مدال‌آوران ایرانی از المپیکی‌های آمریکا و آلمان هم بیشتر پاداش می‌گیرند؟!/ المپیک، ماراتن پول و صلح

اقتصاد۲۴-  بیش از یک قرن از نخستین بازی المپیکی که در آتن برگزار شد، می‌گذرد. بسیاری معتقدند اهمیت المپیک تنها به خاطر خودِ رقابت‌ها نیست بلکه یک کسب‌وکار صلح‌آمیزِ بین‌المللی به شمار می‌آید. البته تا پیش از سال ۱۹۸۴ هیچ یک از شهر‌هایی که میزبان المپیک بودند، سودی از این طریق به دست نیاوردند، اما به هر حال یک انگیزه برای رشد اقتصادی پشت پرده میزبانی المپیک بود. اما نگاه جدیِ اقتصادی به المپیک از کجا آغاز شد؟

وقتی المپیک به ماشین اقتصادی بدل شد

ژاپن نخستین کشوری بود که از المپیک به عنوان ابزاری برای مدرنیزاسیون و توسعه اقتصادی استفاده کرد. در آستانه برگزاری المپیک ۱۹۶۴، ژاپن سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را در زیرساخت‌ها انجام داد که شامل ساخت استادیوم‌های جدید، بهبود حمل و نقل عمومی و توسعه فرودگاه‌ها بود. این اقدامات نه تنها توانستند نیاز‌های بازی‌های المپیک را برآورده کنند، بلکه به افزایش بهره‌وری اقتصادی در بلندمدت نیز منجر شدند. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) ژاپن پس از المپیک به طور چشمگیری افزایش یافت و از ۱۰.۱ درصد به ۲۶.۱ رسید و نرخ تولید ناخالص داخلی این کشور از بسیاری کشور‌های توسعه‌یافته غربی نظیر فرانسه و آلمان نیز بیشتر شد. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد بازی‌های المپیک، ژاپن را به دومین اقتصادی بزرگ جهان تبدیل کرد. این رویکرد نشان‌دهنده اهمیت زیرساخت‌ها در بهره‌برداری اقتصادی از المپیک است.

کره جنوبی نیز با برگزاری المپیک ۱۹۸۸، به دنبال تغییر تصویر بین‌المللی خود از یک کشور در حال توسعه به یک کشور صنعتی بود. این کشور با سرمایه‌گذاری در صنایع مرتبط با المپیک و ایجاد فرصت‌های شغلی، توانست اقتصاد خود را تقویت کند. ساخت‌وساز‌های گسترده برای بازی‌های المپیک باعث ایجاد اشتغال برای بیش از ۳۳۰ هزار کارگر شد و نرخ رشد اقتصادی را تا ۱۲.۴ درصد افزایش داد. همچنین، سرانه تولید ناخالص داخلی این کشور از ۲۳۰۰ دلار به ۶۳۰۰ دلار افزایش یافت و به همین راحتی کره جنوبی نیز به ببر آسیای شرقی تبدیل شد. روندی که نشان می‌دهد، چگونه کشور‌ها می‌توانند از المپیک به عنوان یک پلتفرم برای تقویت صنایع داخلی و افزایش اشتغال استفاده کنند.

استرالیا نیز با برگزاری المپیک ۲۰۰۰ در سیدنی، به دنبال جذب گردشگران و افزایش اعتبار جهانی خود بود. این کشور از المپیک به عنوان ابزاری برای توسعه صنعت توریسم استفاده کرد. افزایش تعداد گردشگران خارجی و داخلی در زمان المپیک و پس از آن، تأثیر مثبتی بر اقتصاد این کشور داشت. این رویکرد بر اهمیت استفاده از المپیک برای تقویت بخش خدمات و گردشگری تأکید می‌کند.

با این حال المپیک ۲۰۰۴ آتن یکی از نمونه‌های ناموفق در بهره‌برداری اقتصادی از المپیک بود. این رویداد با هزینه‌های بسیار بالایی مواجه شد که بالغ بر ۱۲ میلیارد دلار بود و برای کشور یونان بدهی‌های بزرگی به بار آورد که پرداخت آن‌ها ده سال زمان برد. عدم برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت نادرست منابع باعث شد تا یونان نتواند از این فرصت به درستی استفاده کند. این تجربه نشان‌دهنده اهمیت مدیریت مالی و برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری موفق از المپیک است.

