ریسک سرمایه گذاری چیست و چگونه مدیریت می شود؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: مدیریت ریسک بخش اساسی بازار‌های سرمایه است که شامل شناسایی، تحلیل و کاهش ریسک‌های ناشی از فعالیت‌های معاملاتی می‌شود. هدف مدیریت ریسک کاهش ضرر‌ها و افزایش درآمد‌ها از طریق پیش‌بینی خطرات آینده و انجام تلاش‌هایی برای جلوگیری یا کاهش آنها است. این مطلب به جنبه‌های مختلف مدیریت ریسک در بازار‌های سرمایه و استراتژی‌های محبوب مدیریت ریسک خواهد پرداخت.

بازار سرمایه و مدیریت ریسک

بازار‌های سرمایه برای بخش مالی حیاتی هستند که در آنها وجوه و سرمایه‌گذاری‌ها بین تأمین‌کنندگان و افرادی که به آنها نیاز دارند، منتقل می‌شوند. این بازار‌ها شامل بازار‌های اولیه و ثانویه هستند که رایج‌ترین آنها بازار سهام و بازار اوراق بهادار است. بازار‌های سرمایه به افراد با ایده‌های نوآورانه کمک می‌کنند تا به کارآفرین تبدیل شوند و به کسب‌وکار‌های کوچک کمک می‌کنند تا به شرکت‌های عظیم تبدیل شوند.

صدور اوراق بهادار برای بازار‌های سرمایه اهمیت زیادی دارد، جایی که شرکت‌ها برای جمع‌آوری پول، اوراق بدهی یا سهام صادر می‌کنند که قابل معامله است. بازار‌های پول به طور کلی به بخش‌هایی از یک سیستم مالی اطلاق می‌شود که به جمع‌آوری پول از طریق سرمایه‌گذاری‌ها یا تبادل سرمایه‌گذاری‌ها با سایر سرمایه‌گذاران می‌پردازد که می‌توانند شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، و بازار‌های ارز و تبادل ارز خارجی (فارکس) باشند. درک بازار‌های مالی برای هر کسی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری است، ضروری است و ابزار‌هایی مانند دوره‌های آنلاین سرمایه‌گذاری در دسترس همه است.

مدیریت ریسک در بازار‌های سرمایه

مدیریت ریسک در بازار‌های سرمایه شامل فرآیند سیستماتیک شناسایی، تحلیل و مدیریت موفق ریسک‌های مرتبط با فعالیت‌های معاملاتی است. انواع مختلفی از ریسک‌ها وجود دارد که شامل ریسک بازار، ریسک اعتباری، ریسک عملیاتی و ریسک نقدینگی می‌شود.

انواع ریسک‌ها در بازار‌های سرمایه

در بازار‌های سرمایه انواع مختلفی از ریسک‌ها وجود دارد و برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

بیشتر بخوانید: بازار سهام چیست و چگونه کار می کند؟

ریسک بازار: این ریسک به احتمال ضرر ناشی از عواملی اطلاق می‌شود که عملکرد کلی سرمایه‌گذاری‌ها را در بازار‌های مالی تحت تاثیر قرار می‌دهند. این ریسک ناشی از تغییرات در متغیر‌های بازار مانند قیمت‌ها و نوسانات است.

ریسک غیرسیستماتیک: برخلاف ریسک بازار، ریسک خاص به یک شرکت یا صنعت خاص محدود می‌شود. ریسک‌های خاص مستقیماً به عملکرد یک دارایی خاص مرتبط هستند و می‌توان آنها را با سرمایه‌گذاری در تنوع کاهش داد. به عنوان مثال، اعلام ورشکستگی یک شرکت که باعث بی‌ارزش شدن سهام آن برای سرمایه‌گذاران می‌شود، نمونه‌ای از ریسک خاص یا ریسک غیرسیستماتیک است.

ریسک سیستماتیک: ریسک سیستماتیک درون یک شرکت یا مجموعه‌ای از شرکت‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند کل یک صنعت، بخش یا اقتصاد را نابود کند و متاثر از اقتصاد کلان، شرایط سیاسی یا ... است.

