دود شدن یک چهارم ارزش نفت بلوکه شده ایران در چین/ تحریم‌ نعمت است، اما برای پالایشگاه‌های چینی!/ گیر افتادن ۱.۷۵ میلیارد دلار نفت ایران برای ۶ سال در تله بنادر چینی

اقتصاد۲۴- گزارش تازه رویترز درباره سرگردانی نفت ایران بر روی آب‌های اقیانوس‌های جهان یک بار دیگه بسیاری را حیرت زده کرد به خصوص که این بار رقمی بیش از یک و نیم میلیارد دلار برای ارزش این سوخت سرگردان نیز ارزیابی شده بود.

حالا، اما رویترز در گزارشی تکان دهنده مدعی شده که ایران تلاش می‌کند ۲۵ میلیون بشکه نفت را که به دلیل تحریم‌های اعمال‌شده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، برای ۶ سال در بنادر چین گیر کرده بود، از چین باز پس گیرد و این موضوع را سه منبع ایرانی و یک منبع چینی آگاه از ماجرا تأیید کرده‌اند.

یعنی در شرایطی که ترامپ کمتر از ۲۰ روز دیگر به کاخ سفید بازمی‌گردد، ایران به دلیل تحریم‌های دور قبل ترامپ این میزان نفت را اکنون ۶ سال است که در بن بست بنادر چین رها کرده و یا شاید بر سر بازپس گیری آن در حال رایزنی است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، ماجرای این افشاگری از زمان انتشار دو گزارش یک خبرگزاری در روز هشتم ژانویه برابر با ۱۹ دی‌ماه آغاز شد که در آن به مواردی عجیب در میان روابط نفتی ایران و عربستان اشاره شده بود.

مقصد نفتکش‌های ایران و ونزوئلا به بندر شاندونگ 

بنا بر گزارش رویترز، گزارش اول خبر داده بود که: «بندر شاندونگ چین، نقطه ورود بیشتر نفت‌های تحریم‌شده دنیا، پهلوگیری کشتی‌هایی را که توسط ایالات متحده تحریم شده‌اند ممنوع می‌کند». 
همین عنوان کافی ا‌ست که مشخص شود احتمالاً از این پس نفتکش‌هایی که نفت ایران، روسیه و ونزوئلا را به چین می‌رسانند، دیگر روی آرامش نخواهند دید.

هم چنین باید توجه داشت که گزارش این خبرگزاری به نقل از سه منبع آگاه خبر داده که گروه بندری شاندونگ، تانکر‌های نفتی تحت تحریم‌های ایالات متحده را از تردد به بنادر خود در استان شرقی چین منع کرده است. 

بر اساس اعلامیه‌ای که این گروه بندری منتشر کرده است بنادر پهلوگیری، تخلیه یا ارائه خدمات به کشتی‌های موجود در فهرست دفتر کنترل دارایی‌های خارجی که توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اداره می‌شود، ممنوع می‌کند.

بندر شاندونگ بر بنادر اصلی سواحل شرقی چین از جمله چینگدائو، ریژائو و یانتای نظارت دارد که پایانه‌های اصلی واردات نفت تحریم‌شده هستند.

به گزارش اقتصاد ۲۴، رویترز همچنین تاکید کرده که داده‌های ردیابی کشتی‌ها توسط کپلر نیز نشان می‌دهد که این استان در سال گذشته حدود ۱/۷۴ میلیون بشکه در روز نفت از ایران، روسیه و ونزوئلا وارد کرده، این میزان نفت حدود ۱۷ درصد نفت وارداتی چین را تشکیل می‌دهد. 

در ادامه گزارش اختصاصی رویترز، سه منبع آگاه چینی این خبرگزاری از تاثیر این اقدام گروه بندری شاندونگ بر پالایشگاه‌های مستقل چینی گفته‌اند و تاکید دارند که هزینه‌های حمل و نقل برای پالایشگاه‌های مستقل در شاندونگ، که اتفاقاً خریداران اصلی نفت خام تحریم شده تخفیف‌دار این سه کشور هستند، افزایش می‌یابد.

