برای جلوگیری از گرمازدگی چه کنیم؟ / بعد از گرمازدگی چه کنیم؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: گرمازدگی یک وضعیت پزشکی جدی است که در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض حرارت بالا و ناتوانی بدن در تنظیم دمای داخلی خود رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود. هنگامی که علائم گرمازدگی رخ می‌دهد، دمای بدن می‌تواند در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به ۱۰۶ درجه فارنهایت یا بالاتر برسد. عدم درمان گرمازدگی می‌تواند منجر به بیهوشی و کما شود به همین دلیل در کوتاه‌ترین زمان ممکن باید اقدامات لازم برای خنک شدن بدن را انجام دهید.

انواع گرمازدگی

در حالت کلی دو نوع گرمازدگی وجود دارد:

•    گرمازدگی ناشی از فعالیت: این نوع گرمازدگی به علت فعالیت فیزیکی بیش از حد در شرایط جوی گرم و مرطوب ایجاد می‌شود. معمولاً این حالت به مدت چند ساعت در بدن شخص بروز پیدا می‌کند.

•    گرمازدگی ناشی از شرایط بدنی: این عارضه را با نام گرمازدگی کلاسیک نیز می‌شناسند. این حالت به دلیل فعالیت بدنی زیاد رخ نمی‌دهد، بلکه سن و وضعیت سلامتی بدن شخص از عوامل بروز آن هستند. معمولاً این نوع گرمازدگی تا چند روز در بدن شخص باقی می‌ماند.

افراد در معرض ابتلا به گرمازدگی

همه افراد ممکن است به این عارضه مبتلا شوند، اما در حالت کلی گرمازدگی کودکان، گرمازدگی نوزادان و افراد مسن، شایع‌تر است. بدن این گروه از افراد ممکن است قادر به تنظیم موثر دما نباشد. لازم به ذکر است که ورزشکاران، سربازان و افرادی که شغل آن‌ها احتیاج به فعالیت فیزیکی زیادی دارد، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

عوامل گرما‌زدگی

در بدن انسان‌ها به میزان بسیار زیادی حرارت داخلی تولید می‌شود که به طور طبیعی با عرق کردن و خارج کردن دمای اضافی از راه پوست، خنک نگه می‌دارد، اما در برخی شرایط خاص مانند دمای بسیار بالا، رطوبت بالا و یا فعالیت شدید در زیر آفتاب داغ، این سیستم خنک کننده ممکن است درست عمل نکند و اجازه دهد که گرما تا حد خطرناک و آسیب‌رسانی در بدن بالا برود. اگر فردی آب بدنش را از دست بدهد و همچنین به اندازه کافی نیز عرق نکند تا بدنش خنک شود، در این صورت دمای داخلی بدن افزایش پیدا کرده و گرمازدگی بروز ¬می‌کند. همچنین عوامل زیر می‌توانند خطر گرمازدگی را در بدن شخص افزایش دهند:

•    نوشیدن الکل
•    معمولاً گرمازدگی آقایان نسبت به خانم‌ها خطرناک‌تر است.
•    نوشیدن کم آب
•    مصرف دارو‌هایی که روی توانایی بدن برای تنظیم دما تاثیر می‌گذارند. (مانند دیورتیک‌ها، آرام‌بخش‌ها، دارو‌های قلب و فشار خون)
•    ابتلا به بیماری‌هایی که روی میزان تعریق بدن تاثیر می‌گذارند. (مانند بیماری فیبروزکیستیک) 
•    داشتن بیماری‌هایی مثل اختلال در خواب، مشکلات قلبی، ریوی، کلیه، کبد، تیروئید و رگ‌های خونی
•    پوشیدن لباس‌های بسیار سنگین یا تنگ
•    اضافه وزن

علائم گرمازدگی

علامت بارز گرمازدگی، درجه حرارت بالاتر از ۴۰ درجه بدن است. اما غش کردن می‌تواند اولین نشانه مهم در هنگام رخداد گرمازدگی باشد. علائم دیگر شامل موارد زیر باشد:

•    سردرد تپنده
•    سرگیجه و سبکی سر
•    عدم تعریق علی رغم گرما
•    پوست قرمز، گرم و خشک
•    ضعف یا گرفتگی عضلات
•    تهوع و استفراغ
•    ضربان قلب سریع که ممکن است قوی یا ضعیف باشد
•    تنفس سریع و کم عمق
•    تغییرات رفتاری مانند گیجی
•    تشنج
•    بیهوشی و عدم هوشیاری

