سهم مزارع استخراج رمزارز از مصرف کل برق ۱.۵ درصد است

اقتصاد۲۴-با تشدید ناترازی برق در کشور، گمانه‌زنی‌ها نسبت به چرایی این اقدام بالا گرفته است. در این بین، برخی کمبود تولید و ضعف زیرساخت‌ها و برخی افزایش مصرف را مقصر افزایش ناترازی برق در کشور می‌دانند.

گروهی نیز انگشت اتهام خود را به سمت افزایش استخراج رمزارز گرفته‌اند و آن را عاملی برای تشدید ناترازی در سال‌های اخیر می‌دانند. این افراد ادعا می‌کنند که ماینر‌ها به دلیل مصرف بالای برق، منجر به تشدید مصرف برق و عقب ماندن تولید از آن شده‌اند.

در مورد این ادعا لازم است که به میزان مصرف برق ماینر‌ها و افرادی که این کار را انجام می‌دهند، پرداخته شود تا درستی یا نادرستی این ادعا مشخص شود.

میزان برق مصرفی ماینر‌ها در دنیا

بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان مصرف برق در ماینر‌ها زیاد است. در آسیا، ماینر‌ها در بیش از ۲۰ کشور فعال و در سود استخراج بیت‌کویت پیشتاز هستند.

میانگین مصرف برق ماینر‌ها در ساعت به طور کلی بین ۱.۵ تا ۳.۵ کیلووات ساعت محاسبه می‌شود. البته باید توجه داشت که میزان مصرف برق ماینر‌ها به توان مصرفی آنها و ولتاژ‌های مختلف بستگی دارد و ارقام عنوان‌شده، حداقل انرژی مصرفی ماینرهاست.

بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، کل میزان مصرف ماینر‌ها در آمریکا در سال ۲۰۲۴، ۷۰ تراوات بوده است. اگر این مقدار با میانگین تقاضای برق سالانه در ایالات متحده مقایسه شود، سهمی معادل ۲.۳ درصد از مصرف کل را نشان می‌دهد. یعنی برآورد تقریبی میزان مصرف کل ماینر‌ها در هر ساعت، ۸۱۰۰ مگاوات است.

مزارع استخراج رمز ارز کجا هستند؟

با توجه به مشخص شدن میزان استفاده برق ماینرها، لازم است که به مزارع استخراج رمز ارز غیرقانونی اشاره شود.

مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، در گردهمایی مشترک قضات تهران و استان البرز با شرکت توانیر در آذرماه سال جاری عنوان کرد: رشد متعارف مصرف برق باید حدود پنج درصد در سال باشد، اما این میزان به ۱۶ درصد رسیده که یکی از دلایل اصلی آن استخراج غیرقانونی ارز‌های دیجیتال است. در ایران برق یارانه‌ای و حتی برای برخی مراکز آموزشی و مساجد رایگان است که همین موضوع باعث جذابیت استخراج غیرقانونی ارز‌های دیجیتال شده است.

ادعای استخراج غیرمجاز رمزارز از سوی صنایع و مشترکان خانگی، در شرایطی که به برق مصرفی برای امرار معاش هم دسترسی ندارند، ادعای عجیبی است که با کمی بررسی نادرستی آن عیان می‌شود. طوری که مدیرعامل توانیر نیز به موضوع رایگان بودن برق برخی اماکن اشاره می‌کند و این اماکن را جایی برای استخراج رمزارز می‌داند. اما آیا میزان مصرف برق این مزارع، عامل ناترازی برق در کشور است؟

آیا استخراج رمزارز عامل ایجاد ناترازی در ایران است؟

پس از مشخص شدن عوامل استخراج غیرقانونی رمز ارز، نیاز است که به ادعای ایجاد ناترازی برق توسط ماینر‌ها پرداخته شود.

در همین زمینه، مسیح علوی، مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران، در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز در مورد ادعای تشدید ناترازی برق توسط ماینر‌ها مطرح کرد: این موضوع که علت ناترازی برق، صنعت استخراج است؛ ادعایی است که توسط وزارت نفت و نیرو ارائه می‌شود. اما بخش عمده‌ای از ناترازی‌های انرژی و بحران‌های فعلی ناشی از سومدیریت‌های وزارتخانه‌های نیرو و نفت در دهه‌های گذشته است.

بیشتر بخوانید:نیروگاه‌های برق ۳ استان از مدار خارج شد

به گفته او، باید ابتدا دید که مسئولیت اصلی ناترازی‌ها و ایجاد بحران‌های انرژی چه کسانی هستند تا بعد صحت ادعا ایجاد ناترازی توسط استخراج رمزارز بررسی شود.