رد پای ناوگان سایه یا اشباح در بندر شاندونگ چین

نکته این جاست که گزارش رویترز به مساله ناوگان سایه یا اشباح نیز اشاره می‌کند، اصطلاحی که حالا برای بهانه تحریم‌های تازه طرف‌های آمریکایی و غربی از آن بسیار استفاده می‌کنند.
ناوگان سایه، کشتی‌ها یا نفتکش‌هایی هستند که از تاکتیک‌های پنهان‌سازی برای قاچاق کالا‌های تحریم‌شده استفاده می‌کند. این کشتی‌ها طیف وسیعی از کالا‌ها را حمل‌ونقل می‌کنند که تحت تحریم‌های بین‌المللی هستند از جمله نفت و آهن، کالا‌های لوکس، سلاح و فناوری‌های دفاعی و غیره. بخش دیگری از گزارش رویترز به این اختصاص دارد که این ممنوعیت می‌تواند واردات نفت به چین، بزرگترین کشور وارد‌کننده نفت جهان را کاهش دهد.

بیشتر بخوانید: ایران چگونه از طریق ناوگان سایه نفت تحریمی خود را می‌فروشد؟

البته که پس از طرح مساله ناوگان سایه بود که بندر شاندونگ اطلاعیه‌ای صادر و در آن گفته که انتظار دارد ممنوعیت کشتیرانی تأثیر محدودی بر پالایشگاه‌های مستقل داشته باشد، زیرا بیشتر نفت تحریم‌شده در نفت‌کش‌های غیرتحریمی حمل می‌شود. در این اطلاعیه آمده است که این ممنوعیت پس از آن صورت گرفت که نفتکش تحریم‌شده Eliza II در اوایل ژانویه در بندر یانتای تخلیه شد.

در همین حال، اما به گزارش اقتصاد ۲۴، ماه گذشته میلادی یعنی در آخرین ماه سال ۲۰۲۴ بود که واشنگتن تحریم‌های بیشتری را علیه شرکت‌ها و ناوگان سایه‌ای که با نفت ایران معامله می‌کنند، اعمال کرد.

نفت ایران کجاست؟ پول نفت ایران کجاست؟

اما مساله مهم‌تر شاید برای بخشی از ایرانیان نه لزوما گزارش اول که بر روی دور زدن تحریم‌های ایران تکیه دارد که گزارش دوم باشد؛ گزارشی که نشان می‌دهد چه مقدار نفت ایران احتمالا فقط در یک بندر چین سرگردان مانده است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، در واقع رویترز در این گزارش مدعی شده که ایران چین را تحت فشار قرار می‌دهد تا به این کشور اجازه دهد ۱.۷ میلیارد دلار نفت سرگردان مانده خود را بفروشد.
رویترز تصریح دارد که ایران در تلاش است تا بتواند ۲۵ میلیون بشکه نفتی را از چین بازگرداند که به دلیل تحریم‌های اعمال شده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ۶ سال است در بنادر چین ذخیره شده‌اند.

تحریم برای چینی‌ها نعمت بود نه ایران!

این خبرگزاری تاکید دارد که هر چند چین می‌گوید تحریم‌های یکجانبه را به رسمیت نمی‌شناسد، اما بر اساس همین به رسمیت نشناختن تحریم‌های ایران توانسته در سال‌های اخیر حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت تهران را با تخفیف‌های سنگین خریداری کند، خریدی که میلیارد‌ها دلار صرفه‌جویی برای پالایشگاه‌های چینی به همراه داشت. انگار که اساسا آن روایت «تحریم‌ها نعمت است» را گویندگانش برای طرف‌های چینی گفته بودند و فعلا تحریم‌های ایران چنان نعمتی بر سفره‌های پالایشگاه‌های چین پهن شده است.

