سرنوشت کریدور نفتی-گازیِ شمال-جنوب چه شد؟

اقتصاد۲۴-براساس ادعای برخی رسانه‌های عربی، شرکت ادنوک قرار است گاز ترکمنستان، ایران، قطر، عربستان و عمان را از پایانه خشکی عمان با خط لوله ۲۰۰۰ کیلومتری به هند برساند، پروژه‌ای که زمانی قرار بود تنها گاز ایران را به هند برساند.

سیدمهدی حسینی، در این خصوص و برنامه شرکت اماراتی برای انتقال گاز به هندوستان و تاثیر آن بر پروژه‌های صادراتی و هاب گازی شدن ایران اظهار داشت: زمانی قرار بود ما گاز را از مسیر خط لوله به پاکستان و سپس تا هند برسانیم، روی این قضیه کار شده بود و خط لوله هم تا مرز پاکستان کشیده شد، اما به سرانجام نرسید. البته اینکه پاکستان دارای شبکه گسترده توزیع گاز است و نیازی به سرمایه‌گذاری‌های عجیب و غریب ندارد که گاز ایران را بپذیرد و چرا هنوز به شبکه این کشور متصل نشده‌ایم بحثی جداگانه است.

صادرات به گاز به پاکستان؛ از چانه‌زنی قیمتی تا مباحث دیپلماتیک

وی ادامه داد: از زمان وزارت آقای آقازاده این ایده مطرح بود که این خط لوله گاز احداث شود، بنده ملاقاتی با «بی‌نظیر بوتو» داشتم و راجع به احداث پالایشگاه مشترک مذاکراتی شد که البته به دلایل مباحث سرمایه‌گذاری اجرا نشد. موضوع دیگر مذاکره با پاکستان؛ بحث صادرات گاز بود، همان زمان خانم بوتو به صورت دیپلماتیک آب پاکی را روی دست ما ریخت و اعلام کرد که قیمت گاز دریافتی از ایران باید قابل رقابت با نفت‌کوره باشد و درواقع بر سر قیمت چانه‌زنی می‌کرد. نکته دومی که او در موضوع انتقال گاز از پاکستان به هند مطرح کرد اینکه ارتش این کشور باید تصمیم‌گیری کند و در واقع پاسخی که ما به لحاظ دیپلماتیک دریافت کردیم این بود که ارتش این کشور به دلیل اختلافات گسترده‌ای که بین هند و پاکستان وجود دارد علاقمند به اجرای این پروژه نیست. به هرحال می‌توان گفت شاید هنوز اسلام‌آباد همان ذهنیت را داشته باشد که صادرات به هند را از مسیر پاکستان منتفی بدانیم.

برنامه کرسنت چه بود؟

این کارشناس ارشد حوزه انرژی همچنین گفت: غیر از مسیر ایران-پاکستان-هند ما خط لوله مستقیم از مسیر دریای عمان را نیز بررسی کرده بودیم، قبلا شرکت کرسنت برنامه داشت که گاز قطر را از طریق دریا به هند ببرد، از ما اجازه خواست که از مسیر آب‌های نزدیک ساحل ایران که شیب و عمق کمتری دارد گاز را انتقال دهد و درخواست کرد که مطالعه بسترشناسی دریا انجام دهد؛ مشروط به اینکه اطلاعات به ایران داده شود کار را انجام دادند، اما از طرفی دیگر ما موافق نبودیم که گاز قطر به هند برود بنابراین موضوع منتفی شد. ما مطالعه‌ای هم با همکاری یک شرکت ایتالیایی انجام دادیم، گفته شد که عمق آب زیاد است، اما بدان معنا نیست که نتوانیم خط لوله را کف دریا مستقر کرده و گاز را به هند ببریم، هرچند قطر و ضخامت لوله مورد نیاز زیاد بود و هزینه‌ها را بالا می‌برد؛ اما شدنی بود، ولی در مجموع مثل بسیاری از برنامه‌های ما که با تغییرات مدیریتی روی زمین می‌ماند؛ جلو نرفت.

