تاریخ انتشار: ۱۲:۱۰ - ۱۶ دی ۱۴۰۳

رئیس‌طوسی انسانی بزرگ در سه مقام

مرحوم دکتر رئیس‌طوسی، علاوه بر درس تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر، مسئلۀ نفت و سیاست خارجی آمریکا را هم تدریس می‌کرد. نگاهش به سیاست خارجی آمریکا همان نگاه استیفن آمبروز در کتاب «روند سلطه‌گری» بود. این نگاه در دهۀ شصت مورد پذیرش عموم فعالان ملی – مذهبی قرار داشت.

رئیس‌طوسی انسانی بزرگ در سه مقام

اقتصاد۲۴- نخستین روزی که پای درس زنده‌یاد دکتر رضا رئیس‌طوسی در دانشگاه تهران نشستم، با خود گفتم که چطور ممکن است این میزان از صلابت و ابهت و جدیت در جثۀ کوچکی، چون او بگنجد؟ با اقتدار تمام درس می‌داد. سال ۱۳۶۳ و موضوع درس «تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران قبل از مشروطیت» بود. استاد حجم عظیمی از داده‌ها و اطلاعات در مورد وضعیت اقتصادی و اجتماعی و سیاسی آن عصر به همراه جزئیات فراوانی از شرایط تولید کشاورزی در استان‌های جنوب شرقی کشور ارائه می‌کرد.

نمونه‌ای از این نوع تلاش علمی وی را می‌توان در دو کتابش تحت عنوان «زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار» و «زمین سوخته، دیپلماسی بریتانیا در سیستان» ملاحظه کرد. نمرۀ ۲۰ گرفتن از استاد، ممکن بود، اما به‌صرفه نبود! ویکتور بارین چهاربخش همکلاسی فقیدمان برای گرفتن نمرۀ ۲۰ جزوۀ پرحجم را ۲۰ بار مطالعه کرد، من، اما هیچ جزوه‌ای را هرچند سنگین و حجیم بیش از یک بار نمی‌خواندم. از این رو، هنگامی که دکتر رئیسی متوجه شد جزوۀ درسی‌اش را فقط یک بار خوانده‌ام، لبخندی زد و گفت؛ پس ترم آینده هم مهمان خودم هستی! با شیطنت پاسخ دادم؛ مطمئن نباشید استاد! از آن درس نمرۀ ۱۴ گرفتم.

از این نتیجه، استاد شگفت‌زده، اما من ناراضی بودم! از آنجا که گویی هیچ امری نباید با آسایش و آرامش در این کشور پیش رود، چند دانشجوی متعصب و تمامیت‌خواه، محتوای درس دکتر رئیسی را که صرفاً بر مدارک و اسناد تاریخی استوار بود، خلاف علایق سیاسی خود دیدند و به «پرونده‌سازی» و «توطئه‌چینی» علیه او و زنده‌یاد استاد جواد شیخ‌الاسلامی و زنده‌یاد استاد احمد ساعی پرداختند.

از آن پس این سه استاد ناخواسته درگیر حواشی سیاسی ایجاد شده توسط آن چند نفر شدند و کار شادوران دکتر رئیسی به اخراج از دانشکده هم رسید. در همان زمان، فریده همسر دکتر رئیس‌طوسی در بستر بیماری علاج‌ناپذیر سرطان بود. همسرش، چون شمع به تدریج ذوب شد و دکتر رئیس‌طوسی با شکیبایی و نگاه عرفانی بی‌مانندی، تا لحظۀ مرگ، مراقب او بود و لحظه‌ای بالینش را ترک نکرد. در آن زمان، خانوادۀ دکتر رئیس‌طوسی در منزلی در سعادت‌آباد زندگی می‌کردند.

منزلی با هزار متر مساحت و باغچه‌ای پر از گل‌های رز و چمنی سرسبز و سازه‌ای در دو طبقۀ همکف و زیرزمین در وسط آن که چشم را می‌نواخت و دل را می‌برد. این خانه به شدت غلط‌انداز بود! هر که خانه را می‌دید، مالک آن را صاحب ثروتی بیکران و از طبقۀ بورژوا می‌شمرد. دکتر رئیس‌طوسی از مال دنیا، اما فقط همین خانه را داشت که آن هم، نتیجۀ یک اتفاق بود! دکتر رئیس‌طوسی از خطۀ خراسان برخاسته بود. در عنفوان جوانی پای درس استاد محمدتقی شریعتی نشسته و با آیت‌الله میلانی ارتباط گرفته بود. متأثر از آنها با سیاست و مبارزه آشنا شده بود. جای تعجب نیست که در روند کار به سازمان‌های اهل مبارزه پیوسته باشد.


