بازی عربستان در زمین ایران و آمریکا؛ چراغ سبز بن سلمان به ترامپ؟ / تلاش ریاض برای عبور از اقتصاد نفتی

اقتصاد۲۴-مدرن دیپلماسی با انتشار یادداشتی مدعی شد، در کنار اسرائیل، عربستان و ایران به عنوان دو متحد قدرتمند تعریف شده‌اند؛ دو بازیگری که در مدار اهداف داخلی و منطقه‌ای متضاد قرار دارند، هرچند طی سال‌های اخیر تلاش کردند تا با توسل به اهرم دیپلماسی روابط نزدیک‌تری را تعریف کنند.

این نشریه در ادامه با اشاره به تحریم‌های اعمالی علیه ایران نوشت، در شرایطی که عربستان تلاش دارد تا از اقتصاد نفتی فاصله بگیرد، اقتصاد ایران علیرغم برخورداری از ذخایر غنی نفت و گاز ۴۰۱ میلیارد دلاری، به واسطه تحریم‌ها توانسته ۳ میلیارد دلار ذخایر خارجی داشته باشد.

رقابت در خفا

مدرن دیپلماسی در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی با تکیه بر برنامه بلندپروازانه چشم‌انداز ۲۰۳۰، تلاش داشته و دارد تا اقتصاد عربستان سعودی را از وابستگی به نفت رها کرده و زمینه را برای تجارت، سرمایه‌گذاری و گردشگری در این کشور هموار سازد، همان استراتژی که چین در دوران ریاست جمهوری دنگ بدان متوسل شد و بدین طریق چین را به نیروگاه تولید تبدیل کرد. به دلیل پویایی و رویکرد بلندپروازنه بن سلمان، اقتصاد عربستان سعودی وارد باشگاه تولید ناخالص داخلی یک تریلیون دلاری شد و تلاش کرد برای عبور از محافظه کارانی که می‌توانند مانعی در برابر تحقق برنامه بلندپروازانه‌اش شوند، جامعه مدنی را احیا کند.

ناظران با استناد به متغیر‌های فوق براین باورند که تفاوت تهران و ریاض در این زمینه به عوامل داخلی و بیرونی منوط است. به ادعای این گروه، متغیر‌های بیرونی، چون تحریم‌ها، قدرت مانور اقتصادی ایران را محدود کرد و موجب شده تا عربستان در این حوزه دست بالا را داشته باشد.

مدرن دیپلماسی در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، ایران و عربستان به واسطه رویکرد میانجیگرانه چین توانستند به توافق دیپلماتیک دست یافته و زمینه را برای عادی سازی روابطشان هموار کنند. هدف تهران و ریاض از بهبود روابط زمینه‌سازی برای ارتقای همکاری‌های تجاری نیز بوده و هست. با این حال آنگونه که کارشناسان مدعی‌اند دیدگاه‌ها و رویکرد‌های متضاد دو بازیگر از فعل و انفعال‌های جهانی، مانع بزرگی در مسیر تعاملاتشان قلمداد می‌شود. هم ایران و هم عربستان در عراق، سوریه، لبنان، یمن و غزه با هم اختلاف دارند. با این وجود، چین که در ایران و عربستان سعودی به لحاظ تجاری سرمایه گذاری بسیاری کرده، تمام تلاش دارد تا مانع از تشدید تنش‌ها میان دو بازیگر منطقه شود.

چراغ سبز بن سلمان به ترامپ؟

به ادعای مدرن دیپلماسی، با بازگشت ترامپ به قدرت، شباهت‌هایی که میان بن سلمان و میهمان تازه کاخ سفید وجود دارد، این تصور وجود دارد که بازتعریف «کمپین فشار حداکثری» علیه تهران از طریق یک سری تحریم‌های اقتصادی برای تضعیف اقتصاد ایران می‌تواند مورد استقبال بن سلمان قرار بگیرد. گروهی از ناظران با تایید این ادعا براین باورند که پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران برای ریاض به سان تهدیدی جدی قلمداد می‌شود و از همین رو تلاش‌های احتمالی (ادعایی) ترامپ برای متوقف کردن ایران در این حوزه، می‌تواند زمینه‌ساز آرامش خاطر پادشاهی شود. در این میان ناگفته نماند که محور مقاومت، مراد شبکه‌ای از متحدان ایران در منطقه- نیز برای سعودی‌ها به سان کابوس هستند و از همین رو تلاش‌ها برای هدف قرار دادن این گروه مورد تایید ریاض است.

بیشتر بخوانید:رییس فراکسیون ورزش مجلس: در عدم‌ایجاد زیرساخت‌های ورزشی نمی‌توانیم بهانه تحریم را بیاوریم

ناظران مدعی‌اند، احتمالا با بازگشت ترامپ ایران در عرصه جهانی ممکن است منزوی شده و در عین حال فروش نفت و گازش به بازار‌های بین‌المللی بسیار دشوار شود. با این حال، برخی کارشناسان ارزیابی کردند که رویکرد فشار حداکثری ترامپ با ادعای اصلاح و تغییر سیاست‌های تهران، نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت.

از زمان حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، معادلات امنیتی خاورمیانه به شدت تغییر کرده و منطقه برای نخستین بار بعد از دهه‌ها شاهد آن بود که تهران و تل‌آویو از منطقه خاکستری خارج شده و رویارویی مستقیم را تجربه کردند. گروهی از کارشناسان با اشاره به حملات اسرائیل به اهداف محور مقاومت در عراق، لبنان و سوریه مدعی‌اند، پادشاهی‌ها بالاخص عربستان از رویکرد تل‌آویو شکایت داشتند، اما در خفا خوشحال بودند.

به ادعای آنها، همین گزاره می‌تواند پاشنه آشیل روابط تهران با اعراب باشد. چرا که آنچه برای ایران اولویت دارد، برای بازیگران عرب حاشیه خلیج فارس تهدید تلفی می‌شود. در چنین شرایطی به ادعای ناظران بازگشت ترامپ به همان اندازه که برای پادشاهی‌ها می‌تواند خبر خوبی باشد، برای ایران خبر بدی است، چرا که موجب می‌شود انزوای ایران افزایش یافته و اقتصادش تحت فشار‌های حداکثری قرار بگیرد.

مدرن دیپلماسی در ادامه به همکاری راهبردی تهران و مسکو اشاره داشته و با تکرار ادعای ارسال پهپاد‌های ایران به روسیه (ادعایی که تهران آن را رد کرده) مدعی است که همین گزاره، موجب شده تا اروپایی‌ها نیز با آمریکا هم صدا شوند. مقوله‌ای که می‌تواند زمینه را برای تشدید تنش‌ها هموار سازد.