دارویار یار شهروندان نشد؛ افزایش چند برابری هزینه دارو برای بیماران در سایه تورم و نوسانات ارزی!

اقتصاد۲۴- بیمارانی که در چندهفته اخیر به داروخانه مراجعه کرده‌اند، داروهایشان را چندین برابر قیمت قبل خریده‌اند؛ از دو تا چهار برابر قیمت نسخه قبلی. دارو بی سروصدا گران شده. حال بازار دارو خوب نیست و مدتی است علاوه‌بر کمبود با شوک گرانی هم رودررو شده است.

در هفته‌های اخیر، افزایش قیمت دارو در کنار کمبود آن به چالش جدی مردم تبدیل شده است. گزارش‌های بیماران حاکی از افزایش قابل‌توجه قیمت بسیاری از دارو‌های مرتبط با بیماری‎های مزمن مانند فشار خون، دیابت، سرطان، بیماری‌های قلبی و خودایمنی دارد. نه‌تنها آمپول‌ها، پماد‌ها و قطره‌ها بلکه حتی قرص‌هایی مانند ایبوپروفن و سیتریزین که بی‌نسخه فروخته می‌شدند نیز گران شده‌اند. این افزایش قیمت که حتی تا چهار برابر قبل شده، فشار بسیاری بر دوش بیماران و خانواده‌های آنها وارد کرده است. این گرانی چرا اتفاق افتاده؟

از تورم تا مطالبات بخش دارو

«محمد عبده‌زاده»، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع دارو‌های انسانی ایران، در واکنش به گرانی برخی اقلام دارویی، از رد پای تورم در قیمت‌گذاری گفته است: «وقتی حقوق و دستمزد و بسته‌بندی افزایش یافته است، نمی‌توان قیمت دارو را ثابت نگه داشت.»

هرچند سازمان‌های بیمه‌گر موظفند افزایش قیمت را پوشش بدهند، اما به‌گفته عبده‌زاده به ایرنا، مطالبات زنجیره تأمین دارو مانع این مسیر است: «مطالبات بخش دارو از مراکز درمانی به ۳۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. اگر سازمان‌های بیمه‌گر بدهی مراکز درمانی را پرداخت نکنند، مراکز درمانی با مشکل تأمین دارو مواجه می‌شوند و بیماران متضرر خواهند شد.»

ثابت نماندن قیمت دارو تاوانی است که بر جیب مصرف‌کننده تحمیل می‌شود. در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه تأکید شده است پرداختی از جیب بیمار باید به ۲۰ درصد برسد. میزان افزایش هزینه بیمه دارو در سال ۱۴۰۳ فقط ۱۵ درصد در نظر گرفته شد، اما آنچه در عمل اتفاق افتاده بیش از این عدد است. هرچند به‌نظر رئیس سازمان غذا و دارو میانگین افزایش قیمت دارو کمتر از ۳۰ درصد بوده که با‌توجه‌به نرخ تورم، عددی معقول محسوب می‌شود. «مهدی پیرصالحی» اواخر ماه پیش در جمع خبرنگاران این رقم را این‌طور توجیه کرده است: «اگر دارو ارزان باشد، اما در بازار موجود نباشد، مشکلات بیشتری ایجاد می‌شود.»

از سیاست‌های دولت تا هزینه تولید

برخی از کارشناسان، سیاست‌های اقتصادی دولت و همچنین ناکارآمدی‌های موجود در نظام توزیع دارو را در این افزایش قیمت مؤثر می‌دانند. همچنین، برخی از شرکت‌های دارویی، افزایش هزینه‌های تولید را دلیل اصلی افزایش قیمت محصولات خود عنوان می‌کنند. اما به‌گفته «محمدرضا ظفرقندی»، وزیر بهداشت، یکی از دلایل اصلی این موضوع نوسانات ارزی است. او گفته است دارو در روند نوسان نرخ ارز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و قیمت آن تغییر می‌کند.