وی ادامه داد: با توجه به رشد مصرف برق، تولید متناسب با نیاز کشور افزایش نیافته است. به عنوان مثال، در تابستان سال جاری اوج مصرف برق به ۷۹ هزار و ۸۰۰ مگاوات رسید، در حالی که تولید برق کشور حدود ۸۵ هزار مگاوات بود. با عبور مصرف از ۷۵ هزار مگاوات، خاموشی‌ها آغاز شد. طبق پیش‌بینی‌ها، در سال آینده کمبود برق به ۲۵ هزار مگاوات خواهد رسید و این رقم برای امسال حدود ۱۹ هزار مگاوات بود.

علوی تشریح کرد: در چهار دهه گذشته، وزارت نیرو باید اقدامات مهمی را در صنعت برق انجام می‌داد، اما این مهم اتفاق نیفتاد. یکی از موضوعات، عقب ماندن تولید از مصرف است. موضوع دیگر سرمایه‌گذاری و توسعه خطوط انتقال و در آخر مشکل توزیع برق، از مهم‌ترین مواردی است که باید بیان شود.

او خاطرنشان کرد: مشکلات خطوط انتقال مانع از بهره‌برداری کامل از توان نیروگاه‌ها شده است. به عنوان نمونه، نیروگاه‌هایی با ظرفیت تولید ۹۰۰ مگاوات به دلیل کمبود زیرساخت‌های انتقال، قادر به توزیع این برق نیستند. وزارت نیرو تمام امور تولید، انتقال و توزیع برق را در انحصار خود داشته و به بخش خصوصی اجازه مشارکت واقعی نداده است. این مسئله باعث شده تا مشکلات مدیریتی و کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها بیشتر شود.

آن طور که مدیرعامل انجمن بلاکچین توضیح داد: موضوع قیمت‌گذاری نیز امری حیاتی است که منحصرا توسط وزارت نیرو انجام می‌شود. پولی که از این طریق دریافت شده است، باید در صنعت برق سرمایه‌گذاری می‌شد. اما در بخش تولید، انتقال و توزیع سرمایه‌گذاری نشده است و سوال اصلی اینجاست که چرا این اتفاق رخ نداده است؟

به گفته او، شاید یکی از دلایل آن باشد که بدنه مدیریتی تغییر چندانی نداشته است و افرادی که ۳۰ یا ۴۰ سال پیش در مسند قدرت بودند، همچنان در این وزارت‌خانه‌ها فعالیت می‌کنند. پیش از پرداختن به این موضوع که چه کسی مقصر ناترازی برق است، باید به سوالات مطرح‌شده پاسخ داده شود.

وی بیان کرد: مشکلات مشابهی در حوزه گاز نیز وجود دارد. در حال حاضر، کمبود روزانه گاز حدود ۳۲۰ میلیون مترمکعب است و در فصول مختلف این رقم متفاوت است. آهنگ رشد مصرف حدود ۴.۲ درصد است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۰ این عدد به ۵۴۰ تا ۵۸۰ میلیون مترمکعب برسد. در مورد گاز نیز باید از وزارت نفت پرسیده شود که چرا تمهیداتی برای جبران کمبود گاز در این سال‌ها انجام نشده است؟

علوی گفت: یکی از موارد مهم در این زمینه آن است که به جای هدایت گاز به نیروگاه‌ها برای تولید برق، بخش قابل توجهی از آن مستقیماً به مصرف‌کنندگان داده می‌شود. اگر توسعه خطوط گازرسانی تصمیم اشتباهی بوده است، نباید ادامه می‌یافت. باید گاز به نیروگاه‌ها هدایت می‌شد تا برق تولید شود و سپس به دست مصرف‌کنندگان برسد.

وی افزود: همچنین برای استحصال و انتقال گاز، سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته است. نکته دیگر آن است که بیش از ۳۰۰۰ گاز‌های مشعل یا فلر که می‌توانستند در نیروگاه‌ها برای تولید برق استفاده شوند، به دلیل فقدان برنامه‌ریزی صحیح سوزانده می‌شوند. این گاز‌ها مشکل زیست محیطی دارند و میزان آن برابر مصرف روزانه شهر تهران است.

وقوع ابربحران در حوزه انرژی

او درباره راهکار‌های موجود در زمینه جبران کمبود برق و گاز عنوان کرد: بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار نیاز است که برای صنعت برق هزینه شود و برای صنعت نفت هم تقریبا به همین مقدار سرمایه نیاز است. کاری که اکنون می‌توان انجام داد، جذب سرمایه‌های نقدی مردم و ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی واقعی در بحث گاز‌های فلر است. بخش خصوصی واقعی با جمع‌آوری این گاز‌ها و تبدیل آن به برق، می‌تواند گام مهمی در ناترازی‌ها بردارد.