عوارض گرمازدگی

افرادی که به گرمازدگی مبتلا شده‌اند، ممکن است دچار شوک شوند یا به کما بروند. عوراض دمای بالای بدن شامل موارد زیر است:

•    سندرم اختلال تنفسی
•    تورم مغز
•    نارسایی کلیه
•    نارسایی کبد
•    اختلال متابولیک
•    آسیب عصبی
•    کاهش جریان خون به قلب و سایر مشکلات مرتبط با گردش خون

جلوگیری از بروز گرمازدگی

چندین توصیه که می‌تواند از شما در برابر تاثیرات شدید گرمازدگی محافظت کند عبارت است از:

۱.     در طول انجام فعالیت‌های شدید در خارج از منزل بخصوص در روز‌های گرم مقادیر زیادی مایعات بنوشید. آب و نوشیدنی‌های ورزشی بهترین انتخاب هستند. از نوشیدن چای، قهوه، سودا و الکل خودداری کنید چرا که این مایعات می‌توانند به از دست رفتن آب بدن کمک کنند.

۲.     لباس‌های سبک با بافت ریز و رنگ روشن بپوشید.

۳.     انجام فعالیت‌های شدید و ورزشی را به ساعت‌های خنک‌تر در طول روز موکول کنید.

۴.     از بدن خود با استفاده از کلاه و عینک آفتابی و نیز یک چتر آفتابی، در برابر نور خورشید حفاظت کنید.

۵.      در صورتی که می‌خواهید در محیط بیرون باشید، ساعات بیرون ماندن را به تدریج اضافه کنید تا بدنتان به هوای بیرون عادت کند.

۶.      مایعات مکرر بنوشید و از بالا رفتن حرارت بدن با استفاده از اسپری مرطوب‌کننده جلوگیری کنید.

۷.      سعی کنید تا جایی که امکان دارد در روز‌های بسیار داغ و مرطوب بیشتر ساعات روز را در فضای بسته باشید.

اگر در آب و هوای گرم زندگی می‌کنید و یا مبتلا به هر یک بیماری‌های مزمن هستید، در مورد مسائل ایمنی دیگری که می‌تواند از شما در برابر گرمازدگی حفاظت کند، با پزشک مشورت کنید.

درمان گرمازدگی 

از آنجا که گرمازدگی می‌تواند فرد را متوجه آسیب‌های دائمی و گرمازده کرده و حتی می‌تواند موجب مرگ او نیز شود، بنابراین درمان سریع آن بسیار حائز اهمیت است.

برخی از اقدامات فوری اولیه برای کمک به فرد مبتلا که شما می‌توانید تا پیش از رسیدن ماموران اورژانس انجام دهید، عبارتند از:

۱.     فرد را به یک فضای بسته ببرید.

۲.      لباس فرد را از بدنش خارج کرده و به آرامی پوست را با آب خنک مرطوب کنید و بیمار را باد بزنید تا بدنش برای عرق کردن تحریک شود.

۳.     روی کشاله‌های ران و زیر بغل فرد کیسه‌های یخ بگذارید.

۴.     فرد را در یک اتاق خنک بخوابانید و پا‌های وی را کمی بالا از بدنش قرار دهید.

همچنین علاوه بر موارد بالا، اغلب در این وضعیت مصرف مایعات وریدی برای جبران مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته ضروری است. 

عموماً استراحت در رختخواب توصیه می‌شود و ممکن است دمای بدن تا هفته‌ها پس از گرمازدگی به طور غیر طبیعی کاهش یا افزایش پیدا کند.

درمان گرمازدگی سنتی

بهتر است در روز‌های گرم از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید و در معرض نور مستقیم آفتاب نباشید. اما راهکار‌هایی که به شما کمک می‌کنند تا از این عارضه جان سالم به در ببرید، عبارتند از:

۱.     با آب خنک حمام کنید

حمام کردن با آب سرد یک روش ساده برای خنک کردن بدن است. شما می‌توانید دوش ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای بگیرید یا در وان آب خنک غوطه‌ور شوید. این کار باعث انبساط عروق خونی و انتقال حرارت اضافی بدن به سطح پوست می‌شود. دقت کنید که از آب یخ استفاده نکنید؛ زیرا به شما شوک حرارتی می‌دهد.