بیشتر بخوانید:گرانی دارو، زیر سایه سیاست‌های ارزی/ بازار دارو به استقبال سیاست افزایش نرخ ارز ترجیحی رفته است

هرچند کارشناسان بخش دارو می‌گویند بیش از ۹۶ درصد دارو‌های مصرفی در داخل کشور ساخته می‌شود، اما باید این را مدنظر قرار داد که بیش از نیمی از مواد اولیه این دارو‌ها وارداتی و تحت‌تأثیر مستقیم قیمت ارز است.

«احمد آتش‌هوش»، رئیس انجمن وارد‌کنندگان دارو، چندی پیش گفته بود قسمت اصلی و قیمت تمام‌شده داروی وارداتی از ارز ناشی می‌شود: «براساس قانون بودجه سود گمرکی برپایه نرخ تالار دوم (۶۰ تا ۷۰ هزار تومان) محاسبه می‌شود. هر قدر ارز گرا‌ن‌تر شود، کل کالا‌های وارداتی از جمله دارو هم افزایش گمرکی خواهند داشت. به همین دلیل، اگر قیمت‌گذاری مناسب درباره دارو‌ها صورت نگیرد و مجبور به واردات شویم، هزینه‌های بسیار زیادی به نظام سلامت و بیماران وارد خواهد شد.»

دارویار یار بیماران نشد

تیرماه سال ۱۴۰۱ با اجرای طرح دارویار قرار شد جراحی بزرگی در صنعت دارو انجام شود. در این طرح که به‌منظور جلوگیری از رانت و قاچاق معکوس دارو اجرا شد، تصمیم بر آن شد قیمت دارو به‌سمت واقعی شدن پیش رود، اما این هزینه را بیمه‌گر پرداخت کند. در طرح دارویار یکی از شعار‌ها عدم افزایش پرداخت از جیب بیمار بود. سه سال از اجرای این طرح گذشته و پرداخت از جیب بیمار حتی به چندین برابر ماه گذشته رسیده است.

یک ماه پیش بود که ۸۱ قلم از محصولات یک شرکت دارویی داخلی به‌صورت میانگین ۹۷ درصد گران شد. این افزایش که به‌صورت رسمی اعلام شد، با توجیه پوشش هزینه‌های ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه دستمزد و سربار صورت گرفت. توجیهی که پیش‌ازآن نیز چند شرکت داروسازی برای افزایش قیمت محصولاتشان اعلام کرده بودند. «مجتبی بوربور»، نایب‌رئیس وارد‌کنندگان دارو، به همشهری گفته است: «وزارت بهداشت متوجه شد که شرکت‌های تولیدکننده نمی‌توانند هزینه‌های تولید را پرداخت کنند و به همین دلیل این افزایش قیمت رقم خورده است.»

افزایش قیمت دارو همیشه با هماهنگی بیمه‌ها انجام می‌شود. اما براساس گفته‌های مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران، این سازمان ۷۰ درصد نرخ دارو‌ها را تحت‌پوشش بیمه قرار می‌دهد، اما سهم پرداخت بیمار نیز به‌سبب افزایش قیمت دارو افزایش یافته است.

براساس آخرین گزارش مجلس شورای اسلامی، در دو سال گذشته هزینه دارو برای بیماران بیش از ۱۱۰ درصد افزایش داشته است. علاوه‌بر این افزایش قیمت، نزدیک به ۱۵۰ قلم داروی پرمصرف دارای کمبود جدی است و ۶۵ قلم دارو در شرایط کمبود حاد قرار دارند.

هزینه‌ای بر جیب و جان بیماران

دلایل این افزایش قیمت، موضوعی پیچیده و چندوجهی است؛ از افزایش نرخ ارز، کمبود مواد اولیه دارویی و مشکلات در زنجیره تأمین تا تورم عمومی در اقتصاد کشور.

دلیل افزایش قیمت دارو هرچه باشد، پیامد مشخصی دارد: ناتوانی اقشار کم‌درآمد در پرداخت هزینه‌های درمان، تهدید جان مردم، تشدید بیماری و افزایش بار بیشتر بر روی سیستم بهداشت و درمان.