پایتخت آرام، بدون شهردار/ ماجراهای علیرضا زاکانی از انصراف انتخاباتی تا احتمال برکناری از شهرداری

اقتصاد۲۴- این روز‌ها شهروندان تهرانی درحال امضای یک کارزار دربارۀ برکناری «علیرضا زاکانی» شهردار پایتخت هستند. در هیچ دوره از مدیریت شهری تهران، این حجم از حواشی دربارۀ مباحث مدیریتی و شهری ایجاد نشده بود. زاکانی از ابتدای انتصاب تا ایامی که خود را به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح کرد، هیچ‌گاه بدون حاشیه نبوده است. در سال ۱۴۰۰ و ابتدای انتصاب زاکانی در شهرداری تهران، کارزاری برای تخلف در انتصاب او به دلیل اینکه برخلاف بند ۶ مادۀ ۳ «آیین‌نامۀ اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار» مصوب ۱۳۹۷، فاقد ۹ سال سابقۀ مدیریت ارشد است، مطرح شد. اما در سال‌جاری چند کارزار دیگر به نام و علیه علیرضا زاکانی ثبت شد. به‌عنوان نمونه، عدم قطع درختان پارک قیطریه با عنوان «پارک‌خواری را متوقف کنید» و «نجات درختان چیتگر» از جمله این کارزار‌ها بوده است.

در این میان به گزارش فراز، علیرضا زاکانی، ۱۲ خردادماه برای دومین بار در ۳ سال گذشته در انتخابات ریاست جمهوری نام‌نویسی کرد. او که در انتخابات ۱۴۰۰، از مرکز پژوهش‌های مجلس به وزارت کشور رفته بود، در پاسخ به یک خبرنگار تاکید کرده بود که در صورت آن‌که رأی نیاورد، برای «نوکری مردم» به مرکز پژوهش‌ها باز خواهد گشت. با این حال، نه تنها تا پایان در رقابت نماند که به مجلس نیز بازنگشت و چند ماه بعد، حکم شهرداری‌اش در وزارت کشور دولت سیزدهم تایید شد. عملکرد زاکانی در انتخابات اخیر، مشابه بود؛ البته با یک تفاوت بزرگ! این‌بار مقصد آینده «نامزد پوششی» انتخابات، مشخص نیست. حالا، کارزاری با ده‌ها هزار امضا برای برکناری او از شهرداری پایتخت در حالی به راه افتاده که حدود یک‌سال از پایان رسمی دوره فعالیتش باقی مانده است.

پیام ما در گزارشی در همین باره می نویسد:«اکنون کارزار برکناری «علیرضا زاکانی» با بیش از ۹۰ هزار امضا مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته اسـت. کـارزاری کـه بـا هـشتگ «#شهردار_خوب_کجاست؟»، به راه افـتاده اسـت. در این کارزار، درخواسـت برکنـاری شهـردار تهران مطـرح شـده و خـطاب بـه اعضای شـورای شـهر تـهران آمـده اسـت: «همان‌طورکه مسـتحضرید، در مخالفت با اقدام اخیر شهردار تهران جناب آقای زاکانی جهت بنای مسجدی در پارک قیطریه، کارزاری به راه افتاده که تاکنون از مرز یکصد و چهل هزار امضا گذشته و این عدد مدام‌ درحال افزایش اسـت.
شـهروندان تهرانی محق به داشتن شهرداری هستند که توانایی ساختن پارک‌های جدید و افزایش سرانۀ فضای سبز را داشته باشد؛ در کلان‌شهری که در بیشتر روزهای سال از هوای آلوده و بمباران شیمیایی ناشی از بنزین غیراستاندارد پـتروشیمی و خـودروهـای فـرسـوده و بی‌کیفیت داخلی رنج می‌برد و هرساله هزاران نفر بر اثر بیماری‌های تنفسی و قلبی جان می‌دهند و تعداد زیادتری مخصوصاً از جامعۀ زنان کشور، بر اثر بی‌تحرکی ناشی از کمبود و نبود فضای سبز کافی و پیـست دوچـرخه‌سواری دچـار انـواع بیمـاری‌های جسـمی و روحـی و اضافه‌وزن و افسردگی می‌شـوند؛ در‌حـالی‌که مسئولین شـهری و کشوری هیچ عزم و تدبیری برای حـل این معضلات بزرگ محیط‌زیستی و خسارت‌های مادی و جانی ندارند و شهردار تهران به جای توسعۀ فضای سبز پارک‌ها، میل وافری به تراکم‌فروشی و تغـییر کـاربری فضای سبز پارک‌های موجود به مسجد و هتل و برج و رستوران و شهربازی و فضاهای اداری و تجاری و کسب درآمد از پارک‌ها دارد.»

