چرا پاسخ ایران به اسرائیل برای خونخواهی اسماعیل هنیه به تاخیر افتاده است؟

اقتصاد۲۴- بیش از بیست روز از ترور اسماعیل هنیه در تهران می‌گذرد. مقامات عالی کشورمان قول دادند تا انتقام او را از اسرائیل که مهمترین مظنون ترور اوست بگیرند. اما با گذشت زمان از این واقعه، گمانه زنی‌ها درباره چگونگی پاسخ ایران و چرایی تاخیر در پاسخ نظامی به اسرائیل، در محافل غربی قوت گرفته است. چه آنکه پیش از این نیز، در نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی در جده، ترور اسماعیل هنیه به اتفاق آرا محکوم شد و کشور‌های عضو، آن را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت، تمامیت ارضی و امنیت ملی ایران» دانستند.

انتظار ائتلاف غرب و اسرائیل برای پاسخ ایران به ترور اسماعیل هنیه از آنجا از سوی غرب جدی گرفته می‌شود که بعد از حمله هوایی ارتش اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، ایران ۱۲ روز بعد با بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک حمله گسترده‌ای را به خاک اسرائیل انجام داد. از این رو تاخیر بیست روزه ایران گمانه زنی‌ها درباره چرایی آن را مطرح نموده که در ادامه، برخی از مهمترین دلایل آن را بررسی می‌کنیم:

اول؛ یکی از موضوعاتی که همزمان با ترور اسماعیل هنیه بار دیگر در ایران قوت گرفت، موضوع نفوذی‌ها در مراکز حساس ایران بود. بسیاری از منتقدان به عدم برخی مراقبت‌ها هنگام حضور اسماعیل هنیه در ایران، به ضرورت فهم مبادی نفوذ به سیستم امنیتی داخل کشور، قبل از هر پاسخ نظامی به اسرائیل، اعتقاد دارند.

دوم؛ به دلیل همزمانی ترور هنیه با مذاکرات حماس با اسرائیل، هرگونه پاسخ غیر دقیق ایران به اسرائیل، بر مذاکرات صلح اثرگذار است؛ بنابراین انتخاب زمان مناسب برای پاسخ، امکان هر گونه بهره برداری سوء را از طرف مذاکره کننده اسرائیلی خواهد گرفت. چه آنکه ایالات متحده، مصر و قطر روز جمعه بیانیه مشترکی در مورد مذاکرات آتش بس در نوار غزه و آزادی گروگان‌ها صادر کردند که در این بیانیه آمده بود که گفتگو‌ها سازنده و جدی بوده و در فضایی مثبت انجام شده است و ایالات متحده با حمایت قطر و مصر پیشنهادی را ارائه کرده است که شکاف بین دو طرف (اسرائیل وحماس) را کاهش می‌دهد. چه آنکه نمایندگی ایران در سازمان ملل در مورد اینکه آیا ایران می‌خواهد پاسخ به اسرائیل را تا گفتگو‌های هفته آتی درباره آتش‌بس غزه به تعویق بیندازد، تصریح کرده: «برقراری آتش‌بس پایدار در غزه اولویت ما است؛ هر توافقی که حماس بپذیرد، مورد قبول ما هم خواهد بود.»

بیشتر بخوانید: پاسخ ایران به ترور اسماعیل هنیه چه خواهد بود؟

سوم؛ دلیل دیگر تاخیر در پاسخ ایران متاثر از همزمانی ترور اسماعیل هنیه با برخی رویداد‌های تقویمی شیعیان است که در آن برنامه‌هایی در عراق و ایران برگزار می‌شود که لازمه آن حضور جمعیتی وسیع است که رویداد اربعین مهمترین این برنامه‌ها است. در صورت پاسخ بدون برنامه ایران، فرصت سوء استفاده از چنین برنامه‌های مذهبی به اسرائیل داده می‌شود تا از رخداد‌های تقویمی مرسوم که دارای زمان و مکان مشخصی است، برای پاسخ متقابل بهره برداری کند. از این زاویه پاسخ ایران در شرایطی خواهد بود که امکان‌های پاسخ متقابل را کاهش دهد.