۲.     روغن‌های گیاهی را امتحان کنید

برخی از روغن‌های گیاهی مانند روغن نعناع، روغن اسطوخودوس، روغن زیتون، روغن آلوئه‌ورا، روغن گل سرخ، روغن گلاب، روغن نارگیل و روغن بادام برای درمان گرمازدگی عالی هستند. شما می‌توانید از این روغن‌ها به‌صورت ماساژ، کمپرس یا استنشاق استفاده کنید. روغن‌های گیاهی علاوه بر اینکه باعث خنک شدن پوست می‌شوند، عصب‌های شما را آرام می‌کنند.

۳.     از آب پیاز استفاده کنید

پیاز یک ماده طبیعی است که خاصیت ضدالتهاب و ضدباکتری دارد. برای درمان گرمازدگی پیاز را در آب خورد کنید و آن را چند ساعت کنار بگذارید تا عصاره بدهد. سپس از این آب برای شستشو یا کمپرس استفاده کنید. این کار دمای بدن را پایین می‌آورد و عفونت‌های احتمالی را درمان می‌کند.

۴.     برای خودتان نوشیدنی‌های مختلف درست کنید

برای درمان گرمازدگی نوشیدنی‌های زیادی وجود دارند که حال شما را از این رو به آن رو می‌کنند. در ادامه لیستی از بهترین و خوشمزه‌ترین نوشیدنی‌ها را برای شما آورده‌ایم:

•    آب گشنیز

گشنیز در اکثر آشپزخانه‌های ایرانی پیدا می‌شود. این گیاه خاصیت ضد تب، ضد التهاب و ضد اسپاسم دارد. گشنیز را در آب خورد کنید و کمی شکر یا نمک به آن اضافه کنید. این نوشیدنی کمک می‌کند تا دمای بدنتان را پایین بیاورید، گوارش خود را بهبود ببخشید و سموم را از بدنتان دفع کنید.

•     آب لیمو

لیمو یک ماده‌ترش است که حاوی ویتامین C، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان است. با اضافه کردن کمی لیمو به آب، دمای بدنتان را پایین بیاورید و سیستم ایمنی خود را تقویت کنید. علاوه بر این می‌توانید از ابتلا به عفونت‌های احتمالی نیز پیشگیری کنید.

•    آب هندوانه

هندوانه یک ماده شیرین و خوشمزه است که حاوی آب فراوان، الکترولیت‌ها، لیکوپن و ویتامین‌های A و C است. آب هندوانه با کاهش دمای بند و تقویت سلول‌ها بهترین درمان گرمازدگی است.

•    دوغ

دوغ یک نوشیدنی خنک و رقیق است. این نوشیدنی سنتی و ایرانی، به حفظ تعادل روده‌ها کمک می‌کند و مقاومت شما را در برابر گرمازدگی بالا می‌برد.

•     عناب و زرشک

رنگارنگی عناب و زرشک همراه با خواص خنک‌کننده و ضد التهابی‌اش به شما حس تازگی می‌دهد و انرژی‌تان را بالا می‌برد. این میوه‌ها با طعم منحصربه‌فردشان تمام حواس شما را برای مقابله با گرمای تابستان و درمان گرمازدگی فعال می‌کنند.

•    خاکشیر

این جواهر خوشمزه، به شما حس رفاه و آرامش می‌دهد و کاری می‌کند که از گرمای تابستان لذت ببرید.

•    شربت سکنجبین

سکنجبین با طعم گس و عسلی‌اش در تنظیم دمای و تسکین درد تأثیرگذار است و به درمان گرمازدگی کمک می‌کند.

•    تخم شربتی

اگر به دنبال احساس انرژی و آرامش هستید، پیشنهاد می‌کنیم تخم شربتی را از دست ندهید. تخم شربتی با خاصیت آرام‌بخش و ضد التهابی‌اش همراه خوبی در فصل گرم تابستان خواهد بود.

•    عرق کاسنی

عرق کاسنی تسکین دهنده علائم گرمازدگی است. برای مصرف آن می‌توانید در یک پارچ مقداری آب، کمی عرق کاسنی و شیرین کننده طبیعی مانند عسل بریزید و در روز‌های گرم آن را نوش جان کنید.

•    عرق بیدمشک

یک جرعه عرق بیدمشک، گرمای بدن شما را پایین می‌آورد. این نوشیدنی آرام‌بخش و ضد التهاب است؛ به همین علت مصرف آن در تمام فصول سال توصیه می‌شود.

•    شربت گلاب

شربت گلاب در کنار عطر شیرین و لطیف خود، خواص خنک‌کننده و ضد التهابی دارد. این شربت می‌تواند به تسکین و درمان گرمازدگی و تجدید نشاط شما کمک کند.