کمبود معلم و کادر مدرسه در مدارس روستایی سیستان‌و‌بلوچستان

اقتصاد۲۴-این روز‌ها اخبار کمبود معلم از سراسر کشور به‌ویژه شهر‌های بزرگ، بیشتر از همیشه شنیده می‌شود. مسئله‌ای که برخی استان‌های کم‌برخوردار سال‌هاست به دلیل شرایط جغرافیایی، زیرساخت‌های ضعیف، فقر و… با آن مواجه هستند. یکی از این استان‌ها سیستان و بلوچستان است. هفته گذشته معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار از کمبود ۱۵ هزار معلم در این استان خبر داده بود. البته داوود گلی، مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش سیستان‌و‌بلوچستان درباره این آمار می‌گوید: «این آمار مربوط به امسال نیست و انباشت تاریخی کمبود معلم از سال‌های گذشته است.» او در گفتگویی کمبود معلم در سال جاری تحصیلی را هم رد کرد. سخنان فعالان اجتماعی و معلمان در این استان، اما با ادعای مسئولان آموزش و پرورش تناقض دارد. این همه درحالی رخ داد که وزیر آموزش‌وپرورش در روز‌های اخیر در اظهاراتی از کسری۷۹ هزار معلم در کشور خبر داده است.

برخی فعالان اجتماعی که سالهاست به استان سیستان و بلوچستان رفت و آمد دارند می‌گویند بیشتر روستا‌ها با مشکل کمبود معلم و نیروی انسانی مواجهند. «شرمین نادری» یکی از همین فعالان اجتماعی است که در زمینه تجهیز کتابخانه‌های روستایی فعالیت می‌کند. او از تجربه فعالیتش در روستای «کهنانی‌کش» شهرستان دشتیاری با همکاری خیران مدرسه‌ساز می‌گوید: «پارسال در این روستا، کتابخانه یک مدرسه را تجهیز کردیم و امکانات لازم را برای حضور بچه‌ها در مدرسه فراهم کردیم، اما هنوز کمبود معلم به شدت در این روستا احساس می‌شود.» به گفته او حدود دو سال است که یک مدرسه متوسطه اول دخترانه در این روستا، یک معلم دارد که باید به طور همزمان در سه کلاس تدریس کند.

به گفته «نادری» در شهرستان دشتیاری و مرکز آن به دلیل وجود دانش‌آموزان بیشتر، تعداد معلم‌ها نیز بیشتر است. از طرفی یکی از مشکلات مدارس روستایی، کمبود معلم زن در این استان است که با وجود درخواست مدارس برای حضور معلم‌های زن، کمتر شاهد حضور آن‌ها در مدارس هستیم. او همچنین درباره حضور معلم‌ها در کلاس‌های درس پس از آزمون استخدامی کشوری معلم‌ها می‌گوید: «در منطقه نیکشهر، پس از گذشت یک ماه از آغاز سال تحصیلی معلم‌ها به تازگی در حال انتقال به مدارس هستند. همچنین روستای «هنزم» از توابع بخش مرکزی نیکشهر به شدت از کمبود معلم رنج می‌برد.»

بیشتر بخوانید: مقصر کمبود معلم کیست؟

کمبود فضای آموزشی و مشکل اقامت معلم‌ها از دیگر مشکلات این مناطق است: «از طرفی معلمی نیست که در مدارس روستایی تدریس کند، از طرف دیگر هم معلم‌های روستایی محل اقامتشان مشخص نیست و برای همین ماندگار نیستند.» به گفته او، کمبود معلم در کنار سایر کمبود‌ها مثل نبود سرویس‌های رفت و آمد به مدارس، کمبود فضای آموزشی و کلاس موجب شده‌اند دانش‌آموزان در معرض ترک تحصیل قرار بگیرند: «مثلا روستای تخت ملک در نیکشهر، بی‌امکانات بود. نه معلم داشت و نه سرویس مدرسه و حتی کلاس درس. اگر بخشی از هزینه‌ها را به عهده نمی‌گرفتیم، بسیاری از بچه‌ها ترک تحصیل می‌کردند.»

مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش سیستان‌وبلوچستان: با استفاده از ظرفیت ۶ هزار و ۲۰۰ نیروی خرید خدمات، پذیرش ۵۸۶ سرباز-معلم، جذب ۲ هزار و ۳۳۰ نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان، جذب کامل مجموعاْ ۹۰۱ آموزگار و جذب ۳۰۱ نفر به عنوان دبیر، باعث شده که مشکل کمبود معلم رفع شود و از دیروز (۲ آبان) دیگر هیچ کلاسی بدون معلم نیست

کمبود معلم به دلیل تأخیر در اعلام نتایج آزمون استخدامی

در حالی که آزمون استخدامی کشوری آموزگاری در مردادماه برگزار شد، وقتی فقط شش روز به آغاز سال تحصیلی مانده بود وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای ضمن عذرخواهی از تاخیر پیش آمده در اعلام نتایج آزمون کشوری استخدامی آموزگاران اعلام کرد روند ارزیابی تکمیلی، مراحل کنترل، بررسی و پردازش نمرات داوطلبان به طول انجامیده است. این وزارتخانه وعده داده بود که معلم‌ها در دیرترین زمان اوایل مهرماه سرکلاس‌ها حاضر شوند. اما این اتفاق نیفتاد و سر و صدای بسیاری در کشور به پا کرد.