گردش مالی و هزینه‌های المپیک

هر دوره از بازی‌های المپیک هزینه‌های بزرگی را به همراه دارد. این هزینه‌ها شامل ساخت و بهبود زیرساخت‌ها، امنیت، تبلیغات، حمل و نقل و بسیاری دیگر از جنبه‌ها می‌شود. برای مثال، المپیک ۲۰۰۸ پکن حدود ۴۵ میلیارد دلار هزینه داشت، در حالی که المپیک ۲۰۱۲ لندن با هزینه‌ای حدود ۱۵ میلیارد دلار برگزار شد. میزبانان المپیک امیدوارند که این هزینه‌ها را از طریق فروش بلیت، حقوق پخش تلویزیونی، اسپانسرشیپ‌ها و افزایش توریسم بازگردانند، اما همیشه این سرمایه‌گذاری به سوددهی نمی‌رسد. برای مثال، المپیک ۱۹۷۶ مونترال به دلیل هزینه‌های سرسام‌آور زیرساخت‌ها، تا سال‌ها پس از اتمام بازی‌ها بدهی داشت.

با این حال نظر می‌رسد اثرات اقتصادی بازی‌های المپیک به ساختار اقتصادی کشور‌های میزبان بستگی دارد. کشور‌هایی مانند ژاپن و کره جنوبی در زمان برگزاری این بازی‌ها، سرگرم توسعه بودند. به این ترتیب سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در این کشور‌ها و در شهر‌های میزبان صورت گرفت، در حقیقت صرفِ توسعه شد و به رشد اقتصادی انجامید؛ اما کشور‌هایی مانند اسپانیا، آمریکا، استرالیا و یونان زمانی میزبان این بازی‌ها شدند که توسعه یافته بودند. به همین خاطر است که بازی‌های المپیک در این کشور‌ها سود اقتصادی چندانی به دنبال نداشت. به این ترتیب کشور‌های در حال توسعه می‌توانند با برگزاری بازی‌های المپیک، اقتصاد خود را از فرش به عرش برسانند، اما اقتصاد‌های پیشرفته تنها با هزینه‌های اضافی مواجه خواهند شد.

بررسی تاریخی هزینه‌های المپیک

۱. المپیک ۱۹۷۶ مونترال: تخمین زده می‌شود که هزینه‌های میزبانی این بازی‌ها بیش از ۱۲۴ میلیون دلار بود و عمده هزینه‌ها مربوط به ساخت زیرساخت‌های جدید بود که باعث ایجاد بدهی‌های بلندمدت ۱.۵ میلیون دلاری برای شهر شد. این بدهی تا سال ۲۰۰۶ پرداخت نشد، که نشان‌دهنده مشکلات مالی طولانی‌مدت برای شهر میزبان بود.

۲. المپیک ۱۹۸۴ لس آنجلس: بر اساس بعضی داده‌ها حدود ۵۵۰ میلیون دلار هزینه برگزاری این رویداد بود که البته این امر، همراه با یک جهش شدید در درآمد پخش تلویزیونی، لس‌آنجلس را به تنها شهری تبدیل کرد که از میزبانی المپیک سود برد و با ۲۱۵ میلیون دلار مازاد عملیاتی به پایان رسید.

۳. المپیک ۱۹۹۲ بارسلونا: بر اساس برخی منابع حدود ۹.۷ میلیارد دلار هزینه این دوره از مسابقات بود که صرف بازسازی گسترده شهر و ایجاد زیرساخت‌های جدید شد. این بازی‌ها به توسعه اقتصادی و جذب توریست کمک زیادی کردند.

۴. المپیک ۲۰۰۰ سیدنی: تخمین هزینه‌های این دوره  حدود ۵ میلیارد دلار بود که صرف ساخت و توسعه زیرساخت‌های ورزشی و حمل و نقل شد و سود اقتصادی معتدل و توسعه توریسم را به همراه داشت.

۵. المپیک ۲۰۰۴ آتن: هزینه حدود ۱۲ میلیارد دلاری برای ساخت و بهبود زیرساخت‌ها گران تمام شد و موجب افزایش بدهی‌های دولتی و مشکلات اقتصادی برای یونان شد.

۶. المپیک ۲۰۰۸ پکن:  هزینه حدود ۴۵ میلیارد دلاری برای ساخت زیرساخت‌های مدرن و توسعه شهری، نمایشی برای نشان دادن قدرت اقتصادی چین بود، اما رکورد هزینه برای این ماراتن جهانی نیز شکسته شد.

۷. المپیک ۲۰۱۲ لندن: حدود ۱۵ میلیارد دلار صرف بازسازی مناطق شهری و توسعه زیرساخت‌ها شد و سود اقتصادی و توسعه مناطق کمتر توسعه یافته لندن را به همراه داشت.

