امین‌الله رشیدی کیست؟/ مردی در میانه موسیقی سنتی و نوگرا

اقتصاد۲۴- امین‌الله رشیدی خواننده و ترانه‌سرایی که در میان سنت و تجدد ایستاده بود و آثار فراوانی داشت که در خاطره اهل موسیقی نقش بسته است روز جمعه بیستم مهرماه در ۹۹ سالگی دارفانی را بدرود گفت.

با درگذشت او دوستدارانش و جامعه هنری و هنردوستان ایران در شبکه‌های اجتماعی یادش را زنده نگاه داشتند و به او ادای احترام کردند.

امین‌الله رشیدی کیست؟

امین‌الله رشیدی چهارم اردیبهشت ۱۳۰۴ در روستایی در کاشان به نام راوند به دنیا آمد.  پدرش کشاورز و مادرش دختر ادیب بیضایی کاشانی شاعر بود چیزی که همواره در او ذوق سرودن را زنده نگه می‌داشت.

جالب است بدانید مادر امین‌الله از بستگان سیاوش بیضایی، آهنگساز و بهرام بیضایی نمایش‌نامه‌نویس و کارگرادن شهیر ایرانیست بنابراین هنر در خون او بود. خانواده امین‌الله هنگامی‌که او تنها ۴ ماه داشت به کاشان رفتند. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همین شهر گذراند. او در همین هنگام به آموختن نقاشی قالی ایرانی از محمددبیر الصنایع و حسن نقش‌پور اراکی از استادان به نام آن دوره پرداخت.

در همین دوران و هنگامی‌که مشغول آموختن مراحل طراحی و نقش‌نگاری قالی بود استاد نقش‌پور که موسیقی‌دان هم بود و تار می‌نواخت، امین‌الله را با ردیف‌های موسیقی ایران آشنا کرد.

هنر، اما نمی‌توانست نیاز‌های مالی امین‌الله رشیدی را برطرف کند به همین دلیل او ناچار شد برای تامین مخارج زندگی پس از پایان تحصیلات متوسطه به استخدام یکی از دفاتر اسناد رسمی کاشان درآید.

کار در رادیو و آغاز آموختن موسیقی در تهران

آن‌گونه‌که خود می‌گوید چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹، رادیو تهران شروع به فعالیت کرد درست در تاریخی که او ۱۵ ساله شد. او این هم‌زمانی را همواره به فال نیک می‌گرفت.

امین‌الله رشیدی در سال ۱۳۲۵ به تهران منتقل شد و همین هنگام بود که آموختن موسیقی را در صدر کارهایش قرار داد.

امین‌الله در ۲۱ سالگی و با شنیدن صفحات گرامافون و خوانندگان آن زمان رادیو موسیقی دستگاهی ایران را شناخت. همین شد که تصمیم گرفت موسیقی را دنبال کند. در ادامه همین تصمیم در کلاس‌های شبانه هنرستان موسیقی که در مکان تالار وحدت کنونی برگزار می‌شد، نام‌نویسی کرد. او در این دوره اصول نت خوانی را نزد موسی معروفی و مسعود معارفی آموخت و تئوری آواز را در محضر دکتر مهدی فروغ یادگرفت.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید امین‌الله رشیدی نخستین خواننده ایرانیست که می‌توانست باتوجه به دانستن اصول نت‌خوانی و نویسی آهنگ‌هایش را بدون ساز و نواختن آن روی کاغذ بنویسد.

او در این هنرستان سه سال درس خواند تا این‌که در موسی خان معروفی او را به علی‌محمد خادم میثاق، رهبر یکی از ارکستر‌های رادیو تهران معرفی کرد.

او که در این زمان ۲۴ ساله بود کار خود را با رادیو آغاز کرد و نخستین ترانه خود را با نام «رنج جدایی» خواند. این اثر در دستگاه افشاری و از آثار استاد معروفی بود و از رادیو پخش شد.

ازدواج امین الله رشیدی

امین‌الله رشیدی در سال ۱۳۳۶ با همشهری خود دختری از اهالی کاشان ازدواج کرد.حاصل آن یک دختر و پسر به نام‌های افسانه و صباست.

ایستادن در مرز میان سنت و نوگرایی

یکی از برنامه‌های امین‌الله رشیدی در رادیو تهران برنامه موسیقی ارتش بود. او هم‌چنین در ارکستری به سرپرستی علی تجویدی، موسیقی‌دان برجسته و به‌نام و ویلونیست چیره‌دست و چند برنامه رادیویی به سرپرستی محمد بهارلو، نوازنده و استاد موسیقی همکاری داشت.

