همه آنچه باید درباره جمهوری آذربایجان بدانیم/ درباره فرهنگ متنوع و آداب همسایه چه می‌دانیم؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: آذربایجان کشوری در منطقه قفقاز، در همسایگی دریای خزر، با تاریخ کهن و فرهنگی متنوع است. جمهوری آذربایجان یک نام جغرافیایی است، چراکه این نام با جمعیتی پیوند دارد که هزاران سال قبل از دوران ما در این منطقه زندگی می‌کردند و اکثراً اهل پرستش آتش بودند، مردم محلی این آتش را خدای خود می‌دانستند و به همین دلیل آتش را می‌پرستیدند، «آذر» به معنی آتش است، نام ترکی «آذر» برای مدت طولانی برای این سرزمین استفاده می‌شد.

جغرافیای آذربایجان

جمهوری آذربایجان در جنوب رشته کوه‌های قفقاز و شمال رودخانه ارس و در کنار دریای خزر واقع شده‌است و رشته‌کوه‌های قفقاز بزرگ در شمال قفقاز کوچک در غرب و کوه‌های تالش در جنوب، این کشور را احاطه کرده‌اند که مساحتی حدود ۸۶۰۰۰ متر مربع دارد حدود ۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی با دریای خزر آذربایجان را زیباتر و تنوع زیستی آن را بیشتر کرده است، همچنین کوهستان‌های این کشور معمولاً از آب و هوای بی‌نظیری برخوردارند، در مناطقی از آذربایجان، از جمله در خارج از پایتخت آن یعنی باکو، زمین‌ها با ذخایر نفت و گاز تقسیم می‌شود، این‌ها مناطقی هستند که می‌توان نفت و گاز را از آن‌ها استخراج کرد، همچنین بعضی از آتشفشان‌ها در بالای برخی از ذخایر شکل گرفته‌اند، اما به جای پاشیدن گدازه‌ها، مخلوط گل آلودی از آب، شن و ماسه، گاز و گاهی اوقات روغن فوران می‌کنند، طبق آخرین آمار جمعیت این کشور بالغ بر ۱۰ میلیون نفر بوده است. جمهوری آذربایجان به ۵۹ بخش، ۱۱ شهر و ۱ جمهوری خودمختار تقسیم شده‌است. جمهوری خودمختار نخجوان دارای ۷ بخش است و بدین ترتیب، این کشور جمعاً به ۶۶ بخش تقسیم شده‌است. علاوه بر این این کشور به ۱۰ ناحیه اقتصادی تقسیم شده‌است. هر ناحیه اقتصادی شامل چند بخش است. نواحی اقتصادی جمهوری آذربایجان عبارتند از: 

•    یوخاری قاراباغ
•    کلبجر-لاچین
•    کورا
•    کورای مرکزی
•    لنکران-آستارا
•    آبشوران
•    قوبا-خاچماز
•    داغلیق شیروان
•    شکی-زاکاتالا
•    گنجه-قازاخ
•    آبشوران
•    قوبا-خاچماز
•    داغلیق شیروان
•    شکی-زاکاتالا
•    گنجه-قازاخ

تاریخچه آذربایجان

کشفیات باستان شناسی و سکونت بشر در این کشور را به دوازده هزار سال پیش تخمین زدند و همچنین در قرن ۹ پیش از میلاد آریایی‌ها و سپس ماد‌ها و هخامنشیان بر این منطقه حکومت کردند تا اینکه همانند سایر کشور‌های منطقه توسط اسکندر کبیر محاصره و فتح شد و امپراطوری روم از یک سمت و ایرانیان از سمتی دیگر به این منطقه چشم دوخته و مدام بین آن‌ها دست به دست می‌شد تا اینکه مسلمانان عرب در سال ۶۶۷ میلادی این کشور را نیز در دست گرفت، این کشور تا دوران حکومت قاجاریه در اختیار کشورمان ایران و جزوی از خاک ایران بشمار می‌رفت تا اینکه طی عهد نامه گلستان و ترکمنچای به تزار‌های روس واگذار شد و در سال ۱۹۱۸ میلادی جمهوری دموکراتیک آذربایجان به‎عنوان اولین حکومت جمهوری در میان کشور‌های اسلامی اعلام مستقل بودن کرد، اما بعد از ۲ سال تحت نفوذ و سلطه کشور شوروی درآمد و سرانجام بعد از فروپاشی شوروی، این جمهوری در سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد و به حکومت مستقلی رسید.