شهردار خوب کجاست؟

در بخش دیگر این درخواست به گزارش پیام ما آمده است: «شهردار خوب شهرداری است که خادم مردم و تابع خواست اکثریت شهروندان باشد، نه شهرداری که برای مردم شمشیر از رو ببندد و با آن‌ها از موضع لج‌بازی و قلدری برخورد و برخلاف میل آن‌ها عمل کند.».

اما این کارزار به صحن شورا هم رسید و خبرنگاران دربارۀ آن از «مهدی چمران» رئیس شورای شهر تهران سؤال کردند. او در پاسخ به این سؤال گفت: «به حواشی‌ای که مطرح شده نباید توجه کرد. البـته این اتفاقات پیش از این هم رخ داده و نمی‌توان آن را کارزار دانست. اینکه امضا جمع کنند، دلیل بر برکناری نیـست و شـورا تعیین می‌کند چه اتفاقی بیفتد و تغییر مدیریت‌ها به‌نوعی نتیجه‌ای جز متـوقف شدن کار ندارد.» چمران اضافه کرد: «ممـکن است عده‌ای ۳۰۰ هزار امضا بیاورند تا کسی دیگر انتخاب شود. اگر قرار بر کارزار باشد، باید برای رئیس‌جمهور هم انجام شود. برای رئیس‌جمهور آمریکا بار‌ها کارزار ایجاد کردند، اما چه اتفاقی افتاد؟ همچنان درحال کار است.»

بیشتر بخوانید: صندوق‌های خالی؛ دلایل مشارکت پایین انتخاباتی در استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، گیلان و خوزستان

با این حال اکنون اغلب اعضای شورای شهر تهران منتقد رویکرد‌ها و وعده‌های خلاف واقع زاکانی هستند. از اعطای پروانۀ ساختمانی ظرف مدت ۲ ماه تا دو طبقه کردن مـیادین مـیوه و تره‌بار و…. سال گذشـته بـود که «مهـدی اقراریان» عضو کمیـسیون نظـارت شـورای شهر تهران، با بیان این که زمان کـارآموزی شهردار به پایان رسیده است، گفـت: «چنانچه تعداد مشخصی از اعضا نسبت به عملکرد شهردار اعتراض داشته باشند، ابتدا باید به٬صورت روشن از مسیر رئیس شورا به شهردار تذکر دهند و در صورت عدم رعایت مفاد مورد تذکر، استیضاح مطرح می‌شود. سه سال فرصت دادن به شهردار برای کارآموزی و آشنایی با مسائل شهر کفایت می‌کند و سال ۱۴۰۳ زمانی است که یا باید به وعده‌ها عمل شود یا باید تصمیم دیگری گرفت.»

وام‌دار جریانی خاص به‌جای شهروندان تهران

در همین رابطه «محمدکریم آسایش» کنشگر و پژوهشگر شهری، به «پیام ما» گفت: در مورد عملکرد آقای زاکانی لازم است بگویم که ایشان مدیریت شهر را به شیوۀ غیرمردمی و فسادزا انجام دادند. مثال‌هایی در کارزار اخیر زده شده و به مثال‌های بیشتری هم می‌شود اشاره کرد. البـته نه فـقط شـهروندان، که کارکنان شهرداری هم از ایشان ناراضی هستند. یک مورد بحث انتصاب‌های ایشان است که طیفی از افراد بدون سابقه و سمت مدیریتی وارد شهرداری شدند و نیرو‌هایی که سال‌ها سابقۀ فعالیت در شهرداری داشتند، کنار گذاشته شدند. همچنین این انتصابات در بدنۀ شهرداری، نسبت حضور زنان در ادارات شهرداری را منفی کرده و نیرو‌ها در ادارات شهرداری تفکیک یا تک‌جنسیتی شدند. همچنین بخشی از نیرو‌های داخل شهرداری به‌دلیل گرایشات فکری و سیاسی خود اخراج شدند. همچنین یک سری حذف سازمانی و در مقابل سازمان‌سازی بدون نظر کارشناسی یا اخذ اجازه از شورا اتفاق افتاده است.
او ادامه داد: مورد دیگر؛ آقای زاکانی قرارگاه‌های مختلفی در حوزه‌های مختلف ایجاد کردند و مشخص نیست کارکرد این قرارگاه‌ها چه بـوده اسـت؛ بنابراین شیوۀ مدیریتـی آقای زاکانی به شهر و شهروندان آسیب زده است.
حتی شیوۀ برگزاری رویـداد‌های شهری ایشان سمت و سوی رویداد شهری ندارد و بیشتر میتینگ سیاسی و مذهبی به نفع جریان خاصی است. مـسئله‌ای که اتفاق افتاده این است که آقای زاکانی به‌جای پاسخگویی به شهروندان یا شهر، خود را وام‌دار یا پاسخگوی جریان‌هایی بیرون شهرداری می‌داند و منافع آن‌ها را دنبال می‌کند.