بیشتر بخوانید:رضا رئیس‌طوسی عضو برجسته هیات علمی دانشگاه تهران درگذشت


او برای آموزش شیوه‌های مبارزه مدتی به مصر رفته و بعد‌ها با دکتر مصطفی چمران رفیق شده بود. در زمان تحصیلش در بریتانیا، منزل‌شان مأمن هر مبارزی بود که گذارش به آن دیار می‌افتاد. فریده وظیفۀ خود می‌دانسته که برای این مبارزان که به ندرت به غذای گرمی دسترسی پیدا می‌کرده‌اند، طعامی مطبوع تهیه کند. رنج و محنتی که او به دلیل قلّت بضاعت و کمبود درآمد در ابتدای آن دوره کشیده بود، غیرقابل وصف است.

دکتر رئیس طوسی پس از اخذ دکترای علوم سیاسی از دانشگاه بیرمنگام با مختصر پس‌اندازی به ایران برمی‌گردد. در همان ابتدای بازگشت، مواضع سازمان مجاهدین خلق را با رویۀ سیاسی خود ناسازگار می‌بیند و به اتفاق دکتر حسین رفیعی و مهندس حمید نوحی دو تن از همراهان و همفکران خود، جزوۀ «روند جدایی» را انتشار می‌دهد و از سازمان اعلام جدایی می‌کند.

در همان حال، مختصر پس‌انداز که به پوند بوده است، به دادش می‌رسد. پوند یک‌باره در برابر ریال جهش می‌کند و امکان خرید زمینی در سعادت‌آباد را ممکن می‌سازد. حمید نوحی خانه را به سبک خود می‌سازد.

خانۀ سعادت‌آباد از همان ابتدا به صورت کانون حضور دوستان و همفکران درمی‌آید. حفظ و نگهداری و مرمت خانه هزینه‌دار است، حال آنکه دکتر رئیس‌طوسی جز همان حقوق معمول دانشگاه درآمد دیگری نداشت. این درآمد نیز همیشه پابرجا نیست و به وضعیت پرافت و خیز اشتغال استاد در دانشگاه بستگی دارد.

برای سالیان سال در دهۀ ۶۰ و ۷۰ آن خانه درش به روی همۀ دوستان و همفکران باز بود. دکتر رئیس‌طوسی کمترین حس مالکیتی نسبت به خانه نداشت. نه‌فقط به این خانه که گویی تمام دنیا در نظرش هیچ بود. من کسی مثل او را که از مال دنیا «انقطاع کامل» پیدا کرده باشد، نمی‌شناسم. بسیاری از جلسات چهره‌هایی که بعد‌ها به عنوان فعالان ملی – مذهبی شناخته شدند، در خانۀ سعادت‌آباد برگزار می‌شد.

در این جلسات گاهی بزرگانی، چون مرحوم شیخ نعمت‌الله صالحی‌نجف‌آبادی و استاد محمدرضا حکیمی حضور می‌یافتند و صحبت می‌کردند. در واقع من و شماری از دوستانم به‌خصوص احمد خالقی، منزل سعادت‌آباد را خانۀ خود می‌دانستیم و گاه و بیگاه به آنجا سر می‌زدیم. مراسم ازدواج من در همان خانه برگزار شد. خرج نگهداری خانه بالا رفت و نهایتاً به فروش رفت.

بعد از آن دکتر رئیس‌طوسی به مجتمع استادان دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی در سوهانک عزیمت کرد، اما پیش از آن درگیر فشار‌های سیاسی و بازداشت شد. ماجرای بازداشت ۲۱ تن از فعالان ملی – مذهبی در ۲۱ اسفند سال ۱۳۷۹ در منزل زنده‌یاد محمد بسته‌نگار معروف است. دکتر رئیس‌طوسی هم در جریان آن ماجرا بازداشت و به بازداشتگاه مخفی موسوم به ۵۹ منتقل شد. او پس از خلاصی از زندان، مطلبی بلندبالا دربارۀ شرایط نگهداری و نوع بازجویی‌اش نوشت و به چند جا ارسال کرد. با استادی در سطح او چنان برخورد شده بود که تاریخ باید درباره‌اش داوری کند.