۸. المپیک ۲۰۱۶ ریو: حدود ۲۰ میلیارد دلار هزینه المپیک که صرف مشکلات اقتصادی و سیاسی، هزینه‌های بالای امنیت و ساخت زیرساخت‌ها شد، مشکلات مالی برای دولت و افزایش بدهی‌ها آن هم در دوران افول اقتصادی برزیل خشم مردم را به همراه داشت.

۹. المپیک ۲۰۲۱ توکیو: حدود ۱۹ تا ۳۴ میلیارد دلار هزینه برای المپیک این دوره، با توجه تأخیر به دلیل کووید-۱۹، مشکلات مالی و کاهش سود اقتصادی به دلیل محدودیت‌های ناشی از پاندمی را به همراه داشت.

۱۰. المپیک ۲۰۲۴ پاریس: پاریس زمانی که در سال ۲۰۱۷ برنده شد، حدود هشت میلیارد دلار برای المپیک ۲۰۲۴ بودجه اختصاص داد. این شهر از آن زمان تاکنون چندین میلیارد دلار بودجه خود را افزایش داده است.  پاریس ظاهرا ۴.۵ میلیارد دلار بابت زیرساخت‌ها هزینه کرده است، از جمله ۱.۶ میلیارد دلار برای دهکده المپیک که قیمت آن حداقل یک‌سوم بیشتر از بودجه اولیه است.

جزئیات هزینه‌های میزبانی المپیک

• زیرساخت‌ها: ساخت و بهبود استادیوم‌ها، روستا‌های المپیک، امکانات حمل و نقل و سایر زیرساخت‌های شهری.
• امنیت: تأمین امنیت برای ورزشکاران، تماشاگران و مقامات شرکت‌کننده.
• حقوق پخش تلویزیونی: یکی از بزرگترین منابع درآمدی المپیک که به فروش حقوق پخش به شبکه‌های تلویزیونی مختلف می‌پردازد.
• اسپانسرشیپ‌ها: قرارداد‌های تجاری با شرکت‌های مختلف برای حمایت مالی از بازی‌ها.
• تبلیغات و بازاریابی: جذب توریست و تبلیغ کشور میزبان.
• سایر هزینه‌ها: شامل هزینه‌های مرتبط با مدیریت، حقوق کارمندان و برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه.

میهمان‌ها نیز هزینه دارند!

اما جدا از کشور‌های میزبان، شرکت‌کنندگان در المپیک نیز هزینه‌هایی دارند. به طور خاص هزینه‌های ایران برای حضور در المپیک شامل چندین بخش مختلف است که هر کدام به نوبه خود به آماده‌سازی و اعزام تیم‌های ملی کمک می‌کند.

آخرین بار و در سال ۲۰۲۱، حدود ۱٣۰ میلیارد تومان برای اعزام ورزشکاران به المپیک هزینه شد. در خصوص المپیک ۲۰۲۴ و هزینه ایران برای کاروان المپیک، هنوز هزینه‌ای اعلام نشده، اما ۲۳ کشور رسما مبلغ پاداش‌های خود برای مدال طلای المپیک پاریس را اعلام کرده‌اند که میزان جوایز ایران بالاتر از این ۲۳ کشور است.

در ایران وزارت ورزش ۸ میلیارد و کمیته المپیک هم ۱۰ میلیارد برای مدال طلا پاداش می‌دهند که مجموعا برندگان مدال طلا ۱۸ میلیارد تومان (حدود ۳۰۰ هزار دلار) پاداش می‌گیرند که این رقم بالاتر از مبلغ جوایز بسیاری از کشورها چون ایتالیا، اسپانیا، برزیل، آلمان، کانادا، سوئیس و حتی آمریکاست. پاداش ورزشکاران آمریکایی برای المپیک پاریس تغییر نکرده است.

ورزشکاران برای هر مدال طلا در پاریس ۳۷۵۰۰ دلار، برای مدال نقره ۲۲۵۰۰ دلار و برای برنز ۱۵۰۰۰ دلار دریافت خواهند کرد. لازم به ذکر است که ورزشکاران ایالات متحده آمریکا با ۳۹ طلا، ۴۱ نقره و ۳۳ برنز در صدر جدول توزیع مدال‌های المپیک توکیو قرار گرفتند و در این دوره نیز رقابت اصلی را با چین برای صدرنشینی در جدول مدالی خواهند داشت.

مقنعه‌های دهه ۶۰ و المپیک ۲۰۲۴!