خوب است بدانید این سرزمین از دوران عصر حجر قدیم مسکونی بوده است و بیشترین ادوار تاریخی آن با ایران اشتراک داشته است، کلمه آذربایجان برگرفته از نام آرتورپات والی ایرانی آذربایجان در دوران اسکندر مقدونی است و اینکه این کشور در مأخذ قدیمی یونانی از آن به عنوان آلبانیا یاد می‌شده و تقریباً مطابق ناحیه اران در دوره اسلامی بوده است، نواحی شمال رود کورا به شروان نیز موسوم بوده است و در ایام باستانی مسکن سکا‌ها بود و بعداً جزوی از امپراطوری روم شد و در اوایل قرن ۳ میلادی قسمت بیشتر آن را ساسانیان تصرف کردند و نفوذ اعراب مسلمان در آن از اواخر قرن ۷ میلادی آغاز و مقارن ظهور سلجوقیان در قرون ۱۰ و ۱۱ میلادی فرهنگ و زبان ترکی نیز وارد این سرزمین شد و همچنین همزمان با اجرای سیاست‌های گورباچف در شوروی سابق کشور آذربایجان شاهد رشد گرایش‌های استقلال طلبانه بود که باعث اعزام نیرو‌های وزارت کشور شوروی به باکو شد و همچنین در جنایات سرکوب تظاهرات ژانویه سال ۱۹۹۰ میلادی، صد‌ها تن از اهالی باکو که ساختمان‌های حزب کمونیست و ارامنه را مورد حمله قرار داده بودند کشته شدند و در پی آن حالت فوق العاده در کشور اعلام و دبیرکل حزب کمونیست برکنار گردیده و در آخر ایاز مطلب اف جانشین آن و در نهایت به ریاست جمهوری کشور رسید و نهایتاً آذربایجان در ۱۸ اکتبر ۱۹۹۱ میلادی، طبق قانون مصوب شورای عالی به استقلال کامل دست پیدا کرد.

سیاست و حکومت در آذربایجان

اگر به ساختار سیاسی کشور آذربایجان بیشتر دقت کنیم مشابه با جمهوری‌های هم سود و مشترک‌المنافع است. ساختار حکومتی جمهوری آذربایجان از سه قوه تشکیل شده است. رئیس جمهور، رئیس قوه مجریه محسوب می‌شود و از سوی مردم انتخاب می‌شود. او بیشترین میزان اختیارات را دارد. او اجازه دارد که نخست وزیر انتخاب و وزرای کابینه را نیز مشخص کند. همینطور اجازه کافی برای انتخاب دادستان کل نیز خواهد داشت. رئیس جمهوری در کشور آذربایجان به نوعی باید به وضعیت امنیت ملی نیز رسیدگی کند. 

بیش از ۵۰ حزب سیاسی رسمی در کشور آذربایجان ثبت شده است که در حدود ۳۵ مورد از حزب‌ها موافق دولت هستند. حزب حاکم کشور آذربایجان مهمترین حزب محسوب می‌شود و بیش از ۵۰۰ هزار عضو دارد. نظام پارلمانی در کشور آذربایجان هر ۵ سال یک بار انجام می‎شود و در این بخش نیاز است که نمایندگان از بخش‌های مختلف برای هر شهر انتخاب شوند. مجلس جمهوری آذربایجان حدود ۲۵۰ نماینده دارد و برای هر ۵ سال از سوی مردم انتخاب می‌شود. انتخابات شهرداری‌ها هم هر ۵ سال یک بار مشخص می‌شوند. 

بیش از ۹۰ درصد از اعضای پارلمان کشور آذربایجان از سوی اعضای احزاب موافق دولت هستند. پرچم کشور آذربایجان بر اساس یک شورای مشخص انتخاب شده است. دولت کشور آذربایجان یک جمهوری دموکراتیک و حقوقی است. در این کشور یک سیستم ریاست جمهوری و نهاد قانونگذاری منتخب دیده می‌شود. 

