آیا تنش‌های منطقه به جنگ ایران با آمریکا و اسرائیل منجر خواهد شد؟

اقتصاد۲۴- با وجود نگرانی‌ها از وقوع جنگ در خاورمیانه که می‌تواند ایالات متحده، اسرائیل و ایران را به نبرد مستقیم بکشاند، یکی از ویژگی‌های عجیب درگیری اخیر، رفتار محتاطانه طرف‌ها، هم در تهران و هم واشنگتن، برای اجتناب از ورود مستقیم به یک درگیری با هم است؛ چنانچه این مسئله برای غرب نیز قابل توجه بوده و نیویورک تایمز هم درباره آن نوشته «دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی و دیگر مقامات می‌گویند که هیچ کس نمی‌داند این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت.»

جنگ در منطقه گسترده می‌شود؟

با گذشت ۱۰۰ روز از درگیری، ارزیابی نیویورک تایمز این است که ایران برای جلوگیری از یک فوران بزرگتر تلاش می‌کند، اما همزمان از اتفاقات دریای سرخ و اقدامات یمن خوشحال است. نیویورک تایمز نوشته «تهران در هفته‌های اخیر تولید اورانیوم خود را افزایش داده است و حتی قدرت ساخت چندین سلاح هسته‌ای را هم دارد، اما با دقت، غنی‌سازی را پایین‌تر از آستانه سوخت با درجه بمب نگه داشته است. این خط قرمزی است که ایران برای خود در نظر گرفته تا جلوی تنش‌های نالازم را بگیرد.»

اگرچه ایران آستانه غنی‌سازی را کنترل کرده، اما در عین حال پیام‌هایی برای قدرت خود صادر می‌کند؛ از جمله اینکه وقتی اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در یک برنامه تلویزیونی در صداوسیما حاضر شده بود، مجری به ناگاه از او پرسید که «آیا ایران قصد ندارد بمب بسازد؟» کسانی که با برنامه‌سازی در تلویزیون آشنا هستند، در واکنش به این سوال مجری نوشته بودند که محال است چنین پرسش‌های فی‌البداهه گویی‌های شخصی مجری باشد و حتما هماهنگی‌های برای چنین سوالاتی وجود دارد.

در تاریخ ۲ ژانویه اسرائیل به حومه بیروت حمله کرد تا یکی از رهبران حماس را ترور کند. این اتفاق از نظر نیویورک تایمز، حمله دقیقی بود که کارکرد آن برعکس جنگ غزه بود، زیرا با دقت مانع از آسیب رسیدن به نیرو‌های حزب‌الله شد؛ آن حمله حزب‌الله بداند اسرائیل علاقه‌ای به تشدید حملات در مرز جنوبی لبنان ندارد. به تحلیل نیویورک تایمز این یعنی اسرائیل نمی‌خواهد درگیری بزرگتری ایجاد کند که خودش در درسر آن بیفتد.

حمله چند روز پیش از ایالات متحده به یمن؛ آن‌ها هم با یک اطلاعیه واضح درباره اهداف این حمله صحبت کردند و گفتند آمریکا سعی کرد از هدف قرار دادن رهبران یمنی اجتناب کند. نیویورک تایمز نوشته «در ایران این دیدگاه وجود دارد که جنگ همه‌جانبه به نفع کشوری که در سال‌های اخیر در آن اعتراضات وجود داشته، به صلاح نیست و بهتر است منطقه آرام باشد. «رایان سی کراکر» دیپلمات سابق آمریکایی گفته «آنچه در ایران بیش از همه به آن اهمیت می‌دهند، ثبات است.».

بیشتر بخوانید:  رهبر کره شمالی: در صورت جنگ، کره جنوبی را محو خواهیم کرد

اما تاریخ مملو از تلاش‌های ناموفق برای دور نگه‌داشتن نیرو‌های آمریکایی از درگیری‌هایی است که فاصله زیادی با آمریکا داشته‌اند. این همان چیزی است که ورود ایالات متحده آمریکا به جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۷، جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۱، کره در سال ۱۹۵۰ و جنگ ویتنام در سال ۱۹۵۵ ثابت می‌کند؛ در هیچ‌کدام از آن‌ها آمریکا نتوانست دخالت نکند!

تشدید تنش‌ها در منطقه به نفع ایران است؟

نیویورک تایمز به ارزیابی مقامات اطلاعاتی آمریکا اشاره کرده و نوشته «مقامات اطلاعاتی آمریکا در مصاحبه‌ها می‌گویند که ایران حتی اگر یمن را به عملیات در دریای سرخ تشویق کرده باشد علاقه‌ای به یک جنگ گسترده‌تر ندارد. آن‌ها استدلال می‌کنند که تمام هدف درگیری‌ها این است که ایران راهی برای مشت زدن به اسرائیل و ایالات متحده داشته باشند، بدون اینکه کار به جنگی کشبده شود که تهران از آن اجتناب می‌کند.»

مقامات اطلاعاتی آمریکا اذعان کرده‌اند که هیچ مدرک مستقیمی وجود ندارد که ایران دستور حملات اخیر به کشتی‌ها در دریای سرخ را صادر کرده باشند. اما هیچ شکی وجود ندارد که ایران از یمن حمایت کرده است. مقامات آمریکایی گفتند که ارزیابی‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد که گروهی در ایران معتقدند تشدید درگیری هزینه‌ها را برای غرب افزایش می‌دهد، بدون اینکه خطر جنگ گسترده‌تری را ایجاد کرده باشد.