شفافیت مختل شد

محمدکریم آسایش با بیان اینکه درحال‌حاضر در حوزه‌های مختلف تهران ما مشکلات نگهداشت و امور جاری شهر را داریم، اضافه کرد: اکنون جمع‌آوری زباله در شهر تهران به بحران تبدیل شده است؛ همچنین وجود زباله‌گرد‌ها که ساماندهی نشدند. اگرچه ما همواره با بازیافت نامناسب زباله‌ها توسط شهرداری‌ها مسئله داشتیم، اما به‌هرحال جمع‌آوری زباله به شکل روتین انجام می‌شد؛ اما الان بدیهی‌ترین مباحث پاکیزگی شهر انجام نمی‌شود. به‌جز این‌ها، دربارۀ وضعیت مترو، واگن‌های فرسوده و پله‌برقی‌ها، خرابی‌های زیادی به وجود آمده است. اما شیوه‌ای که آقای زاکانی و حامیان‌شان به کار بردند و برخی از آنان پست گرفته و حقوق دارند، این است که در موضوعات مختلف مثل موضوع پارک قیطریه آشکارا دروغ می‌گویند و باعث ناراحتی مردم می‌شوند و به‌جای پاسخگویی به مردم، با آنان برخورد می‌شود.
این کنشگر شهری با تأکید بر اینکه در دورۀ زاکانی شفافیت مختل شد و سایت سازمان شفاف‌سازی به‌روز نمی‌شود، تصریح کرد: دراین‌باره شاهد یک عقب‌گرد بودیم؛ این عامل از عوامل ایجاد کارزار بوده است. آقای زاکانی سابقۀ مرتبط مدیریتی و نیز تحصیلات لازم و مرتبط را برای تصدی پست شهرداری نداشتند و قبلاً در این زمینه کارزار‌هایی ایجاد شده است، ولی وزارت کشور و شورای شهر تهران به این موضوع اعتنایی نکرده‌اند.
او با اشاره به اظهارنظر مهدی چمران دربارۀ استیضاح زاکانی بیان کرد: استیضاح شهردار به حد نصاب نمی‌رسد و باید دوسوم اعضای شورا موافق این موضوع باشند؛ ولی به نظر نمی‌رسد که ایشان را استیضاح کنند. با این حال اگر شهروندان بتوانند مطالبات مدنی خود را گسترش دهند و صدای خود را به اعـضای شـورای شـهر برسانند و روند مطالبه‌گرانۀ خود را ادامه دهند، حتی اگر نتوانند پاسخی بگیرند، اما این هم یک تمرین مدنی برای آنان و نیز تجدیدنظر در انتخابات شورا در دورۀ بعدی است که شورایی انتخاب کنند که به خواست شهروندان توجه کنند.

چرا برکناری؟

در همین حال روزنامه اینترنتی فراز در گزارشی می نویسد: برای پاسخ به این پرسش، اشاره به واکنش «مهدی چمران»، رییس شورای شهر تهران خالی از فایده نیست. چمران امروز در حاشیه جلسه شورای شهر در واکنش به کارزار برکناری زاکانی گفته: «این کارزارها، کارزار نیست. تغییر مدیریت‌ها در نیمه‌ی کار، نتیجه‌ای جز به هم ریختن کار ندارد».

