رکود اقتصادی چیست؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: رکود کاهش قابل توجهی در فعالیت‌های اقتصادی است که ماه‌ها یا حتی سال‌ها ممکن است طول بکشد. کارشناسان زمانی رکود را اعلام می‌کنند که اقتصاد یک کشور با تولید ناخالص داخلی منفی (GDP)، افزایش سطح بیکاری، کاهش فروش خرده فروشی و کاهش معیار‌های درآمد و تولید برای مدت طولانی مواجه شود. رکود‌ها بخشی اجتناب ناپذیر از چرخه تجاری در نظر گرفته می‌شوند یا روند منظم انبساط و انقباض که در اقتصاد یک کشور رخ می‌دهد.

تعریف رسمی رکود

در طول رکود، اقتصاد دچار مشکل می‌شود، مردم کار خود را از دست می‌دهند، شرکت‌ها فروش کمتری دارند و تولید کلی اقتصادی کشور کاهش می‌یابد. نقطه‌ای که اقتصاد رسما وارد رکود می‌شود به عوامل مختلفی بستگی دارد.

در سال ۱۹۷۴، جولیوس شیسکین، اقتصاددان، چند قانون برای تعریف رکود ارائه کرد که مهم‌ترین آن‌ها دو فصل متوالی کاهش تولید ناخالص داخلی بود. به گفته شیسکین، اقتصاد سالم در طول زمان گسترش می‌یابد، بنابراین دوره‌های متوالی کاهش تولید نشان می‌دهد که مشکلات اساسی جدی وجود دارد. این تعریف از رکود در طول سال‌ها به یک استاندارد رایج تبدیل شد.

دفتر ملی تحقیقات اقتصادی (NBER) تعریف خاص خود را از آنچه که رکود را تشکیل می‌دهد، دارد که شامل «کاهش قابل توجه فعالیت اقتصادی در سرتاسر اقتصاد، که بیش از چند ماه طول می‌کشد، که معمولاً در تولید ناخالص داخلی واقعی، درآمد واقعی، اشتغال، تولید صنعتی، و فروش عمده و خرده فروشی قابل مشاهده است.»

تعریف NBER نسبت به قانون شیسکین، انعطاف پذیرتر است. به عنوان مثال، ویروس کرونا به طور بالقوه می‌تواند یک رکود به شکل W ایجاد کند، که در آن اقتصاد به یک چهارم سقوط می‌کند، شروع به رشد می‌کند، سپس در آینده دوباره سقوط می‌کند. این یک رکود با قوانین شیسکین نخواهد بود، اما می‌تواند تحت تعریف NBER باشد.

چه چیزی باعث رکود می‌شود؟

بیش از یک راه برای شروع رکود وجود دارد، از یک شوک اقتصادی ناگهانی تا پیامد‌های تورم کنترل نشده. این پدیده‌ها برخی از عوامل اصلی رکود هستند:

شوک اقتصادی ناگهانی: شوک اقتصادی یک مشکل غافلگیرکننده است که خسارت مالی جدی ایجاد می‌کند. در دهه ۱۹۷۰، اوپک بدون اخطار، عرضه نفت به آمریکا را قطع کرد و باعث رکود شد. شیوع ویروس کرونا، که اقتصاد‌های سراسر جهان را تعطیل کرد، نمونه جدیدتری از یک شوک اقتصادی ناگهانی است.

بدهی زیاد: زمانی که افراد یا شرکت‌ها بدهی زیادی می‌گیرند، هزینه خدمات بدهی می‌تواند به حدی افزایش یابد که نتوانند صورت حساب‌های خود را پرداخت کنند. بدهی‌های رو به رشد و ورشکستگی‌ها پس از آن اقتصاد را واژگون می‌کند. حباب مسکن دهه ۱۹۳۰ که منجر به رکود بزرگ شد، نمونه بارز تاثیر عامل بدهی زیاد است که باعث رکود می‌شود.

حباب‌های دارایی: وقتی تصمیمات سرمایه‌گذاری بر اساس احساسات صورت می‌گیرد، نتایج بد اقتصادی دور از دسترس نیستند. سرمایه گذاران می‌توانند در طول یک اقتصاد قوی بیش از حد خوش بین شوند. آلن گرینسپن، رئیس سابق فدرال رزرو، در توصیف سود‌های بیش از حد در بازار سهام در اواخر دهه ۱۹۹۰، از این تمایل به عنوان «شور و نشاط غیرمنطقی» یاد کرد. شور و نشاط غیرمنطقی حباب‌های بازار سهام یا املاک را دارای حباب می‌کند و زمانی که حباب‌ها می‌ترکند، فروش وحشتناک می‌تواند بازار را از بین ببرد و باعث رکود شود.

تورم زیاد: تورم روند ثابت و صعودی قیمت‌ها در طول زمان است. تورم فی نفسه چیز بدی نیست، اما تورم بیش از حد پدیده خطرناکی است. بانک‌های مرکزی تورم را با افزایش نرخ‌های بهره کنترل می‌کنند و نرخ‌های بهره بالاتر فعالیت اقتصادی را کاهش می‌دهند. تورم بالا یکی از عوامل مهم رکود در ایران است. برای شکستن چرخه تورم دولت‌ها می‌توانند نرخ بهره را افزایش دهند که باعث رکود می‌شود.