چند روز گذشته در پاریس، در میان زرق و برق البسه شکیل و خلاقانه بقیه کشورها، یونیفرم‌های سفید تیم اعزامی ایران، بد به چشم آمد. حیرت آور است که وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک در این سه سال گذشته نتوانسته‌اند یک لباس، در شأن تیم اعزامی ایران برای المپیک پاریس فراهم کنند!

بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی چطور لباس ورزشکاران ایرانی را طراحی کرد+ عکس

برخی می‌گویند میان این همه معضل، ماجرای لباس نباید پررنگ شود، اما کیست که نداند در تورنمنت‌های بین‌المللی نه تنها پرچم یک کشور بلکه شکل ظاهری و پوشش ورزشکاران نیز مانیفستی بصری است که به جهانیان نشان می‌دهد از کجا آمده‌اند و چه تاریخ و فرهنگ و مردمانی را نمایندگی می‌کنند. اما ایران سال‌هاست در سایه بی‌تدبیری و کج‌سلیقگی مسئولان، ورزشکاران خود را با ردای نازیبا و بی‌هویت راهی المپیک می‌کند.

رژه المپیک صحنه‌ای عظیم برای کشور‌های حاضر در آوردگاه است تا برای دقایقی فرصت داشته باشند، چشم جهانیان را به خود خیره کنند. اغلب کشور‌ها از این فرصت برای نمایش زیباترین جلوه‌های فرهنگ و تمدن خود استفاده می‌کنند و اکثرا قرارداد‌های چند ساله با برند‌های مطرح دارند؛ از پوشیدن لباس‌های سنتی گرفته تا سفارش زیباترین و شکیل‌ترین لباس‌های فرم به بزرگترین طراحان جهان مد. چنانچه آمریکا از سال ٢۰۰٨ طراحی یونیفرم‌های المپیک را به رالف لورن، برند مطرح آمریکایی سپرده است. طبق گزارش ورزش سه، این لباس فرم از مواد اولیه‌ای مطابق با اخلاق و دوست‌دار محیط‌زیست تهیه شده است؛ شلوار جین از پنبه کشت شده در آمریکا ساخته شده، بند‌های ژاکت و همچنین کمربند با مضمون پرچم آمریکا نیز با استفاده از بطری‌های پلاستیکی بازیافت شده تهیه شده‌اند. یا کانادا که از سال ٢۰۱۱ طراحی لباس ورزشکاران خود را در المپیک به شرکت هادسونز بی سپرده است. تیم استرالیا نیز از سال ۱٩٩۶ مسئولیت طراحی ورزشکاران خود را به برند Sportscraft سپرده است. این برند تا امروز ۵ هزار و ٢۵۰ یونیفرم برای ٩۵۵ ورزشکار طراحی کرده است.

اما ضعف فاحش در طراحی و بی سلیقگی و انتخاب روپوش سفید با مقنعه‌های دهه ۶۰ و شلوار بسیار گشاد برای زنان و نبود هیچ المان فرهنگی یا سنتی یا باستانی ایران برای مردان، واکنش‌های زیادی را در فضای مجازی به همراه داشت، تا جایی که کاروان ایران را با کاروان کادر درمان مقایسه کردند. طبق ادعای مجتبی پوربخش برنامه‌ساز و ورزشی نویس ایرانی در شبکه ایکس، در حالی که کمیته ملی المپیک با یک قرارداد چند میلیاردی پروژه البسه کاروان ایران را به برند مجید واگذار کرده بود و لباس‌ها هم آماده و تحویل بود، به یکباره نام برند هکتاتون مطرح شد و ظاهرا این برند قبول کرد تمام لباس‌ها را مجانی به تیم بدهد. اما فرض صرفه جویی از اساس مردود است چراکه طبق ادعای این برنامه‌ساز، کمیته ملی المپیک ۱۵ میلیارد پول به سازمان اوج پرداخت کرده تا برای کاروان ایران، ویدئو کلیپ بسازند!

در نهایت باید گفت که اقتصاد المپیک مجموعه‌ای از چالش‌ها و فرصت‌ها را برای کشور میزبان و حتی میهمان به همراه دارد. در حالی که برخی از شهر‌ها و کشور‌ها توانسته‌اند از این فرصت برای توسعه و سوددهی استفاده کنند، برخی دیگر با مشکلات اقتصادی و بدهی‌های بلندمدت روبرو شده‌اند. المپیک ۲۰۲۴ پاریس با تأکید بر پایداری اقتصادی و محیطی، به دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش سوددهی است، که می‌تواند مدلی برای آینده المپیک باشد.