او این فعالیت‌ها را تا ۴۰ سالگی ادامه داد، اما از اواخر سال ۴۴ برای پرداختن به فعالیت‌های دیگر از رادیو کناره گرفت.

او در رادیو تهران بسیار کار کرد و در این دوران نزدیک به ۱۲۰ آهنگ ساخت. اشاره کردیم که او دستی در سرایش شعر هم داشت و شعر برخی آثارش از آن خودش است برای نمونه می‌توانیم از «ترانه دریا» نام بریم، اما آهنگسازی او بیش‌تر بر روی اشعاری از تورج نگهبان، بیژن ترقی، مهرداد اوستا، فریدون مشیری، رضا ثابتی، نظام فاطمی، ابوالقاسم حالت، نواب صفا، عبدالله الفت و پرویز وکیلی است. بیش‌تر ساخته‌های امین‌الله رشیدی را ارکستر‌های شماره ۱ و ۲ رادیو ایران اجرا کرده‌اند ارکستر‌هایی که در آن نوازندگان به‌نام و چیره‌دستی هم‌چون حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم، عباس شاپوری، محمد میرنقیبی، انوشیروان روحانی، ولی‌الله البرز نواخته‌اند. نوازندگی که در موسیقی ایران هر یک وزنه و گوهری گران‌بها بودند و هستند.

بیشتر بخوانید: محمدعلی بهمنی شاعر پرآوازه ایرانی کیست؟

او سبکش در این آثار این‌گونه بود که میان آواز‌های مردمی و موسیقی دستگاهی ایران حرکت می‌کرد و می‌خواند. اگر بخواهیم به شیوه دیگر سبک او را بیان کنیم شاید مرز میان سنت و مدرنیته یا نوگرایی را بتوانیم بر آن نام نهیم. او خود در این‌باره می‌گفت: «اگر این میانه‌روی و اعتدال در تمام امور دنیا جاری بود چهره جهان و زندگی خیلی زیباتر و مطبوع‌تر از آنچه تاکنون هست، می‌بود.»

آخرین حضور بر صحنه

امین الله رشیدی همواره ذوق سرودن داشت و در شاعری و نویسندگی و نقد نیز دستی داشت. از او تاکنون مقالاتی در مطبوعات و رسانه‌ها منتشر شده است. آخرین نوشته او نقدی بر «کتاب شعر نو، از آغاز تا امروز، نوشته محمد حقوقی از انتشارات مؤسسه فرانکلین» است که در شماره ۱۰ سال ۵۲ مجله وحید چاپ شده است. امین‌الله رشیدی در سال ۱۳۷۲ سفرنامه‌ای به نام «از کاشان تا کاناری» نوشت و منتشر کرد.

او خاطره‌ها و نغمه‌هایش را در کتاب دیگری با نام «عطر گیسو» در سال ۱۳۸۱ منتشر کرد. سومین کتاب وی به نام «ایران در رهگذر زمان» در سال ۱۳۹۰ به چاپ رسید. امین‌الله رشیدی از دهه هفتاد شروع به انتشار آثار خود به صورت کاست و در ادامه سی دی کرد که شامل آلبوم‌های: «دلم تنگ است»، «افسونگر»، «من عشقم»، «عطر گیسو»، «چشم شب» و «بخت گمشده» هستند.

همچنین دو اثر برجسته او به نام «دریا» با چندصدایی امیر ملوک‌پور برای ارکستر سمفونیک و گروه کر و «کیستم من» با چندصدایی جمال‌الدین منبری در دو شکل که اولی برای ارکستر ساز‌های ملی و دومی برای ارکستر ملی است، به اجرا و ضبط رسید که هر دو را منبری خوانده است. او در سال ۱۳۹۵ با همراهی ارکستر رامشه برای بار پایانی بر روی صحنه رفت و برای دوست دارانش خواند.

پیکری که تشییع نمی‌شود

امین‌الله رشیدی قرار است به شیوه‌ای متفاوت درست مانند خواندن و زندگی‌اش با مردم و دوست‌دارانش بدرود گوید. «افسانه رشیدی» فرزند او در مورد مراسم خاک‌سپاری پدرش گفت که قرار است پیکر او به دانشگاه علوم پزشکی اهدا شود. بنابراین مراسم تشییعی برای وی برگزار نخواهد شد.