رویترز مدعی است که این نفت سرگردان مانده ایران که برای ۶ سال است رها شده ارزشی به بزرگی ۱.۷۵ میلیارد دلار با رقم نفت امروز دارد و بدتر این که همین حالا ایران برای فروش این نفت با تخفیف‌های سنگین به چین نیز دچار مشکل است.

بیشتر بخوانید: بازگشت ترامپ چین را وادار به کاهش خرید نفت از ایران می‌کند؟

توجه کنید رقم طلب آب رفته ایران از کره جنوبی در حالی ۶ میلیارد دلار است که بار‌ها برای بازگرداندن آن در همین ۶ سال گذشته جارو جنجال و سروصدا به راه افتاد و اتفاقا دولت سید ابراهیم رئیسی بار‌ها بر طبل شادانه کوبید که طلب ایران از کره جنوبی می‌آید و البته هر بار نیامد و حالا نیز در بانک‌های قطری بلوکه شده است؛ حال، اما با افشاگری رویترز مشخص شده به اندازه حدود یک سوم آن طلب هزار بار آمده و نیامده، نفت این مملکت در بنادر چین گیر افتاده و هیچ تعیین تکلیفی نیز درباره آن‌ها رخ نداده است.

کما این که رویترز مدعی است شرکت ملی نفت ایران، نفت را در بنادر دالیان و ژوشان در شرق چین، یعنی همان بنادری که مخازن نفت را اجاره کرده بود، ذخیره کرده است. اجاره مخازن انعطاف‌پذیری لازم را به شرکت ملی نفت ایران داده بود تا برای فروش نفت در چین یا ارسال آن به سایر خریداران اقدام کند.
مساله این است که در اوایل سال ۲۰۱۹، دولت اول ترامپ معافیت‌های ایران را لغو کرد و نفت ذخیره‌شده ایران در چین نیز هرگز خریدار پیدا نکرد، و گمرک چین این نفت را ترخیص نکرد تا دستکم به ایران بازگردد و به این ترتیب نفت ایران در مخازن چینی به دام افتاد.

ایران باید برای نفت توقیف شده هزینه انبارداری بدهد

اما حالا این همه ماجرا نیست اگر بدانید که مخازن نفت در دالیان توسط شرکت PDA Energy اداره می‌شود، و این شرکت حالا از ایران می‌خواهد بیش از ۴۵۰ میلیون دلار هزینه ذخیره‌سازی نفت انباشته شده را از سال ۲۰۱۸ تا کنون بپردازد. 

به گزارش اقتصاد ۲۴، در واقع نفت کشور نه تنها برای ۶ سال در بندر چینی به تله افتاده و حالا باید از ارزش ۱.۷۵ میلیارد دلاری آن ۴۵۰ میلیون دلار را ایران برای انبارداری بپردازد و بدتر این است که با گذشت زمان اگر راهی برای بیرون کشیدن نفت ایران از این مخازن یافته نشود، می‌تواند وضعیت چنان شود که ارزش انبارداری و مخازن کرایه شده با ارزش نفت یکی شود و در نهایت چینی‌ها کل نفت ما را با همین بهانه توقیف کنند.

حالا چرا ناگهان رویترز متوجه وجود این مخازن شده و یا توجهش به آن جلب شده احتمالا به دلیل بازگشت ترامپ به کاخ سفید است چنان که یکی از منابع مطلع ایرانی در گزارش رویترز نیز به این رسانه گفته که مذاکرات بین مقامات ایرانی و اپراتور‌های ذخیره‌سازی چینی در مورد پرداخت هزینه‌های ذخیره‌سازی و سایر شرایط برای آزادسازی نفت در هفته‌های اخیر به دلیل نگرانی تهران از تشدید مجدد تحریم‌ها توسط ترامپ، فوریت بیشتری یافته است.

کما این که طبق گفته همین منبع ایرانی، زمانی که سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در ماه دسامبر به پکن سفر کرده بود، در مذاکراتش با طرف‌های چینی، پیشرفت‌هایی در مورد نفت سرگردان ایران داشته، اما مشخص نیست چه تصمیمی برای این نفت در تله چینی افتاده کشور گرفته خواهد شد.