بیشتر بخوانید:رئیسی سرپرست خبرگزاری ایسنا شد


دکتر رئیس‌طوسی بین دوستانش به «آقا رضا» شهرت داشت. شخصیت او با این نام به شخصیت پرصلابت و ابهت او در مقام استادی دانشگاه شباهتی نداشت. در این مقام بی‌نهایت مهربان و فروتن و خوش‌برخورد بود. من با همین شخصیت، سالیان درازی مأنوس بودم. پای نقل خاطراتش از مشهد و بیرمنگام و قاهره می‌نشستم. به اتفاق دوستی دیگر، سه نفری پنجشنبه‌ها به کوه می‌رفتیم و گاه سر از شهرستانک یا جادۀ اشون – فشم در می‌آوردیم. در کوه معمولاً در سکوتی عمیق فرو می‌رفت. به هر زیبایی‌ای که برمی‌خورد، تکیه کلامش این بود:

«شگفت‌انگیر است!»

مرحوم دکتر رئیس‌طوسی، علاوه بر درس تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر، مسئلۀ نفت و سیاست خارجی آمریکا را هم تدریس می‌کرد. نگاهش به سیاست خارجی آمریکا همان نگاه استیفن آمبروز در کتاب «روند سلطه‌گری» بود. این نگاه در دهۀ شصت مورد پذیرش عموم فعالان ملی – مذهبی قرار داشت. یک بار در مسیری ناهموار که از کوه‌های دارآباد به جادۀ اشون – فشم ختم می‌شد، به او گفتم که آنچه من در کار روزنامه‌نگاری در صحنۀ بین‌الملل می‌بینم با آن نظریه‌ها نسبت آشکاری ندارد. این آغاز گرایش من به لیبرالیسم اجتماعی بود.

او، اما کم و بیش به «آرمان» ابتدایی خود پایبند ماند، گو اینکه تردید‌های عمیقی از عملی بودن آنان پیدا کرد. شاید به همین دلیل بود که خاطرات خود را تدوین و منتشر نکرد. در واقع زندگی او سه بُعد دانشگاهی و مبارزاتی و معنوی داشت. در هر سه مورد بسیار جدی و کوشا و فداکار بود. مثل هر انسان دیگری با این نوع علایق، دچار رنج‌های فراوان در کشوری با مختصات کشور ما شد و در کنار آن، بیماری رنج‌آور و پردردی را به مدت چندین دهه تحمل کرد. با این حال، همواره نوعی بسیار مطبوع از گرما و روشنایی درونی داشت که احترام همگان را برمی‌انگیخت.

او استادی با صلابت و جدی و زحمتکش بود. دوستی فروتن و خیرخواه و ازخود‌گذشته بود. انسانی فداکار و آزاد از دنیا بود. تن در زمین و سر در آسمان داشت و سرانجام تن را نیز از قفس زمین آزاد کرد.

خداوند روح رنجدیده و استوار او را غرق شادی و آرامش خود گرداند و به فرزندان و خانواده و دوستان و همکارانش صبر و اجر دهد.

منبع: هم میهن
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت گوشت گوسفند، گوساله و مرغ + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت All-in-One اپل امروز + جدول

قیمت انواع لپ تاپ ام اس آی MSI امروز + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز شنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴ + جدول

عکس یادگاری سردار سلیمانی ۴۴ سال پیش با رزمنده‌های لشکرش در خط مقدم

عکس/ پیک موتوری به دلیل اختلال GPS غرق شد!

