همه چیز درباره سرطان چشم و راه‌های درمان آن

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: سرطان چشم از بیماری‌های نادری است که در چشم و پلک ایجاد می‌شود. درد چشم، مشکل بینایی یا تاری دید و برق زدن چشم در نور از جمله علائم این بیماری است. این بیماری تا حد زیادی قابل درمان است و نرخ بقای ۵ ساله‌ی بالایی دارد. سرطان چشم نوعی سرطان است که در سلول‌های داخل یا اطراف چشم شکل می‌گیرد. این نوع سرطان می‌تواند روی بخش‌های مختلف چشم تأثیر بگذارد و بنا به موقعیت تومور، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: سرطان‌های اولیه چشم (که در خود چشم شروع می‌شوند) و سرطان‌های ثانویه چشم (که از سایر نقاط بدن به چشم گسترش پیدا می‌کنند).

انواع سرطان چشم

پزشکان سرطان‌های چشم را بر اساس محل شروع سرطان، محل آن در چشم و انواع سلول‌ها دسته‌بندی می‌کنند.

ملانوم‌های داخل چشمی 

ملانوم داخل چشمی از سلول‌هایی به نام ملانوسیت، همان نوع سلولی که در جدی‌ترین شکل سرطان پوست (ملانوم) دخیل است، ایجاد می‌شود. بیشتر سرطان‌های چشم ملانوم هستند. بیشتر در قسمت میانی چشم بیمار (uvea) تشکیل می‌شوند. آن‌ها ملانوم uveal نامیده می‌شوند که عبارتند از:

•    ملانوم عنبیه: در قسمت رنگی چشم یا عنبیه ایجاد می‌شود. اغلب یک لکه تیره و در حال رشد ایجاد می‌کند که در مقابل عنبیه برجسته می‌شود و تمایل به رشد آهسته دارند.

•    ملانوم اندامک‌های مژکی: در ماهیچه‌هایی بوجود می‌آیند که عدسی کره چشم را تنظیم می‌کند تا بتوانید اجسام دور و نزدیک را ببینید و در پشت عنبیه قرار دارد.

•    ملانوم مشیمیه: در لایه‌ای از کره چشم قرار دارند که شبکیه (در پشت چشم) و جلوی چشم را با خون تغذیه می‌کند. مشیمیه شایع‌ترین محل برای ایجاد ملانوم چشم است.

ملانوم گاهی اوقات در ملتحمه، غشایی که قسمت جلویی کره چشم را می‌پوشاند، تشکیل می‌شود. آن‌ها ملانوم ملتحمه نامیده می‌شوند. آن‌ها فوق العاده کمیاب هستند. مانند ملانوم یووئال، تمایل به گسترش دارند و تهاجمی هستند.

سرطان پلک و اربیتال

سرطان اربیتال و آدنکس در بافت‌های نزدیک به کره چشم شکل می‌گیرد. سرطان‌های اربیتال در اربیتال چشم یا بافت‌ها، ماهیچه‌ها و اعصابی که کره چشم را حرکت می‌دهند تشکیل می‌شوند. سرطان آدنکس در بافت‌های پشتیبان، از جمله پلک‌ها و غدد اشکی شما تشکیل می‌شوند. پزشکان آن‌ها را بر اساس نوع سلولی که به سرطان تبدیل می‌شود طبقه بندی می‌کنند که عبارتند از:

•    Squamous cell carcinoma: از سلول‌های سنگفرشی در لایه بالایی پوست شکل می‌گیرد.

•    Basal cell carcinoma: از سلول‌های پایه در لایه بالایی پوست بیمار تشکیل می‌شود.

•    Rhabdomyosarcoma: در داخل بافت عضلانی ایجاد می‌شود.

رتینوبلاستوما

رتینوبلاستوما یک تومور بدخیم است که از شبکیه در پشت چشم بیمار ایجاد می‌شود. آن‌ها بیشتر در کودکان زیر پنج سال شایع هستند.

لنفوم داخل چشمی

لنفوم داخل چشمی شکل نادری از لنفوم سلول B است. در گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت تشکیل می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شایع است. بسیاری از افراد مبتلا به این نوع سرطان چشم نیز دارای لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (PCNSL) هستند، سرطانی است که ممکن است بر بخش‌های مختلف سیستم عصبی مرکزی، از جمله مغز، نخاع و مایع نخاعی تأثیر بگذارد.