بیشتر بخوانید:چگونه از رقبای منطقه‌ای عقب افتادیم؟

جولان خط لوله‌ها از خزر تا خلیج‌فارس

وی خاطرنشان کرد: یکی مطالعه‌ای هم در زمان دولت احمدی‌نژاد انجام شد و بنده یک گزارش فیزیبیلیتی روی آن انجام دادم. برنامه این بود که دو خط لوله احداث شود یک خط لوله که نفت قزاقستان و ترکمنستان را به جاسک منتقل کنیم، خاصیت این خط لوله این بود که هم جاسک را آباد و هم در مسیر خط لوله ایجاد توسعه می‌کرد و همچنین می‌توانستیم کریدور صادرات نفت حوزه دریای خزر باشیم. در کنار این خط؛ بنا بود یک خط دیگر هم گاز ترکمنستان را به جنوب و تا چابهار منتقل کرده و از این مسیر صادرات گاز داشته باشیم و در واقع یک کریدور گازی-نفتی؛ شمال-جنوب را تدارک دیده بودیم که خزر را به خلیج‌فارس متصل کنیم. روی این دو خط لوله مطالعه شد، بنده گزارشی را به ریاست‌جمهوری وقت ارائه دادم، اگر می‌توانستیم این پروژه را جلو ببریم نتایج مثبتی داشت، ما برنامه‌های خوبی داشتیم که هر یک با تغییر مدیریت‌ها و دولت‌ها و یا با برخورد به اولین مشکل، انتقاد و یا تامین مالی کل فکر و ایده را کنار گذاشتیم. در حالی که اکنون همسایه‌های عرب در جنوب خلیج‌فارس و یا حتی همسایه غربی‌مان عراق طرح‌هایی را که در نظر دارند دنبال می‌کنند؛ تا به نتیجه برسانند و نتیجه این شده که امروز ما فاصله زیادی را به لحاظ توانایی اقتصادی با همسایگان پیدا کرده‌ایم.

استرالیا هم خود را به شرق آسیا رساند

حسینی تاکید کرد: هرکدام از این ایده‌ها می‌تواند ما را در جایگاهی قرار دهد که گاز را تا هندوستان و حتی تا چین برسانیم، ما برای انتقال گاز به اروپا نیز از مسیر ترکیه مطالعه کرده و به این نتیجه رسیده بودیم که بیشتر از ۲ هزار کیلومتر اقتصادی نیست و باید سراغ ال‌ان‌جی برویم. اکنون روی هر پروژه‌ای دوباره باید مطالعه شده و با اقتصاد امروز سنجیده شود. آنچه غیر قابل انکار است اینکه ما همواره آنقدر اهمال کرده و آهسته عمل کردیم که بازار‌های خاور دور مثل چین، کره و ژاپن و در واقع شرق آسیا را استرالیا با اکتشاف و برداشت گاز از آف‌شور و آب‌های عمیق گرفته است. حتی اندونزی و مالزی هم به شرق آسیا گاز صادر می‌کنند، قطر هم در قالب ال‌ان‌جی صادرات گسترده‌ای را به شرق آسیا دارد، بنابراین باید گفت که ما بسیاری امکانات را داریم و یا داشتیم و به دیگران واگذار کرده‌ایم.

گاز افغانستان به کجا رسید؟

وی خاطرنشان کرد: زمانی برزیل در کشور افغانستان کشفیاتی انجام داد و در نزدیکی مرز‌های ایران در خانگیران و سرخس ذخایری به میزان یک تی‌سی‌اف کشف شد و بنا داشتند این میادین را توسعه داده و گاز را به پاکستان برسانند، اما ظاهرا صرفه نداشته و پروژه بر زمین ماند.

شمال شرق ایران؛ منطقه انفجار گاز

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه تاکید کرد: به هرحال اطراف ما خصوصا در شمال شرقی کشور یعنی شمال خراسان در مرز ترکمنستان تا دریای خزر به لحاظ زمین‌شناسی جوان است و شانس پیدا کردن گاز بیشتر از نفت است، کمااینکه ما در شوریجه و خانگیران ذخایری داریم و پتانسیل‌هایی نیز در بینالود، کشف‌رود و کپه‌داغ داریم که همه این‌ها باید تکمیل شوند. ترکمنستان نیز سه میدان بزرگ در محدوده مرزی با ایران دارد، اگر ما اکتشافات را تکمیل کنیم، این منطقه؛ می‌تواند منطقه بزرگ انفجار گاز باشد، شاید بتوانیم با ترکمنستان نیز به طور مشترک کار‌هایی را در زمینه انتقال، سواپ و ایجاد کریدور انجام دهیم.

برنامه امارات شدنی است؟

وی بیان داشت: به هر صورت فکری که اکنون امارات برای انتقال گاز به هند در دارد؛ در بدو امر غیرعادی است، چون باید از آب‌های عمیق و یا از مسیر ایران عبور کنند، هرچند اگر این پروژه اجرایی شود گاز ترکمنستان از ایران منتقل می‌شود و یک مسیر ترانزیتی و جایگاهی برای کشور ما ایجاد می‌کند، اما منوط به این است که ما هم گازی برای برداشت داشته باشیم.