پس از پایان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۱ و با روی کارآمدن دولت جو بایدن، ایران برای دوره‌ای توانست تا حدودی بر میزان صادرات نفت خود بیافزاید؛ طبق آمار‌ها ایران سال ۲۰۲۴ روزانه به طور متوسط یک و نیم میلیون بشکه نفت صادر کرده که البته از رقم دقیق این صادرات و تخفیف‌های احتمالا نجومی داده شده اطلاعی در دست نیست.

اما در همین حال با شدت گرفتن گزارش‌هایی درباره نفتکش‌های ناوگان سایه ایران، وزارت خزانه‌داری آمریکا در دولت بایدن در روز ۳۰ آذر ماه ۱۲ فرد و نهاد تازه را تحریم کرد و در توضیح تحریم‌ها نیز گفت که هدف از این تحریم‌ها اعمال فشار بر ناوگان دریایی پنهان ایران است که از روش‌های مختلفی برای پنهان کردن تجارت نفت خود استفاده می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تشدید تحریم‌ها برای مهار ناوگان ارواح؛ ذخایر نفتی و نفتکش های ایران اسیر دست چینی‌ها!

در واقع می‌توان این طور گفت که فشار حتی پیش از بازگشت ترامپ به طور محسوس بر ایران افزایش یافته است.
در چنین شرایطی البته که چینی‌ها اصلی‌ترین برندگان تحریم‌های کشور بوده‌اند. تحریم‌هایی که باعث شد ایران ناچار شود حتی نفت خود را با قیمتی پایین‌تر از روسیه در تحریم برای فروش در بازار بسیار محدود پتروشیمی‌های قوری چینی عرضه کند.

در چین اصطلاحی وجود دارد به نام پالایشگاه‌های «قوری». پالایشگاه‌های قوری، پالایشگاه‌های کوچک و مستقل نفت در چین هستند. آنها را قوری می‌نامند، زیرا در مقایسه با پالایشگاه‌های بزرگ دولتی در مقیاس کوچکتر کار می‌کنند.

بیش از یک‌پنجم پالایش نفت چین بر عهده قوری‌هاست، قوری‌هایی که یک بار بلومبرگ در گزارش خود از آن‌ها به‌عنوان اپراتور‌های مَکاری نام برد که شهرتشان در این است که همچون تار مویی عمل می‌کنند که به چشم نمی‌آید، اما همین ترفندی است برای سودآور ماندنشان.

فارغ از نوع عملکرد این پالایشگاه‌های مویرگی و قوری در چین که می‌توان به عملکرد آنان پرداخت، این قوری‌ها حالا اصلی‌ترین مشتریان نفتی ایران شده‌اند و عملا از فرصت تحریم کشورهایی، چون ایران و روسیه و ونزوئلا در راستای منافع و سودآوری خود استفاده می‌کنند.

البته که باید تاکید کرد این که کشور‌ها یا شرکت‌های مختلف منافع خود را در معاملاتشان ملاک قرار دهند اصلا عجیب نیست؛ عجیب تلاش برخی تحریم خواهان ایرانی است که چطور نمی‌بینند برنده وضعیت وخیم تحریم‌های ایران نه مردم و منافع ملی این کشور بلکه چینی‌ها هستند؛ همان چینی‌هایی که حالا ۶ سال است به بهانه تحریم‌های ترامپ و برای این که خود گرفتار کمترین مشکل در شبکه بانکی و انتقال نشوند، نفت ایران را در مخازن بلوکه کرده‌اند و حتی همین حالا نیز تا یک چهارم ارزش همان نفت را برای انبارداری طلب می‌کنند.

کاش دستکم افشای این وضعیت پیچیده باعث شود کمی چشم‌های اقتدارگرایان باز شود و ببینند این مدل مقاومت در برابر مذاکره برای رفع تحریم‌ها و غش کردن در بغل شرق چگونه منابع ملی کشور را به قهقرا کشانده است.