عکس/ چهره جوان دریادار سیاری در کنار دو رزمنده روی عرشه کشتی ۴۳ سال پیش با لباس نظامی

عکس/ تجمع زنان بروجردی در ورودی شهر جهت تماشای ناصرالدین شاه ۱۳۴ سال پیش با پوشش خاص

عکس/ تغییر باورنکردنی فرح دیبا سریال معمای شاه در ۴۸ سالگی

عکس/ واکنش تند پرویز پرستویی به اظهارات حمید رسایی درباره پیرپسر

صحنه‌های تکان دهنده از مردم گرسنه غزه در صف غذای گرم

عکس/ لحظات جذاب و بی‌نظیر در پشت‌صحنه کارناوال

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ سردار قاآنی و دختر حاج قاسم در یک کنگره شعر

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

عکس/ ظاهر متفاوت محمدرضا پهلوی و فوزیه ۸۶ سال پیش در حال قدم زدن

تأثیر اسید هیالورونیک و اسیدهای میوه در مراقبت از پوست

عکس/ ظاهر متفاوت سردار رادان در لباس غواصی ۴۴ سال پیش به همراه همرزمان اش

خواص درمانی خاکشیر برای تن‌درستی

عکس/ چهره خندان و دیده نشده سید حسن نصرالله و نوه خردسالش

آب، مناسب‌ترین نوشیدنی در روزهای گرم سال است

عکس/ گریم متفاوت داوود رشیدی و علی نصیریان ۶۰ سال پیش در حال اجرای یک تئاتر

جنگ چگونه ترمز رشد اقتصادی را می‌کشد؟

در رژیم بدون قند چه میوه‌هایی بخوریم؟

عکس/ چهره دیده نشده میثم تمّار سریال مختارنامه در دوران دانشجویی با استایل خاص

از بازار غذای حیوانات خانگی چه خبر؟/ وقتی سبد غذای سگ و گربه لوکس‌تر از خوراک انسان می‌شود +قیمت

عکس/ همسر و دختر سردار سلیمانی در حال گفت‌و‌گو با رهبری

پیش بینی قیمت طلا و سکه یکشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴/ شوک ریزشی به قیمت طلا

پیش بینی قیمت دلار یکشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۴/ ریزش قیمت دلار در راه است؟

علی‌اف تاریخ پایان پروژه کریدور زنگزور را اعلام کرد

علم الهدی: فرهنگ را نمی‌توان با زور اصلاح کرد

آینده بازار کار ایران با خروج مهاجران افغانستانی

فیلم/ گفت‌وگوی نتانیاهو با شیخ دروزی در پی ناآرامی‌های السویدا

نامه اعتراضی پلتفرم‌های نمایش خانگی به رئیس‌جمهور

فیلم/ برهانی، حقوقدان: همراهی مردم را نباید با نارضایتی عوض کرد

فیلم/ واکنش علی لاریجانی به سخنان نتانیاهو درباره کوروش

فیلم/ هشدار وزیر نیرو به مشترکان بدمصرف آب

فیلم/ شادی ملی پوشان زنان ایران با شنیدن سوت پایان بازی

فیلم/ فراستی: اسرائیل را داغون کردیم و آن‌ها آتش‌بس خواستند

علت دیده‌شدن دود در خیابان نوفل‌لوشاتو تهران چه بود؟

فیلم/ به آتش‌کشیدن منازل در السویداء به دست عناصر جولانی

ادعای سی‌ان‌ان: نیروهای نیابتی ایران دوباره فعال شده‌اند

بازار عجیب جادو و جنبل در اینستاگرام

فیلم/ سلام نظامی بانوان فوتبالیست ایران پیش از شروع دیدار مقابل اردن

فیلم/ تصویری عجیب از بی‌ارزش‌شدن پول در ونزوئلا

آغاز فروش وانت پراید ۱۵۱ سایپا

عکس/ ادعای ترامپ درباره تاسیسات هسته‌ای ایران

رئیس موساد از اجرای کوچ اجباری فلسطینی‌ها در غزه خبر داد

فیلم/ آخرین مهلت خروج اتباع غیرمجاز از کشور اعلام شد

فیلم/ اعلام نافرمانی و جدایی گروهی از افراد مسلح از جولانی

عکس/ پیراهنی که لحظه شهادت بر تن سردار سلامی بود

فیلم/ ابوالفضل پورعرب: پول و چشم‌های آبی سینما را فاسد کرده است

فیلم/ سعید بیابانکی: برای گفتن نام مهاجرانی ممنوع‌التصویر شدم

واژگونی اتوبوس در فارس جان ۲۲ تن را گرفت

فیلم/ خاطره شهید ایزدی از عصبانیت و برخورد حاج قاسم در حلب

عکس/ بابازاده: تتلو پس از ازدواج در زندان، درخواست پناهندگی داد

واتیکان ادعای اسرائیل را نپذیرفت

آخرین جزییات واردات خودروهای نو و کارکرده