پدر علم زیست شناسی در ایران کیست؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «محمود بهزاد» به‌عنوان «پدر زیست شناسی مدرن ایران» شناخته می‌شود. او یکی از پیشگامان و بنیان‌گذاران علم زیست شناسی در ایران بوده و به طور فعال در توسعه این علم در ایران نقش داشته است. بهزاد در زمینه‌های مختلفی از جمله زیست شناسی سلولی، فیزیولوژی، علوم دریایی و زیست شناسی در سطح بین‌المللی شناخته شده است. وی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مختلفی مانند دانشگاه تهران، دانشگاه شیراز و موسسه پژوهشی سلولی و مولکولی ایران فعالیت داشته است.

محمود بهزاد به دلیل تأثیرگذاری بسیاری که در زمینه تحقیقات زیست شناسی و آموزش و پرورش دانش‌آموزان و دانشجویان در ایران داشته است، عنوان پدر زیست شناسی مدرن ایران را یدک می‌کشد. دکتر بهزاد به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران انجمن زیست شناسی ایران نیز شناخته می‌شود و زمانی همواره به توسعه و پیشرفت علم زیست شناسی در ایران اختصاص داده بود.

بیوگرافی محمود بهزاد

محمود بهزاد متولد ۲۲ اسفند ماه ۱۲۹۲ در شهر رشت است. پدرش مشهدی علی فرنگی ساز از جواهرسازان به‌نام رشت بود و تبحر او در ساخت جواهرات خارجی بود که در آن دوره بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت. دکتر بهزاد تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در شهرستان رشت گذراند و در استان گیلان از اولین نفرات دارنده دیپلم متوسطه بود. درسال ۱۳۱۴ بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته علوم طبیعی و تربیتی برای خدمت به کرمانشاه می‌رود و پس از ۵ سال فعالیت و تدریس در کرمانشاه مجدد به زادگاه خویش رشت باز می‌گردد و، چون به زبان فرانسه تسلط کامل داشت، در سال ۱۳۲۲ کتاب «داروین چه می‌گوید؟» را تألیف و در سال ۱۳۲۳ کتاب «راز وراثت» اثر ژان روستان را ترجمه کرد.

همسر و فرزندان محمود بهزاد

در سال ۱۳۱۱ دکتر محمود بهزاد با خانم زهره محبی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج چهار فرزند است، فرزند اول دکتر، منوچهر، در آلمان تحصیل کرد، اما متاسفانه در یک حادثه تصادف در اتریش فوت کرد. فرزند دوم دکتر فرامرز بهزاد استاد بزرگ دانشگاه بامبرگ آلمان است. فرزند سوم دکتر، پریچهر در دانشگاه مونیخ در قسمت تحقیقات بر روی دستگاه عصبی کار می‌کند و فرزند چهارم او، هوشنگ، معمار است و در شیراز کار می‌کند.

تحصیلات و فعالیت‌های علمی محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد یکی از نویسندگان و مترجم فعال کتب علمی در ایران بود. استاد بهزاد در حدود ۹۸ جلد کتاب تالیف‌ها و ترجمه کرده است که ۶۳ کتاب را به شخصه و ۳۵ کتاب دیگر را به کمک دوستان دانشمند خود تألیف و ترجمه کرده است. اکثر آثار او مورد استقبال و توجه دانش پژوهان، دانشجویان و دانش آموزان قرار گرفته و بعضی از تالیف‌ها و ترجمه‌های او مثل کتاب «داروینیسم و تکامل» درحال حاضر به چاپ‌های انبوه رسیده است. بیشتر کتب دکتر بهزاد توسط ناشران معتبر مثل بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتاب فروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاه‌ها چاپ و منتشر شده است. علاوه بر آثار نام برده شد و همچنین کتاب‌هایی که با همکاری دیگر اساتید منتشر کرده است، صد‌ها مقاله در حوزه‌های مختلف از او به چاپ رسیده است. دکتر بهزاد تا روز‌های پایانی عمر خویش نیز با همکاری انجمن داروسازان، مجله «حکمت» که شامل آخرین اطلاعات پزشکی و داروسازی است را در رشت منتشر می‌کرد.

جایزه سلطنتی محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد در سال ۱۳۳۹ بخاطر ترجمه کتاب سرگذشت زمین تألیف جورج گاموف از فرهنگستان علوم ادب فارسی برنده جایزه سلطنتی شد. همچنین او در سال ۱۳۴۸ ترجمه کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» را انجام و منتشر کرد که موجب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود. بعد از این دعوت در دانشگاه تهران، دانشسرای عالی و مدرسه عالی دختران نیز به تدریس زیست شناسی و روانشناسی فیزیولوژیک پرداخت و به مدت ۱۵ سال در دبیرستان رازی علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد.

دکتر بهزاد در سال ۱۳۴۱ مأمور تأسیس سازمان کتاب‌های درسی شد و به مدت دو سال ریاست این سازمان برعهده او بود. با تلاش او همه کتاب‌های درسی ایران ۱۲ پایه تحصیلی تدوین و تألیف شد و با رسم‌الخط واحد و متحدالشکل به چاپ رسید. او در سال ۱۳۶۰ به زادگاه خود بازگشت و همکاری خود را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد و با بیش از ۶۰ سال تدریس در زمینه‌های مختلف زیست شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به عنوان «پدر زیست شناسی نوین ایران» معروف شد.

علاقه شدید دکتر بهزاد به زیست شیمی باعث شد، در سال ۱۳۲۴ در کنار تدریس در دبیرستان البرز تهران به دانشکده داروسازی رفته و ثبت نام کند. او در سال ۱۳۲۸ با دریافت مدرک دکترای داروسازی، فعالیت خود را در تهیه کتاب‌های درسی و کمک درسی بیشتر کرد. دکتر بهزاد به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. او یکی از فعال‌ترین مترجمان علمی ایران شمرده می‌شد که از مهمترین ترجمه‌های او می‌توان به ترجمه آثار چارلز داروین و ریچارد داوکینز و آثار غیرداستانی ایزاک آسیموف اشاره کرد.

درگذشت محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد، در اواخر عمر خود به بیماری سرطان معده مبتلا می‌شود، اما این بیماری هم نتوانست در روز‌های آخر او را از پا درآورد و سرانجام در تاریخ ۸ شهریور ۱۳۸۶ در منزل شخصی خود در رشت درگذشت. در بهمن ماه سال ۱۳۹۵ از تندیس ایشان در شهر رشت رونمایی شد و اکنون این تندیس در سبزه میدان این شهر نصب شده است.