بدنه تولید در کشور، پذیرای رویکرد‌های صادرات‌محور نیست/ راه نجاتی برای تولید و تجارت وجود دارد؟

اقتصاد ۲۴- «جهش تولید با مشارکت مردم»، شعار انتخابی امسال از سوی رهبر انقلاب است. بیش از دو ماه از آغاز سال جدید می‌گذرد، اما برنامه‌ای مشخص در راستای تحقق شعار مذکور از مسئولان بخش‌های اقتصادی عنوان نشده است. کارشناسان معتقدند توجه به ظرفیت‌های هر یک از بنگاه‌های اقتصادی و ارزش‌آفرین، می‌تواند سرآغاز افزایش بهره‌وری از آن‌ها باشد.

در این میان توسعه بازار‌های صادراتی به عنوان یک راهبرد تحقق شعار سال می‌تواند از پررنگ‌ترین استراتژی‌های کارآمد محسوب شود. با این حال هنوز توسعه چندانی از نظر زیرساخت‌های فنی و مدیریتی در این امر صورت نگرفته است و به سختی باید روزنه امیدی در بحث تعاملات با سایر بازارهای جهان را شاهد بود.

تولید صادرات محور نداریم

رضا توفیقی، کارشناس توسعه تجارت، یکی از ارکان تقویت فعالیت‌های تجاری را توجه چندجانبه تولید و اقتصاد به امور بازرگانی دانست و در این باره به اقتصاد ۲۴ توضیح داد: تولید، پایه‌ تجارت است و این دو را باید حلقه‌ یک زنجیره دانست. زمانی که تولید رشد پیدا کند و اگر برنامه‌های مناسب تجاری داشته باشیم، می‌توانیم صادرات خود را توسعه دهیم. اما هر تولیدی گره‌گشای این مسئله نیست و تولید صادرات‌محور، عبارتیست که برای توجه به الزامات آن استفاده می‌شود. تکمیل زنجیره ارزش افزوده که در نهایت به تقویت و جهش تولید در راستای صادرات منتج می‌شود، طی چند سال اخیر جزو مباحث ثابت توسعه تجارت بوده است، اما هنوز بهبودی را در این روند شاهد نبودیم.

بیشتر بخوانید: از پروپاگاندای عضویت در بریکس چه خبر؟/ توانایی بالای ایران در از دست دادن فرصت‌های تجاری

وی ادامه داد: همواره رویکرد‌ها برای تولید، اولویت رفع نیاز داخل و سپس صادرات باقی‌مانده آن بود. به بیانی ساده‌تر تولید برای بازار داخل انجام شده و اگر پس از عرضه، باقیمانده‌ای وجود داشت صادر می‌شد. طی سال‌های اخیر و با رشد نگاه‌های تجاری، این مسئله تا حدی بهبود یافت، اما هنوز بدنه تولید در کشور، پذیرای رویکرد‌های صادرات‌محور نیست و این خود یک مانع هم برای رشد و تقویت تولید و هم توسعه تجارت خارجی محسوب می‌شود. تنها زمانی که زنجیره ارزش در دنیا را شناسایی کرده و براساس نیاز‌های هدف به تولید پرداخته باشیم، می‌توانیم به عنوان یکی از تامین‌کنندگان مهم در این میادین شناخته شویم؛ بنابراین ضعف در تولید صادرات محور، به تمام حلقه‌های زنجیره اقتصادی آسیب رسانده است.

سنگ‌بنای اصلاح گذاشته شود

این کارشناس توسعه تجارت تصریح کرد: اگر جهش تولید و به تبع آن توسعه صادرات را مدنظر داریم، باید ابتدا برنامه اساسی برای بخش تولید کشور تدوین و اجرایی کنیم. نخستین و مهم‌ترین برنامه، تاسیس کارخانه‌ها و واحد‌های تولیدیست که استراتژی آنها، فعالیت براساس نیاز‌های بازار‌های هدف است. در چنین شرایطی خط تولید مبنی بر نیاز‌های تولید صادرات‌محور و پیشرفته‌تر تجهیز خواهد شد. تهیه مواد اولیه تولید، خلاقیت‌های مربوط به بسته‌بندی، بازاریابی و سایر اتفاقات اینچنینی، از نتایج اجرای رویکرد‌های تولید صادرات‌محور هستند. تا به امروز روند تولید صادراتی از این قواعد پیروی نکرده و بدیهیست که جهش آنچنانی در تولید رخ نداده باشد. نگاه غلط به ماهیت توسعه صادرات غیرنفتی در بخش تولید را می‌توان علت اصلی این غفلت دانست.

توفیقی خاطر نشان کرد: اصلاح ایرادات در استراتژی‌های تولید و توجه به ظرفیت‌های موجود در بخش‌های اقتصادی برای تقویت صادرات، نیازمند زمان کافی بوده و باید با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت به آن رسید؛ اما در همین مدت نیز می‌توان سنگ‌بنای ایجاد تولید صادرات‌محور و تنوع سبد کالایی را بنا نهاد و زمینه رخداد و جهش تولید و صادرات را ایجاد کرد. تا زمانی که اولین قدم را به این سمت و سو برنداریم، تغییرات مهمی را شاهد نخواهیم بود.

منازعات را کنار بگذاریم

در کنار هم دیدن تولید و تجارت به عنوان دو بال مهم و حیاتی اقتصاد، شاید تا سال‌های گذشته چندان مرسوم نبود؛ حتی شاید نگاه‌های منازعانه نیز بین فعالان این بخش وجود داشت، اما اگر از برنامه‌هایی از بالادست جهت اصلاح این رویکرد‌ها و بهبود ایجاد توازن در تولید و تجارت تدوین و اجرایی شود، می‌توانیم به رشد و اوج‌گیری اقتصاد امیدوار باشیم. در غیر این صورت هیچ راه نجاتی برای تولید و تجارت نیست و وضعیت اقتصاد کشور به واسطه نبود دو اهرم اصلی( تولید و تجارت) به بدترین شکل تاریخی تبدیل خواهد شد.