یک معلم پیمانی که در شهرستان قصرقند (جنوب سیستان و بلوچستان) تدریس می‌کند؛ دربارهٔ تأخیر حضورش در یک مدرسه متوسطهٔ اول عشایری می‌گوید: «حکم مرا از هفته گذشته ابلاغ کردند و از اول آبان حضورم از سوی اداره کل آموزش و پرورش عشایری در آن مدرسه تایید شد.» او در بخشی از صحبت‌هایش به ناهماهنگی در اعلام نتایج اشاره می‌کند و می‌گوید: «مشخص نیست دبیری که الان به یک مدرسه منتقل شده تا پایان سال ماندگار باشد، به ما گفتند فعلا آنجا باشید تا ببینیم در آینده چه می‌شود.» به گفته او پیش از این همهٔ معلم‌هایی که در این مدرسه عشایری تدریس می‌کردند یا سرباز-معلم و یا خرید خدمات بودند و معلم رسمی نداشتند. در همین حال داوود گلی، مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش سیستان‌و‌بلوچستان درباره این تأخیر به «پیام ما» می‌گوید: «تاخیر پیش آمده در اعلام نتایج، مسئله کشوری بود و از زمان اعلام نتایج قطعی آزمون استخدامی، همه ما پای کار آمدیم که حضور معلم‌ها در مدارس را تضمین کنیم و استان‌ها نقشی در این مورد نداشته‌اند.»

بیداد کمبود معلم و کادر مدرسه در مدارس روستایی سیستان‌و‌بلوچستان

تدریس دروس غیرتخصصی از سوی معلمان غیرمرتبط یکی دیگر از مشکلات آموزشی در استان‌های کم برخوردار است. یکی از این معلمان درباره دروسی که تدریس آن‌ها بر عهده اش قرار داده شده به «پیام ما» می‌گوید: «در مدرسهٔ مختلط متوسطه اول که من معارف، زبان فارسی و عربی را درس می‌دهم، ۷۰ دانش‌آموز مشغول به تحصیلند که فقط ۳ معلم دارند. پارسال هم ۳ معلم در این مدرسه تدریس می‌کردند که یکی از آن‌ها انتقالی گرفت و من به جای او آمدم. به جز من که دبیری معارف خواندم، ۲ معلم دیگر با تحصیلات علوم کامپیوتر و علوم اجتماعی، تدریس ریاضی و زبان را به عهده گرفته‌اند. وضعیت مدارس ابتدایی عشایری هم به همین ترتیب است و برای یک مدرسه ابتدایی عشایری با شش پایه، فقط ۱ یا ۲ معلم را اختصاص می‌دهند.»

وضع روستا‌ها وخیم‌تر است

هر چند کمبود معلم در بسیاری از شهر‌ها به مسئله‌ای مهم تبدیل شده، اما توضیحات منابع مطلع نشان می‌دهد که وضعیت در روستا‌ها وخیم‌تر است و این موارد معمولا از چشم رسانه‌ها هم دور می‌مانند.

بیشتر بخوانید:چرا کمبود معلم در کشور تبدیل به معضل شد؟

یک معلم مدارس روستایی در سیستان و بلوچستان در این‌باره توضیح می‌دهد: «به دلیل مسافت زیاد بین روستا‌ها و شهر‌ها در استان، کمبود معلم در روستا‌ها تبدیل به یک عادت متداول شده است. از طرفی مدارس به اندازه کافی کادر اداری ندارند. در حالی که در مدارس شلوغ به جز مدیر و ناظم باید حداقل پنج نیروی کمکی هم باشد، اما بیشتر مدارس اینجا یک معاون تربیتی هم ندارند. مدرسه‌ها معاون آموزشی و پرورشی ندارند و صندلی مشاور و معاون اجرایی هم خالی است و بیشتر این کار‌ها را مدیران انجام می‌دهند.» او می‌گوید که انباشت کمبود امکانات و معلم در این مدارس در کنار هم باعث ترک تحصیل دانش‌آموزان و بازماندن آن‌ها از تحصیل شده است.