نتیجه‌ی مهمی در این پاسخ مستتر است. علیرضا زاکانی، حدود ۴۰ روز، عملا شهرداری تهران را رها کرده بود و در ابتدای رقابت‌های انتخاباتی گفته بود حتی به «انتخاب سرپرست» هم نیازی نیست. در تمام این مدت، نه تنها مدیریت شهر دچار به هم‌ریختگی نشد بلکه حتی بهتر از گذشته به کار خود ادامه داد. غیبت زاکانی در بهشت، دست کم این آرامش خاطر را به شهروندان داده بود که برای مدت کوتاهی هم شده، نباید نگران تخریب پارک‌ها، تخلیه مراکز کاهش آسیب، درگیری با حجاب‌بان‌ها، قطع درختان وقلع و قمع سازمان‌های مردم‌نهاد باشند.

بنابراین، توجیه رییس شورای شهر دست کم در ۴۰ روز گذشته و با غیبت زاکانی عملا موضعیت ندارد. از سوی دیگر، قوانین و مقرارت، برای چنین مواقعی نوشته شده و رجوع به آن می‌تواند نگرانی‌ها را رفع کند. طبق تبصره دو ماده چهار قانون تشکیلات شورا‌های اسلامی کشوری، از زمان برکناری شهردار تا زمان انتخاب شهردار جدید در شورای شهر، معاون شهردار، مدیریت امور را برعهده خواهد داشت

ادامه با کدام عملکرد؟

بررسی کارنامه‌ی ۳ ساله علیرضا زاکانی در شهرداری تهران، به تنهایی می‌تواند موجب تجدید نظر اعضای شورای شهر پایتخت برای استیضاح زاکانی باشد.

بیشتر بخوانید:عکس/ چهره شکست‌خورده زاکانی و رسایی در استوری محسن تنابنده

آنچه از عملکرد زاکانی در ۳ سال گذشته در پایتخت برجای مانده، کارنامه‌ای پر از ناکارآمدی است. اصلی‌ترین وعده او در شهرداری، کاهش ترافیک و آلودگی هوا بود. با این حال، تهران در همین مدت شاهد افزایش بی‌سابقه ترافیک‌های روزانه و شبانه بوده است. عملکرد شهرداری زاکانی در حوزه حمل و نقل عمومی نیز تعریفی ندارد. آخرین تلاشی که شبکه مدیریت او در شهرداری تهران برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی انجام داد، قرارداد غیرشفاف و پرشائبه با چینی‌ها بود که سرنوشت آن تا این لحظه نامعلوم است.

در حوزه‌های اجتماعی و کاهش آسیب شهری نیز، دیدیم که انتصاب زاکانی به دستیاری ویژه رییس جمهوری سابق در امور آسیب‌های اجتماعی هم کارساز نبود. به گفته فعالان اجتماعی، در ۳ سال گذشته دست‌کم ۵ مرکز کاهش آسیب زنان تعطیل و بیش از ۷۰۰ زن آسیب‌دیده بی‌سرپناه شده و دست‌کم ۷ زن به دلیل بی‌سرپناهی جان باخته‌اند.

زاکانی کجا، شهرداری کجا؟!

تا روز سه‌شنبه هفته گذشته، علیرضا زاکانی سخت مشغول تبلیغ انتخاباتی به نفع سعید جلیلی بود. سفر او از همدان به کرمانشاه و تصویری که «مهدی قومی»، مدیرعامل شرکت «پیام رسای شهرداری تهران» از سفر زاکانی با بالگرد منتشر کرد، حرف و حدیث‌های زیادی را مبنی بر شائبه استفاده از امکانات دولتی به نفع یک نامزد خاص، در پی داشت.
با این حال، او حالا به خیابان بهشت بازگشته است. جایی که استقرارش در آن، در پی شائبه‌هایی پیرامون غیرقانونی بودن حکمش، از همان ابتدا پرحاشیه بود.

مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران معتقد است که با برکناری زاکانی از شهرداری، سنگ روی سنگ بند نمی‌شود، اما در ۴۰ روز گذشته، در تهرانِ بدون زاکانی آب از آب تکان نخورد. از منظر اخلاقی، استعفای زاکانی می‌تواند بهترین گزینه برای تحول در شهر تهران باشد، اما در غیر این صورت، نگاه عمیق به عملکرد زاکانی نیز می‌تواند دلایل بیشتری را برای برکناری زاکانی توسط شورای شهر مهیا کند.