اراضی شهری به عنوان عوامل تشدیدکننده خسارت سیل مطرح هستند.

آذری با بیان اینکه سیل در بسیاری کشورهای جهان رخ می‌دهد، گفت: در برخی کشورها مانند هندوستان عملاً سیل معضل همیشگی است و در برخی مناطق این کشور سالانه ۱۲ متر بارندگی رخ می‌دهد، بنابراین هند از کشورهای پیشرو در مقابله با سیل است.

وی افزود: خسارت سیل هم در هر کشوری حتی کشورهای اروپایی وجود دارد و چیز عجیبی نیست اما آنچه مهم است این است که بتوانیم با اخذ راهکارهایی، خسارت سیل را به حداقل برسانیم.

وی به ساخت واحدهای مسکونی در بستر و حریم رودخانه در برخی شهرهای کشور اشاره کرد و افزود: متأسفانه در برخی استان‌ها مانند گلستان و لرستان، بعضاً شاهد بودیم واحدهای مسکونی لبالب رودخانه ساخته شده بودند و این در حالی است که بعد از مشخص کردن حریم رودخانه ساخت و ساز باید در فاصله بسیار دورتر از حاشیه رودخانه صورت گیرد.

آذری در ادامه در تشریح راهکارهای مقابله با سیلاب، به نقش مؤثر سدها در کنترل سیلاب‌ها اشاره کرد و افزود: برای مثال سه سد خوزستان را بررسی می‌کنیم که اولین آنها سد "دز" است، دبی ورودی این سد در سیلاب اول امسال (پنج و ششم فروردین) بطور میانگین روزانه حدود چهار هزار مترمکعب بر ثانیه بود و دبی خروجی آن در همین زمان ۱۸۰۰ مترمکعب بر ثانیه بود که این امر نشان می‌دهد این سد چه نقش مؤثری در کنترل سیلاب داشته است.

وی افزود: اما در زمان سیلاب دوم با توجه به پر شدن مخزن سد، دبی ورودی آن چهار هزار و دبی خروجی آن سه هزار مترمکعب بر ثانیه بود.

آذری به وضعیت سد "کرخه" هم در این استان اشاره کرد و افزود: در سیل اول، دبی ورودی این سد، سه هزار مترمکعب بر ثانیه و دبی خروجی آن ۶۷۰ مترمکعب بر ثانیه بود، اما در سیلاب دوم به خاطر پر شدن حجم مخزن سد، دبی ورودی آن به ۵۹۰۰ رسید و دبی خروجی آن ۲۴۰۰ مترمکعب بر ثانیه بود.

وی افزود: این میزان دبی خروجی سد کرخه در حالی بود که ظرفیت رودخانه پایین دست آن ۱۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه بود و همین امر موجب آبگرفتگی در پایین دست سد شد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: براساس آمار اعلام شده این سد توانست شش میلیارد مترمکعب آب را در پشت خود کنترل کند و این در حالی است که ظرفیت این سد ۷.۲ میلیارد مترمکعب است اما به خاطر ترس از احتمال شکستگی سد تنها تا شش میلیارد مترمکعب آب در آن ذخیره سازی شد.

آذری خاطرنشان کرد: اگر این سد بشکند، شهر اهواز از یک تا هفت متر زیر آب خواهد رفت، آبی که تا ماه‌ها می‌تواند شناور بماند و رفع نشود.

وی به دبی ورودی و خروجی سد گتوند علیای استان خوزستان در سیل اخیر هم اشاره کرد و افزود: دبی ورودی این سد ۳۰۰۰ و دبی خروجی آن ۱۰۰۰ متر مکعب بر ثانیه بود و تقریباً این سد ۵۰ درصد سیلاب ورودی را مهار کرد.

آذری تصریح کرد: با نگاهی به این آمار می‌توان متوجه شد سدها چه نقشی مهمی در مهار سیلاب‌ها دارند.

وی افزود: در کنار ساخت سد، یکی از راهکارهای مؤثر در بحث مقابله با سیلاب، پیش بینی آن و استفاده از سیستم‌های هشدار سیل است که این کار در حد محدود در کشور استفاده می‌شود.

آذری خاطرنشان کرد: از طرفی برای کنترل و مدیریت بهتر سیلاب باید ستاد بحران ویژه برای آن تشکیل شود.

وی وضع قوانین محلی در بحث ساخت و ساز و مقابله با سیلاب را با توجه به اقلیم هر منطقه را هم یکی از راهکارهای مقابله با سیل عنوان کرد.

آذری تصریح کرد: بحث مقاوم سازی ساخت و سازها هم باید به طور جد در دستور کار قرار گیرد و تأسیس پژوهشکده سوانح طبیعی هم می‌تواند در این زمینه کمک رسان باشد.