قدرت ایران در منطقه چقدر است؟

سوالی که اینجا وجود دارد این است: «اقدامات یمنی‌ها تا چه حد از سوی ایران هدایت می‌شود و تا چه اندازه ابتکارات محلی است؟» نیویورک تایمز به نقل از «رایان سی کراکر» دیپلمات سابق آمریکایی که سابقه کار در کشور‌هایی از جمله لبنان، عراق، افغانستان و پاکستان را داشته، می‌گوید: «جمهوری اسلامی نسبت به رژیم شاه در قدرت‌نمایی در منطقه مؤثرتر عمل کرده است، اما هنوز پاسخ خوبی به این سوال که ایران چقدر در کنترل نیرو‌های منطقه اثر دارد، ندارم، اما می‌توان انتظار داشت که کنترل ایران بر حزب‌الله بیشتر از حماس باشد و این فرض وجود دارد که تمام نیرو‌های منطقه حداقل در سطح استراتژیک توسط تهران کنترل می‌شوند و این یعنی قدرت ایران در منطقه بیشتر از دوران پهلوی است.»

«عدنان طباطبایی» کارشناس خاورمیانه به نیویورک تایمز گفته زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۲۰ دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرد، «واکنش ایران به ترور قهرمان ملی خود بسیار سنجیده بود. در پی آن «یک بحران شدید بازدارندگی برای ایران رخ داده است، زیرا به‌ویژه در دو سال بعد، اسرائیل چندین عملیات شامل خرابکاری در اطراف سایت غنی‌سازی هسته‌ای نطنز و ترور دانشمند هسته‌ای را در ایران انجام داد، اما ایران به جای اقدام احساسی لحظه‌ای، در چهار سال پس از آن، تاثیر و نفوذ خود در منطقه را عمیق‌تر کرده و به شدت بهبود بخشیده است و نسل‌های جدید تسلیحات، توانایی جمع‌آوری تسلیحات و آموزش‌های بیشتر را فراهم کرده است.»

نیویورک تایمز معتقد است از میان تمامی نیرو‌های منطقه، ممکن است یمنی‌ها آزادی عمل بیشتری را از ایران احساس کنند، زیرا مانند حزب‌الله ریشه عمیقی با تهران ندارند. آن‌ها باعث شده‌اند تسلا و ولوو به طور موقت با کمبود قطعات مواجه شده و قیمت انرژی را افزایش دهند.

در حالی که نیرو‌های آمریکایی و انگلیسی به حدود ۳۰ سایت در یمن حمله کردند، مقامات پنتاگون روز جمعه گفته‌اند یمنی‌ها حدود سه‌چهارم توانایی خود را برای شلیک موشک و پهپاد به کشتی‌های عبوری از دریای سرخ حفظ کرده است بنابراین مشخص نیست که آیا ادامه حملات بازدارنده خواهد بود یا نه.

«محمد ایمانی» تحلیلگر سیاسی اصولگرا در خبرگزاری فارس نوشته «بمباران مقاومت یمن هیچ گرهی را در راهبرد آمریکا باز نمی‌کند، همانطور که در ویتنام و افغانستان گرهی باز نشد.»

در سوی دیگر ایران همچنانکه تلاش کرده با همه کشور‌های منطقه ارتباط خود را حفظ کند، به گفتگو با یمنی‌ها نیز ادامه خواهد داد. ابراهیم رئیسی نیز در سخنانی اعلام کرد «اگر مردم کشور‌های اسلامی فرصت پیدا کنند، ارتش آماده اعزام به فلسطین را خواهید دید.»

برخی دیپلمات‌ها در خاورمیانه می‌گویند نگران هستند که دولت تندرو اسرائیل نسبت به دولت بایدن تمایل کمتری برای مهار مناقشه داشته باشد و برخی می‌گویند که ممکن است دولت اسرائیل در کشاندن پای ایالات متحده به درگیری‌های منطقه منافعی دارد. «صنم وکیل» کارشناس مسائل ایران در چتم هاوس، گفته «ایران تلاش کرده درگیری را به خارج از کشور ببرد، زیرا خطوط قرمز ایران، مرز‌هایش است به همین دلیل ایران حاضر به هیچ فعالیتی که مرزهایش را ناامن کند نیست.»

برخی تحلیلگران گفته‌اند این استراتژی خطراتی را برای ایران به همراه دارد؛ مثلا اگر سربازان یا پیمانکاران آمریکایی در یک حمله جان خود را از دست بدهند، گزینه‌های بایدن برای واکنش ایالات متحده بسیار محدودتر می‌شود؛ چیزی که در چندین حادثه اخیر تقریباً اتفاق افتاده است. نیویورک تایمز به نقل از مقامات آمریکایی هشدار داده که اگر آمریکایی‌ها کشته شوند، فشار برای حملات مستقیم به ایران به شدت افزایش خواهد یافت.

«رینام الحمدانی» تحلیلگر یمنی که روابط ایران و یمن را مطالعه کرده است، گفته «برای ایرانی‌ها، تا کنون وضع بسیار خوب بوده است، اما به نقطه‌ای می‌رسد که بسیار خطرناک است. یک گام اشتباه از سوی یکی از طرفین، در مکان نامناسب و زمان نامناسب می‌تواند خطر یک جنگ منطقه‌ای را به دنبال داشته باشد.»