وی ادامه داد: وقتی وزارت نفت اقدام به قیمت‌گذاری گاز‌های فلر می‌کند، جذابیت این بازار را از بین می‌برد. در چنین شرایطی، بخش خصوصی واقعی رغبتی برای انجام این کار ندارد. اگر این اقدام انجام شود، هم مزیت زیست‌محیطی دارد و هم مشکل کمبود برق تاحدی جبران خواهد شد.

او با ذکر راهکار دیگر خاطرنشان کرد: در دولت سیزدهم وعده تولید ۴۰۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی داده شد، اما تاکنون کمتر از ۳۵۰ مگاوات از این ظرفیت تحقق یافته است. موانع اداری و گمرکی باید برطرف شوند تا جذابیت سرمایه‌گذاری در این حوزه افزایش یابد. باید گفت که مسئولان ابتدا باید ضمن دیدن این مشکلات، به سمت حل این مشکلات زیرساختی انرژی حرکت کنند.

به گفته او، کشور شاید کمتر از دو سال وقت داشته باشد که بحران انرژی را مدیریت کند. کمبود ۲۵ هزارمگاواتی برق، رقم بسیار بزرگی است و میزان مصرف برق هرساله حدود پنج درصد افزایش پیدا می‌کند. اگر تمهیدات ذکرشده توسط وزارت نفت و نیرو اعمال نشود، بحران تبدیل به ابربحران می‌شود.

علوی متذکر شد: در حال حاضر، خاموشی‌هایی که در فصل سرد سال اتفاق می‌افتد، گواهی بر این موضوع است و بیم خاموشی کامل نیز می‌رود. این اتفاقی بود که زمان جنگ ایران و عراق افتاد. همچنین عدم‌النفع صنایع به علت قطعی برق و گاز بالاست و مشکلات اقتصادی بزرگی به وجود آمده است. اگر مدیریت بحران انرژی صورت نگیرد، این موضوع کشور را دچار بحران اقتصادی و امنیتی خواهد کرد.

برخورد‌های قهری و قوانین محدودکننده؛ عامل گسترش استخراج غیرقانونی رمزارز

مدیرعامل انجمن بلاکچین در مورد وضعیت استخراج قانونی عنوان کرد: ۲۵۰ مگاوات انشعاب قانونی به صنایع رمزارز توسط وزارت نیرو اعطا شده بود، اما به دلیل قوانین محدودکننده، برخورد‌های قهری وزارت نیرو و نهاد‌های نظارتی و امنیتی و بی‌توجهی وزارت صمت، اکثر این انشعابات خاموش هستند و تنها ۵ تا ۶ مگاوات در کشور روشن است. در حال حاضر، استخراج بیشتر به صورت زیرزمینی انجام می‌شود.

به گفته او، با توجه به زیرزمینی بودن استخراج، نمی‌توان عدد دقیق مصرف برق ناشی از صنعت استخراج را درآورد. زمانی که ماینر‌ها به طور قانونی کار می‌کردند، قابلیت رصد آنها وجود داشت. اما به دنبال اقدامات محدودکننده نهاد‌های ذکرشده، استخراج زیرزمینی رشد داشته است.

مصرف برق کل ماینر‌ها حدود ۱.۵ درصد کل تولید برق کشور است

علوی متذکر شد: رویکرد وزارت نیرو و توانیر نسبت به رمزارزها، هیچ تغییر ملموسی نداشته است و با توجه به بالارفتن قیمت رمزارزها، این موضوع تشدید شده اشت. تخمین زده می‌شود که حدود ۱,۰۰۰ تا ۱,۷۰۰ مگاوات برق توسط استخراج رمز ارز زیرزمینی مصرف می‌شود که معادل یک تا ۱.۵ درصد کل تولید برق کشور است.

او در همین زمینه ادامه داد: برخورد قهری و قوانین ناکارآمد موجب شده تا صنعت استخراج رمزارز در ایران به جای رشد قانونی، به سمت فعالیت‌های زیرزمینی سوق پیدا کند. این موضوع به گستردگی و غیرقابل کنترل شدن استخراج غیرقانونی منجر شده است.

وی افزود: در سال ۱۴۰۰، مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق، صنعت استخراج را مسبب ناترازی برق و آلودگی‌ها دانست. در حال حاضر هم مسئولان به جای دیدن سومدیریت خود، صنعت استخراج را مقصر می‌دانند. در حالی که اگر همان ۱۷۰۰ مگاوات هم در نظر گرفته شود، کمتر از ۱.۵ درصد کل برق تولیدی کشور صرف صنعت استخراج می‌شود و مشخص است که نمی‌تواند عامل ناترازی برق و خاموشی‌های جاری باشد.