تایید ضمنی کمبود معلم و امکانات

در حالی که معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی پیش از این به رسانه‌ها گفته است استان سیستان‌وبلوچستان از کمبود ۱۵ هزار کمبود معلم رنج می‌برد، مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش این استان به «پیام ما» می‌گوید: «کمبود معلم در این استان به مولفه‌های متعددی وابسته است و این آمار مربوط به امسال نیست بلکه در واقع آماری‌ست که از انباشته شدن این مشکل طی چند سال به دست آمده.» او با اشاره به میانگین رشد سالانه جمعیت دانش‌آموزی این استان بیشتر از میانگین کشوری و برابر سالانه ۳۵ تا ۴۰ هزار دانش‌آموز می‌گوید: «ما امسال با حدود ۹۰۰ هزار دانش‌آموز داریم و تعداد دانش‌آموزان استان نسبت به سال گذشته، ۴۰ هزار نفر افزایش داشته است. این میزان افزایش دانش‌آموز نیازمند نیروی انسانی بیشتر و زیرساخت‌های قوی و امکانات و تجهیز بیشتر است که خواه و ناخواه عقب‌ماندگی تاریخی که طی سال‌های گذشته به آموزش و پرورش تحمیل شده، تشدید می‌شود.»

از دوم آبان دیگر کمبود معلم نداریم

با وجود اینکه مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش به طور ضمنی کمبود معلم و فضای آموزشی را در این استان را تأیید می‌کند، اما در ادامه از «تدابیر آموزش‌و‌پرورش» برای رفع کمبود‌ها می‌گوید: «با استفاده از ظرفیت ۶ هزار و ۲۰۰ نیروی خرید خدمات، پذیرش ۵۸۶ سرباز-معلم، جذب ۲ هزار و ۳۳۰ نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان و همچنین جذب کامل مجموعاْ ۹۰۱ آموزگار ابتدایی در دو مرحله آزمون اصلی استخدامی کشوری و تکمیل ظرفیت آن و همچنین جذب ۳۰۱ نفر به عنوان دبیر، باعث شده که مشکل کمبود معلم رفع شود و از دوم آبان‌ماه دیگر هیچ کلاسی بدون معلم نیست.» او همچنین می‌گوید: «قرار است از ظرفیت دانشجو معلم‌هایی که در دو ترم آخر تحصیل خود هستند، استفاده کنیم و حضور آن‌ها در کلاس‌ها برایشان به عنوان تکمیل دوره کارورزی محسوب شود. به علاوه از نیرو‌های بازنشسته‌ای که درخواست بازگشت به کار داشته‌اند، دعوت شده که در کلاس‌ها حاضر شوند تا به این ترتیب کلاس‌ها پر شود.»

مدیر روابط عمومی آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان در حالی می‌گوید برای کمبود معلم در این استان جای نگرانی نیست که پیش از این در مردادماه سال جاری به «پیام ما» از مشکل کمبود نیرو و انتقالی گرفتن آن‌ها از این استان به استان‌های دیگر سخن گفته بود: «امسال بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ معلم تقاضا کرده‌اند از این استان به استان‌های محل تولد و یا سکونت خود منتقل شوند.» به این ترتیب به نظر می‌رسد رفع کمبود معلم در این استان موقتی است.

کسری ۷۹هزار معلم در کشور

در حالی که مدیر روابط عمومی آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان نگران کمبود معلم نیست، وزیر آموزش‌وپرورش روز گذشته کمبود معلم در کشور را یک معضل خواند ودر سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه مشهد گفت: «کسری ۷۹هزار معلم در شرایط فعلی ناشی از تضعیف دانشگاه فرهنگیان در دولت یازدهم است. این دانشگاه به‌قدری ضعیف شد که دانشجویان آن به کمتر از ۴ هزار نفر کاهش پیدا کرد.» او همچنین با اشاره به اینکه از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۲، سه میلیون نفر به جامعه دانش‌آموزی کشور افزوده شده، گفت: «مدیریت این جمعیت باید از همان سال اول صورت می‌گرفت، زیرا برای همسان‌سازی جمعیت معلمان به چهار سال زمان نیاز دارید. این‌ها همه درحالی است که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ هیچ استخدامی در وزارت آموزش‌و‌پرورش صورت نگرفته با اینکه می‌دانستند این اقدام در آینده بحران‎ساز خواهد شد، اما بازهم کاری نکردند.»

او همچنین دو روز پیش در ویدیویی، علت بخشی از کمبود معلم در سال جاری را ناشی از ناترازی بین میزان جذب نیرو و بازنشستگی معلم‌ها در دولت پیشین دانست: «چون سیاست دولت قبل، تقویت مدارس خصوصی بود، در سه سال از دولت گذشته جذب نیرو انجام نشد، اما بازنشستگی فراوانی داشتیم.»