ریسک شاخص‌های اقتصادی: ریسک‌های اقتصادی از مهم‌ترین ریسک‌ها به ویژه در بورس تهران هستند. خطرات اقتصادی شامل ریسک نرخ بهره، ریسک تورم، ریسک نرخ ارز و ریسک بدهی‌های دولتی می‌باشند.

ریسک اعتباری: ریسک اعتباری تهدید از دست دادن سرمایه ناشی از عدم توانایی یک وام‌گیرنده در پرداخت بدهی‌های خود است. این ریسک عمدتاً در مورد اوراق قرضه یا سایر سرمایه‌گذاری‌های با درآمد ثابت کاربرد دارد.

ریسک عملیاتی: ریسک عملیاتی شامل از دست رفتن سرمایه ناشی از فرآیند‌های داخلی ناکافی یا ناموفق، افراد و سیستم‌ها، همچنین حوادث خارجی اطلاق می‌شود.

ریسک استراتژیک: ریسک استراتژیک به احتمال ضرر مالی ناشی از تصمیمات نادرست شرکتی یا شکست در اجرای یک طرح تجاری موفق اشاره دارد.

ریسک نقدینگی: ریسک نقدینگی تهدید از دست دادن سرمایه ناشی از ناتوانی در فروش سریع یک سهم به اندازه‌ای که مانع از ضرر شود، است.

ریسک نوسانات: ریسک نوسانات به خطر از دست دادن سرمایه ناشی از نوسانات قیمت‌ها در بازار اشاره دارد. این ریسک به‌ویژه در مورد سهام و سایر سرمایه‌گذاری‌های سهامی صدق می‌کند.

ریسک رویداد: ریسک رویداد به خطر از دست دادن سرمایه ناشی از اتفاقات غیرمنتظره مانند بلایای طبیعی، تحولات سیاسی یا حملات تروریستی اطلاق می‌شود.

چگونه ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهیم؟

مدیریت ریسک در بازار سرمایه یکی از بخش‌های اساسی است که سرمایه‌گذاران و فعالان بازار باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. ریسک‌های موجود در بازار‌های مالی می‌توانند تأثیرات زیادی بر سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشند، بنابراین مدیریت این ریسک‌ها اهمیت فراوانی دارد. در این مطلب به برخی از روش‌های مدیریت ریسک در بازار سرمایه پرداخته می‌شود.

۱. تنوع‌بخشی (Diversification)

یکی از مهم‌ترین و ساده‌ترین روش‌های مدیریت ریسک، تنوع‌بخشی در سبد سرمایه‌گذاری است. تنوع‌بخشی به معنای سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها و ابزار‌های مختلف است که این دارایی‌ها به طور مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، با سرمایه‌گذاری در انواع مختلف سهام، اوراق قرضه، کالا‌ها و ارزها، می‌توان ریسک ناشی از کاهش ارزش یک دارایی خاص را کاهش داد. به طور مثال، اگر سهام یک شرکت خاص با کاهش ارزش مواجه شود، سایر دارایی‌ها ممکن است همچنان سودآور باشند.

۲. استفاده از ابزار‌های مشتقه (Derivatives)

ابزار‌های مشتقه مانند قرارداد‌های آتی (Futures)، اختیار معامله (Options) و قرارداد‌های مبادله‌ای (Swaps) می‌توانند برای پوشش دادن ریسک‌ها استفاده شوند. این ابزار‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در برابر نوسانات بازار یا تغییرات قیمت محافظت کنند. برای مثال، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با خرید اختیار فروش (Put Option) برای سهام یک شرکت، ریسک کاهش قیمت آن سهام را کاهش دهد.