در مواجهه با کمبود برق اولین اقدام برخورد با فعالان قانونی صنعت استخراج است

علوی در مورد برخورد‌ها با فعالان صنعت استخراج گفت: پیش‌تر برخی مزارع قانونی استخراج رمزارز روشن بودند، اما اکنون آنها هم خاموش شده‌اند. از پنج سال گذشته تا کنون، به صنعت استخراج هجمه‌های بسیاری وارد شده است. یعنی وقتی با کمبود برق یا گاز مواجه می‌شدند، با مزارع قانونی استخراج رمزارز برخورد می‌کردند و برق آنها را قطع می‌کردند. مسلما این اقدام، منجر به افزایش استخراج غیرقانونی شده است که غیرقابل رصد است.

بیشتر بخوانید:سال آینده به اندازه یک سوم نیاز کشور ناترازی برق داریم

آن طور که مدیرعامل بلاکچین توضیح داد، دلیل غیرقابل رصد بودن میزان برق این مزارع غیرقانونی آن است که در این مزارع از وی‌پی‌ان استفاده می‌شود. به دنبال برخورد قهری با این مزارع، آنها برای جلوگیری از ردیابی شدن، از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند. در گذشته از طریق آی پی می‌شد این مزارع را رصد کرد، اما اکنون این امکان وجود ندارد.

به گفته او، دانشگاه کمبریج، درصد استفاده برق ماینر‌ها را تخمین می‌زند. در گذشته تخمین زده شده بود که حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل شبکه بیت کوین، در ایران استخراج می‌شد. اما بعد از برخوردها، این موضوع کاملا زیرزمینی و پراکنده شد و گرفتن آمار دیگر سخت شده است. باید رویکرد دولت به طور نهادی نسبت به این موضوع حل شود.

خروج سرمایه‌گذار‌ها و فعالان قانونی صنعت استخراج و گسترش استخراج زیرزمینی

علوی در مورد قانون‌های محدودکننده خاطرنشان کرد: چند روز گذشته، پیش‌نویسی از سوی بانک مرکزی منتشر شد و در تنظیم این پیش‌نویس، هیچ مشاوره‌ای با فعالان قانونی صنعت استخراج انجام نشده است. بدون مشورت و پشت در‌های بسته، تعرفه‌ها را مشخص می‌کنند و در ادامه تعجب می‌کنند که چرا استخراج غیرقانونی افزایش یافته است؟

وی افزود: در مصوبه هیئت وزیران، مفادی وجود دارد که بانک مرکزی را ملزم به ارائه سازوکار و زیرساخت مناسب برای رمزارز‌های تولید شده می‌کند. سوال این است که چرا بانک مرکزی نسبت به این موضوعات ترک فعل انجام داده است؟ این اقدامات، منجر به خروج سرمایه‌گذار‌ها و فعالان قانونی صنعت استخراج و گسترش استخراج زیرزمینی شده است.

او در مورد تجربه دیگر کشور‌ها ادامه داد: سرمایه‌گذار‌ها در کشور‌های همسایه در کنار ایجاد نیروگاه، مزارع رمزارز هم ایجاد می‌کنند و کشور‌ها با ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذار علنا خود مشوق این کار هستند. این موضوع در ایران برعکس هست و نسبت به این صنعت دافعه‌ای وجود دارد و نگاه کلان به صنعت رمزارز باید تغییر کند.

مدیرعامل انجمن بلاکچین درمورد برخورد‌های قهری متذکر شد: حراست وزارت نیرو، پلیس امنیت اقتصادی و ارگان‌های دیگر، به مزارع و دیگر کسب‌وکار‌های قانونی مرتبط با رمزارز‌ها مراجعه می‌کنند و به دنبال پیدا کردن کار‌های غیرقانونی هستند. این اقدام‌ها انگیزه را از فعالان حوزه استخراج می‌گیرد. این ارگان‌ها در پاسخ به چرایی مراجعه به فعالان قانونی صنعت برای یافتن دستگاه‌های غیرقانونی عنوان می‌کنند که جای دیگری برای مراجعه وجود ندارد!

وی تصریح کرد: قانون‌گذاری اشتباه و مسیر اشتباه منجر شده است که مسئولان به فعالان قانونی مراجعه کنند و آنها را تحت فشار بگذارند. مسئولان خود به این واقعیت اعتراف می‌کنند که توان مقابله با فعالان غیرقانونی را به دلیل گستردگی استخراج رمزارز غیرقانونی ندارند. در واقع مسئولان به جای تشویق به قانونی کردن این صنعت و ارائه مشوق‌ها در این حوزه، برای برخورد و کشف دستگاه‌های غیرقانونی و گسترش برخورد‌های قهری، جایزه تعیین کرده‌اند.

او در نهایت عنوان کرد: تمامی این موضوع‌ها باعث کاهش انگیزه فعالان قانونی و رشد فعالیت‌های غیرقانونی شده است. موضوعی که امکان رصد را روز به روز سخت‌تر خواهد کرد.