چهارم؛ تفاوت تکنیکی در پاسخ نسبت به عملیات وعده صادق از دیگر دلایل تاخیر ایران است. نیاز به برنامه ریزی برای طراحی عملیاتی متفاوت از گذشته که ویژگی آن دقیق بودن، موثر بودن و در نهایت بازدارندگی در سطحی بالاتر از قبل است، از دیگر دلایلی است که نیاز به برنامه ریزی را با زمان بیشتری مواجه کرده است. ناظران سیاسی پیشبینی می‌کنند پاسخ ایران نه در حجم و گسترش عملیات قبلی بلکه عملیاتی محدود از نظر وسعت جغرافیایی، اما معنادار و دقیق و متمرکز با اهداف نظامی و امنیتی در خاک اسرائیل خواهد بود. این نکته اهمیت دارد که ایران خط قرمز شرعی و مبتنی بر مبانی مذهبی در حفظ جان غیرنظامیان در اسرائیل دارد.

پنجم؛ بر اساس گزارش نیویورک تایمز، ایالات متحده جت‌های جنگنده و کشتی‌های جنگی بیشتری را که دارای دفاع موشکی هوشمند هستند، به همراه یک زیردریایی مجهز به موشک‌های هدایت شونده در خاورمیانه مستقر کرده است که شدت پیامد‌های احتمالی هر گونه حمله به اسرائیل را برجسته می‌کند. پاسخ ایران با ارزیابی توان دفاعی ائتلاف غرب و کشور‌های عربی در حمایت از اسرائیل خواهد بود و این ارزیابی در بازی جنگ، به زمان بیشتری برای طراحی عملیات محدود نیازمند می‌کند.

ششم؛ نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل سه شنبه شب به وقت محلی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ایران تعمداً تا مشخص شدن نتیجه گفتگو‌های آتش‌بس در غزه، پاسخ به رژیم اسرائیل را به تعویق انداخته است؟، گفت: «پاسخ ایران باید دو نتیجه مشخص داشته باشد. نخست، باید متجاوز را به دلیل ترور و نقض حاکمیت ملی ایران مجازات کند. دوم، باید قدرت بازدارندگی ایران را تقویت کند و پشیمانی شدید رژیم را به همراه داشته باشد تا از تکرار هرگونه تجاوز در آینده جلوگیری شود.» بنابراین انتخاب نقطه هدف در حمله، از اهمیت بالایی برای نیرو‌های مسلح ایران برخوردار است.

در یک جمعبندی، دولت بایدن در روز‌های اخیر از طریق کانال‌های دیپلماتیک و متحدان خاورمیانه‌ای خود برای لابی کردن با تهران برای بازنگری در پیشبرد حمله نظامی به اسرائیل وارد عمل شده است. دو مقام ارشد آمریکایی به رسانه‌های غربی گفتند، آن‌ها به ایران هشدار دادند که یک حمله گسترده، تنها باعث تشدید تنش‌ها و خطر رویارویی مستقیم بین دو کشور می‌شود. تهران نیز درخواست‌های کشور‌های غربی برای خویشتن داری را رد کرده و معتقد است که حقی مشروع برای پاسخ به ترور هنیه در خاک ایران دارد. با این حال، موج تماس‌های تلفنی با مسعود پزشکیان و علی باقری کنی، گمانه زنی‌هایی را ایجاد کرده که تلاش‌های دیپلماتیک، به طور بالقوه می‌تواند از پاسخ‌های ایران جلوگیری کند. گمانه زنی‌هایی که بدون شناخت قواعد بازی در ایران انجام می‌شود و نگاه غرب را نسبت به بازیگران سیاسی در ایران به اشتباه نزدیک می‌کند.