۳. مدیریت نقدینگی (Liquidity Management)

یکی دیگر از روش‌های مهم مدیریت ریسک در بازار سرمایه، توجه به نقدینگی است. نقدشوندگی به توانایی تبدیل دارایی‌ها به پول نقد بدون کاهش قابل توجه در قیمت‌ها اشاره دارد. در صورتی که یک سرمایه‌گذار نتواند دارایی‌های خود را به سرعت به پول نقد تبدیل کند، ممکن است در زمان نیاز به پول با مشکل مواجه شود. بنابراین، تقسیم سرمایه‌گذاری‌ها به دارایی‌هایی با نقدینگی بالا و پایین می‌تواند به مدیریت ریسک کمک کند.

۴. استفاده از تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال

یکی از روش‌های مؤثر در کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، استفاده از تحلیل‌های فنی و بنیادی است. تحلیل بنیادی به بررسی وضعیت مالی و عملیاتی یک شرکت، نظیر سودآوری، بدهی‌ها و روند رشد آن می‌پردازد. تحلیل فنی نیز به بررسی نمودار‌های قیمت و الگو‌های مختلف برای پیش‌بینی روند قیمت‌ها و نقاط ورود و خروج مناسب در بازار می‌پردازد. ترکیب این دو روش می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و ریسک‌ها را کاهش دهند.

۵. استفاده از استراتژی‌های محافظه‌کارانه

سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از استراتژی‌های محافظه‌کارانه، ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. یکی از این استراتژی‌ها، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه با اعتبار بالا (مانند اوراق دولتی) است که خطر از دست دادن اصل سرمایه در آنها بسیار کم است. همچنین، می‌توانند از استراتژی‌های پوشش ریسک استفاده کنند که شامل خرید دارایی‌های با ریسک پایین و کم‌نوسان برای مقابله با نوسانات بازار است.

۶. مدیریت ریسک بازار (Market Risk Management)

ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک، ریسکی است که به دلیل نوسانات کلی بازار به وجود می‌آید. این نوع ریسک به هیچ عنوان قابل حذف نیست، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. یکی از روش‌های مدیریت ریسک بازار استفاده از ابزار‌هایی مانند شاخص‌های بازار و ETF‌های متنوع است که می‌تواند به کاهش ریسک بازار کمک کند. همچنین، سرمایه‌گذاران باید از تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی برای پیش‌بینی نوسانات بازار استفاده کنند.

۷. کنترل احساسات و مدیریت روانشناسی سرمایه‌گذار

کنترل احساسات و تصمیم‌گیری عقلانی در بازار‌های مالی از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل ترس از ضرر یا طمع برای سود بیشتر، تصمیمات هیجانی می‌گیرند که می‌تواند منجر به ضرر‌های بزرگ شود. بنابراین، سرمایه‌گذاران باید استراتژی‌های مشخصی برای ورود و خروج از بازار داشته باشند و از تصمیمات لحظه‌ای و تحت تأثیر احساسات خود پرهیز کنند.

۸. استفاده از استراتژی‌های فروش در زمان نزول (Stop-Loss)

استراتژی توقف ضرر (Stop-Loss) به این معنا است که سرمایه‌گذار حد ضرر خود را مشخص کرده و اگر قیمت یک دارایی به آن نقطه رسید، دارایی را می‌فروشد. این روش به ویژه در بازار‌هایی که نوسانات زیادی دارند، می‌تواند از ضرر‌های بزرگ جلوگیری کند و ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

۹. آموزش و اطلاع‌رسانی مستمر

سرمایه‌گذاران باید به طور مستمر خود را با تغییرات بازار آشنا کنند و از روند‌های اقتصادی و اخبار جهانی مطلع باشند. داشتن آگاهی کامل از وضعیت اقتصادی و سیاسی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهند.

کلام پایانی

مدیریت ریسک در بازار سرمایه یک فرایند پیچیده و مستمر است که نیاز به استراتژی‌های متنوع دارد. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به تنوع‌بخشی، استفاده از ابزار‌های مشتقه، تحلیل‌های فنی و بنیادی و استفاده از استراتژی‌های محافظه‌کارانه اشاره کرد. با مدیریت صحیح ریسک‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند و در بلندمدت به سود پایدار دست یابند.