اقتصاد در آذربایجان

جمهوری آذربایجان در مقایسه با جمهوری‌های تازه استقلال یافته اطراف خود در اثر بهره‌برداری از منابع نفتی که در سال ۲۰۰۸ برابر ۷ میلیارد بشکه بوده‌است (که حدود یک درصد از ذخایر اثبات شده جهان) که در حال حاضر در منطقه یک صادرکننده محصولات گازی محسوب می‌شود و سرمایه‌گذاری پس از استقلال توسعه بیشتری پیدا کرده‌است. با وجود این بعد از استقلال این کشور، تورم فزاینده ناشی از آثار جنگ قره‌باغ همراه با سیاست‌های آزادسازی قیمت‌ها و خصوصی‌سازی اقتصاد موجب شد که مردم جمهوری آذربایجان تحت فشار‌های شدید اقتصادی قرار گیرند و قدرت خرید آن‌ها به‌سرعت کاهش یابد، ولی از سال ۱۹۹۶ میلادی، افزایش درآمد‌های حاصل از قرارداد‌های نفتی بین‌المللی، روند رو به رشد سرمایه‌گذاری خارجی، اعتبارات صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و مساعدت کشور‌های اروپایی موجب شد تا اقتصاد نابسامان این کشور کمی رو به بهبود گذارد. در سال ۲۰۰۷ از تعداد کل شاغلان در بخش اقتصادی ۷۰ درصد در بخش خصوصی مشغول به کار بودن و تعداد بیکاران ۲۸۱ هزار نفر بوده‌ است.

تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۱۹ معادل ۴۵ میلیارد دلار بوده‌است که تولید ناخالص سرانه اهالی کشور را معادل ۴۵۰۰ دلار می‌کند. جمهوری آذربایجان برای ثبات بخشیدن به اوضاع اقتصادی با کمک صندوق بین‌المللی پول دو برنامه اقتصادی را به اجرا درآورده و توانسته‌است میزان تورم را کاهش دهد. میزان تورم در این کشور از ۴۱۱ درصد در سال ۱۹۹۵ میلادی به ۲۰ درصد در سال ۱۹۹۶ میلادی و ۷.۳ درصد در سال ۱۹۹۷ و صفر درصد در سال ۱۹۹۸ میلادی و (۵-) درصد در نیمه نخست سال ۲۰۰۰ میلادی کاهش یافته‌است. در سال ۲۰۰۸ میلادی جمهوری آذربایجان بنا به گزارش بانک جهانی برترین کشور از نظر اجرای برنامه‌های اصلاحات اقتصادی بین ۱۰ کشور محاسبه شده (ده کشوری که جزئیات اطلاعات اقتصادی خود را در اختیار بانک جهانی قرار دادند) بوده‌است و در رتبه نخست قرار گرفت.

کشاورزی و دامپروری در آذربایجان

طبق گزارش فائو، در سال ۲۰۱۸ مهمترین محصولات کشاورزی آذربایجان به این صورت بوده‌است:
گندم (۱٬۹۹۱٬۰۰۰ تن) - هندوانه (۳۰۷٬۰۰۰ تن) - گردو (۱۱٬۷۴۰ تن) - گوجه فرنگی (۶۰۹٬۰۰۰ تن) - چغندر قند (۲۷۷٬۰۰۰ تن) - به (۳۲٬۰۰۰ تن) - سیب زمینی (۸۹۸٬۰۰۰ تن) - گلابی (۵۲٬۰۰۰ تن) - پیاز (۲۳۵٬۰۰۰ تن) - ذرت (۲۴۸٬۰۰۰ تن) - فندق (۵۲٬۰۰۰ تن) - انگور (۱۶۷٬۰۰۰ تن) - سیر (۴۴٬۹۰۰ تن) - انجیر (۱۱٬۲۰۰ تن) - بادمجان (۷۹٬۰۰۰ تن) - خیار (۲۲۳٬۰۰۰ تن) - آلبالو (۳۸٬۸۰۰ تن) - جو (۹۱۶٬۰۰۰ تن) - سیب (۲۷۷٬۰۰۰ تن) - کلم (۱۰۸٬۰۰۰ تن)

همچنین تعداد دام زنده در این کشور به این ترتیب است:

گاو (۲٬۴۸۲٬۰۰۰ رأس) - گاومیش (۱۷۶٬۰۰۰ رأس) - بز (۶۲۲٬۰۰۰ رأس) - اسب (۶۵٬۰۰۰ رأس) - گوسفند (۷٬۶۸۱٬۰۰۰ رأس)

فرهنگ و جامعه در آذربایجان

فرهنگ مردم آذربایجان بنا به موقعیت جغرافیایی و میراث تاریخی برگرفته از فرهنگ‌های مختلف منطقه قفقاز و خاورمیانه از جمله فرهنگ‌های ایرانی، ترکی، روسی و اسلامی است، در سال ۲۰۰۹ میلادی باکو از طرف سازمان‌های یونسکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی و شناخته شد و امروزه فرهنگ غربی در اینجا با شدت بسیاری رواج دارد، به جز اکثریت آذربایجانی اقوام متفاوتی همچون ارمنی‌ها، کرد‌ها و تالشی‌ها در جنوب و شرق و لزگی‎ها، یهودی‌ها و تات‌ها در شمال به رنگارنگی فرهنگ رایج افزودند و در ضمن نرخ با سوادی در این کشور ۹۸درصد اعلام شده است و همچنین خواهید دید که برگزاری جشن نوروز و موسیقی مقام نشانه‌های نزدیکی و تأثیر ماندگار و تاریخی به فرهنگ ایرانی است و در این کشور به مناسبت‌های مختلف جشن‌های خاصی برگزار می‌شود. موسیقی محلی بخش مهمی از زندگی مردم کشور آذربایجان است به طوری که هنوز روال سنتی خود را حفظ کرده است. از لحاظ ادبیات نیز شعرایی مانند خاقانی شروانی و نظامی گنجوی از خاک جمهوری آذربایجان فعلی برخاسته‌اند و تأثیر‌های اساسی در ادبیات فارسی آن‌ها داشته است.

زبان رسمی آذربایجان

زبان رسمی مردم جمهوری آذربایجان، ترکی آذری است. این زبان با زبان آذری در استان‌های شمال غربی ایران شباهت‌هایی دارد. با این حال، بخش قابل توجهی از مردم آذربایجان با انگلیسی هم آشنایی خوبی دارند.

مذهب رسمی در آذربایجان

اسلام دین اصلی جمهوری آذربایجان است و ۹۹.۲ درصد از جمعیت این کشور مسلمان هستند و حدود ۸۵ درصد از مسلمانان آذربایجانی مذهب شیعه را به رسمیت می‌شناسند، در حالیکه ۱۵ درصد مسلمانان اهل سنت هستند

گردشگری و جاذبه‌ها در آذربایجان

جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر تلاش‌های قابل توجه‌ای برای افزایش گردشگری خود داشته‌است. همچنین سال ۲۰۱۱درکشور آذربایجان سال گردشگری آذربایجان نمایده شد. کشور آذربایجان در سال ۲۰۱۰ میزبان بیش از دو و نیم میلیون گردشگر بوده‌است، در سال‌های اخیر سهم گردشگری آذربایجان را بیشتر کشور‌های اوکراین، قزاقستان، ایران، گرجستان، اردن، بحرین، آلمان، استرالیا، بلغارستان و فنلاند داشته‌اند. در سال ۲۰۱۲ جمهوری آذربایجان بیشترین گردشگر را در منطقه قفقاز پذیرا بوده‌است. در همین سال علی‌رغم اینکه ایران دو برابر جمهوری آذربایجان گردشگر پذیرفته، اما درآمد گردشگری جمهوری آذربایجان در این سال بیش از دو برابر درآمد ایران بوده‌ است.

میراث فرهنگی و معماری ملی و اسلامی از مهم‌ترین عامل‌های ثبات در جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود. این کشور به‌عنوان دومین کشور شیعه در جهان، با میراث‌های معماری، آداب و رسوم، تنوع‌های فرهنگی، انواع پوشاک، صنایع دستی، غذا‌های سنتی و چشم‌انداز‌های جغرافیایی و طبیعی از نظر جهانگردی قابل‌توجه بوده و همه‌ساله هزاران گردشگر خارجی را به سمت جمهوری آذربایجان جذب کرده که از نظر اقتصادی نیز تأثیر به‌سزایی در رشد اقتصادی این کشور داشته‌ است.