بیشتر بخوانید: جان کمپبل کیست؟/ برجسته‌ترین اقتصاددان حوزه مالی

کاهش بیش از حد تورم: درست است که تورم زیاد می‌تواند رکود ایجاد کند، کاهش تورم می‌تواند حتی بدتر باشد. تورم زمانی است که قیمت‌ها در طول زمان کاهش می‌یابد، که باعث کاهش دستمزد‌ها می‌شود، که قیمت‌ها را بیشتر کاهش می‌دهد. هنگامی که یک حلقه بازخورد کاهش تورم از کنترل خارج می‌شود، مردم و کسب و کار از هزینه کردن خودداری می‌کنند، که اقتصاد را تضعیف می‌کند. بانک‌های مرکزی و اقتصاددانان ابزار کمی برای رفع مشکلات اساسی که باعث کاهش تورم می‌شوند، دارند. کشمکش ژاپن با کاهش تورم در بیشتر دهه ۱۹۹۰ باعث رکود شدید شد.

تغییرات تکنولوژیکی: اختراعات جدید بهره‌وری را افزایش می‌دهند و در بلندمدت به اقتصاد کمک می‌کنند، اما ممکن است دوره‌های کوتاه‌مدتی برای انطباق با پیشرفت‌های فناوری وجود داشته باشد. در قرن نوزدهم، امواجی از پیشرفت‌های تکنولوژیکی صرفه جویی در نیروی کار وجود داشت. انقلاب صنعتی کل حرفه‌ها را منسوخ کرد و جرقه‌های رکود و روز‌های سخت را به وجود آورد. امروزه، برخی از اقتصاددانان نگران این هستند که هوش مصنوعی و ربات‌ها می‌توانند با حذف برخی دسته‌های مشاغل، رکود ایجاد کنند.

رکود و چرخه تجاری

چرخه تجاری یک اقتصاد بین دوره‌های توسعه و رکود حرکت می‌کند. با شروع یک توسعه اقتصادی، اقتصاد شاهد رشد سالم و پایدار است. با گذشت زمان، وام دهندگان قرض گرفتن پول را آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کنند و مصرف‌کنندگان و کسب‌وکار‌ها را تشویق می‌کنند تا بدهی‌های خود را بالا ببرند. نشاط غیرمنطقی شروع به سبقت گرفتن از قیمت دارایی‌ها می‌کند.

با افزایش سن رشد اقتصادی، ارزش دارایی‌ها با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد و بار بدهی بزرگتر می‌شود. در نقطه‌ای از چرخه، یکی از پدیده‌های فهرست بالا، توسعه اقتصادی را از مسیر خود خارج می‌کند. شوک، حباب‌های دارایی‌ها را می‌ترکاند، بازار سهام را به هم می‌ریزد. در نتیجه رشد منقبض می‌شود و اقتصاد وارد رکود می‌شود.

رکود‌ها چقدر طول می‌کشد؟

دفتر ملی تحقیقات اقتصادی NBER میانگین طول رکود‌های ایالات متحده را دنبال می‌کند. بر اساس داده‌های NBER، از سال ۱۹۴۵ تا ۲۰۰۹، متوسط ​​رکود اقتصادی ۱۱ ماه به طول انجامید. این یک پیشرفت نسبت به دوره‌های قبلی است: از سال ۱۸۵۴ تا ۱۹۱۹، متوسط ​​رکود اقتصادی ۲۱.۶ ماه به طول انجامید. در طول ۳۰ سال گذشته، آمریکا چهار رکود را پشت سر گذاشته است:

آیا می‌توانید رکود را پیش بینی کنید؟

پیش‌بینی اقتصادی کاملاً امکان پذیر نیست. شاخص‌هایی از مشکل در آینده وجود دارد. علائم هشداردهنده زیر می‌تواند به شما زمان بیشتری بدهد تا قبل از وقوع یک رکود آماده شوید:

منحنی بازده معکوس: منحنی بازده نموداری است که ارزش بازار یا بازده طیف وسیعی از اوراق قرضه دولتی را از اسکناس با مدت چهار ماه تا اوراق قرضه ۳۰ ساله ترسیم می‌کند. زمانی که اقتصاد به طور عادی کار می‌کند، بازده اوراق قرضه بلندمدت باید بالاتر باشد. اما وقتی بازدهی بلندمدت کمتر از بازدهی کوتاه مدت است، نشان می‌دهد که سرمایه گذاران نگران رکود هستند. این پدیده به عنوان منحنی بازده معکوس شناخته می‌شود و رکود‌های گذشته را پیش بینی کرده است.

کاهش اعتماد مصرف کننده: مخارج مصرف کننده محرک اصلی اقتصاد است. اگر نظرسنجی‌ها کاهش مداوم اعتماد مصرف کننده را نشان دهد، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات قریب الوقوع برای اقتصاد باشد. وقتی اعتماد مصرف‌کننده کاهش می‌یابد، به این معنی است که مردم به شرکت‌کنندگان در نظرسنجی می‌گویند که نسبت به خرج کردن پول مطمئن نیستند. اگر آن‌ها ترس‌های خود را دنبال کنند، هزینه‌های کمتر اقتصاد را کند می‌کند.

کاهش ناگهانی بازار سهام: کاهش شدید و ناگهانی در بازار‌های سهام می‌تواند نشانه‌ای از رکود در راه باشد، زیرا سرمایه گذاران قطعات و گاهی اوقات تمام دارایی‌های خود را در انتظار رکود اقتصادی می‌فروشند.

افزایش بیکاری: اگر مردم شغل خود را از دست بدهند، نشانه بدی برای اقتصاد است. تنها چند ماه از دست دادن شدید شغل، هشدار بزرگی از یک رکود قریب الوقوع است.