علائم سرطان چشم

علائم سرطان چشم در تمامی افراد یکی نیست و می‌تواند به طور متفاوتی در افراد دیده شود و این نکته را به خاطر داشته باشید که تجربه این علائم به معنی این نیست که حتماً سرطان چشم دارید. بسیاری از بیماری‌های چشمی خوش خیم (غیرسرطانی) علائم مشترکی با سرطان چشم دارند با این‌حال، شایع‌ترین علائم سرطان چشم از دست دادن بینایی بدون درد است. سایر مشکلات بینایی که ممکن است نشانه سرطان چشم باشند عبارتند از:

•    تاری دید

•    از دست دادن ناگهانی بینایی

•    نقاط یا خطوط متحرک، جرقه‌های نوری که در میدان دید ظاهر می‌شوند.

•    از دست دادن میدان بینایی

•     یک نقطه یا نقطه تیره‌ای که در قسمت رنگی چشم ظاهر می‌شود.

•    تغییر شکل یا اندازه مردمک

•    دررفتگی چشم از موقعیت طبیعی خود در حدقه یا بیرون زدگی چشم

•    قرمزی یا حساسیت چشم به نور

درد نادر است، مگر اینکه سرطان چشم از چشم رشد کرده باشد.

دلایل سرطان چشم

علل اصلی ابتلا به این بیماری، دقیق مشخص نیست، اما موارد زیر را می‌توان از عوامل خطر آن دانست:

•    سن (با افزایش سن، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود)

•    خال

•    نژاد

•    رنگ چشم و رنگ پوست

•    سندروم سرطان ارثی

•    آفتاب گرفتن

•    تابش نور خورشید و ماوراء بنفش (UV)

•    قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) به ویژه در برخی کارگران.

راه‌های تشخیص سرطان چشم

در مرحله نخست پس از مشاهده علائم اولیه، نخستین کار مراجعه به چشم پزشکی و متخصص چشم است. پزشک پس از معاینه بر اساس علائم، سابقه خانوادگی و عوامل خطر نتیجه‌گیری می‌کند. معمولاً آزمایش‌های زیر برای تشخیص این بیماری تجویز می‌شوند:

•    سونوگرافی چشم

•    توموگرافی انسجام نوری

•    عکاسی عمیق

•    آنژیوگرافی فلوورسن

•    بیوپسی

پیشگیری و مراقبت‌های اولیه

در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان از سرطان چشم پیشگیری کرد، باید بگوییم که از آنجا که علت سرطان چشم به طور دقیق مشخص نیست نمی‌توان از ابتلا به این سرطان پیشگیری کرد. اما شما می‌توانید با انجام برخی کار‌ها از خطر مبتلا شدن به این سرطان کم کنید. شما می‌توانید:

•    کمتر در معرض نور شدید خورشید قرار بگیرید.

•    از کلاه‌های لبه دار استفاده کنید.

•    از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

•    هنگام حضور در مکان آفتابی از عینک آفتابی مقاوم به اشعه UV استفاده کنید.

راه‌های درمان سرطان چشم

اگر تشخیص قطعی نباشد یا برای تومور‌های با رشد آهسته، پزشک ممکن است نظارت بر وضعیت بیمار و به تعویق انداختن درمان را توصیه کند، به خصوص اگر خطرات درمان بیشتر از فواید آن باشد. به عنوان مثال، اگر درمان ناحیه‌ای می‌تواند باعث کاهش بینایی شود، ممکن است بخواهید درمان را به تعویق بیندازید.

پرتو درمانی

پرتودرمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی سرطان چشم است.

• Brachytherapy: براکی تراپی یا پرتودرمانی داخلی، رایج‌ترین درمان برای ملانوم چشم است. برای درمان، پزشک دیسک کوچکی را در نزدیکی تومور کاشت می‌کند که برای از بین بردن سلول‌های سرطانی اشعه آزاد می‌کند.

• پرتودرمانی خارجی (EBRT): با EBRT، دستگاهی که هرگز بدن بیمار را لمس نمی‌کند، پرتو را به سمت تومور هدایت می‌کند. تکنیک‌ها شامل جراحی استریوتاکتیک است که دوز‌های بالایی از تشعشع را در یک جلسه درمانی به سمت تومور هدایت می‌کند. پرتو درمانی با پرتو پروتون گزینه دیگری است. این یک شکل جدیدتر از پرتودرمانی است که دوز‌های دقیق و بالایی از اشعه را به سمت تومور‌ها ارائه می‌دهد. از آنجایی که نگهداری تجهیزات بسیار گران است، در همه جا در دسترس نیست.

عمل جراحی

جراحی یک گزینه درمانی رایج است، به ویژه برای تومور‌های کوچکی که فراتر از کره چشم بیمار گسترش نیافته‌اند. پروسه انجام به صورت زیر است:

•    ایریدکتومی: بخشی از عنبیه بیمار را از بین می‌برد. پزشکان معمولاً از این روش برای درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌کنند.

•    ایریدوسیکلکتومی: بخشی از عنبیه و ciliary body چشم بیمار را از بین می‌برد. پزشک معمولاً از این روش برای درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌کنند.

•    رزکسیون ترانس اسکلرال: ملانوم‌ها را در choroid or ciliary body از بین می‌برد.

•    Enucleation: کره چشم بیمار را از بین می‌برد. ممکن است برای تومور‌های بزرگ یا زمانی که هیچ راهی برای حفظ بینایی خود با درمان وجود ندارد به این جراحی نیاز داشته باشید. پس از آن، یک کره چشم مصنوعی دریافت خواهید کرد که با چشم دیگر مطابقت دارد. تیم پزشکی از نزدیک با بیمار همکاری خواهد کرد تا جایگزینی را برای بیمار بسازند که شبیه چشم دیگر باشد و حرکت کند.

•    Orbital exenteration: کل کره چشم و برخی از بافت‌های اطراف را از بین می‌برد. اگر سرطان به ساختار‌های اطراف کره چشم بیمار گسترش یابد، ممکن است پزشک این روش را توصیه کند. همانند انوکلئولاسیون، پس از آن بیمار یک ایمپلنت مصنوعی کره چشم دریافت خواهد کرد.

لیزر درمانی

لیزر درمانی از گرما برای از بین بردن سرطان چشم استفاده می‌کند. رایج‌ترین نوع آن گرمادرمانی از طریق مردمک (TTT) است. در طول این روش، نور مادون قرمز گرمای متمرکز را به تومور می‌رساند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. تیم پزشکی ممکن است این را به تنهایی یا بعد از براکی تراپی برای جلوگیری از بازگشت سرطان (عود) استفاده کنند.

ایمونوتراپی

درمان‌های ایمونوتراپی به سیستم ایمنی بیمار کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را به طور موثرتری شناسایی و از بین ببرد. در موارد خاص، پزشکان از داروی ایمونوتراپی tebentafusp برای درمان ملانوم Uveal استفاده می‌کنند. ایمونوتراپی یک درمان رایج برای سرطانی است که گسترش یافته یا پزشکان نمی‌توانند با جراحی آن را حذف کنند.

درمان هدفمند

دارو‌های درمانی هدفمند نقاط ضعف خاصی را در سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهند و آن‌ها را از بین می‌برند. اگر سلول‌های سرطانی حاوی جهش (تغییر) ژن BRAF باشند، ممکن است بیمار واجد شرایط درمان‌های درمانی هدفمند باشد. در حال حاضر، این جهش در ملانوم‌های پوستی شایع‌تر است، اما این درمان ممکن است در افراد مبتلا به ملانوم چشم نیز مفید باشد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی یک درمان رایج برای سرطان چشم نیست، اما اگر سرطان به درمان‌های دیگر پاسخ نداده یا اگر به مناطق دیگر سرایت کند، ممکن است تیم پزشکی آن را توصیه کند.

درمان بیماری‌های چشم در طب سنتی

چشم انسان از طریق انواع قارچ، باکتری و یا ویروس‌ها دچار آسیب‌های جدی می‌شود. عوارضی همانند تورم و التهاب، قرمزی بیش از حد، مشکلات بینایی و عفونت در سرتا سر بافت نرم پلک چشم شما را درگیر می‌کند. رایج‌ترین نوع عفونت چشمی، عفونت ورم ملتحمه پرده است. این بیماری معمولا بر اثر آلرژی یا ویروس بوجود می‌آید.

روش بسیار مناسب جهت درمان عفونت چشم در طب سنتی، استفاده از چای بابونه است. همچنین استفاده از ریحان به دلیل خواص آرام بخشی و ضد تحریکی می‌تواند در روند درمان عفونت‌های چشمی مقابل رادیکال‌های آزاد و آسیب‌های محیطی موثر باشد. پس از اینکه به مدت ۱۰ دقیقه گیاه ریحان را در آب جوش خیس کردید، یک پد نخی را به عنوان کمپرس کننده برداشته و این پد را به ریحان خیس شده آغشته کنید و بر روی چشم قرار دهید.

یکی دیگر از دارو‌های سنتی که از قدیم برای درمان عفونت‌های چشمی مورد استفاده عموم مردم قرار می‌گرفت، قطره گل عینکی است که روزانه ۳ قطره داخل چشم چکانده می‌شود. همچنین گیاهانی مانند درخت زینتی چینی، زرشک، درخت شادی، پیچ اناری، تاج‌ریزی، آلوئه ورا، چای سبز، شیرین بیان، کتان، سیر، کلم و زعفران در درمان اکثر بیماری‌های سرطان علی الخصوص سرطان چشم موثر هستند.