معادن کوچک مقیاس فراموش شده

با گذشت دو سال از آغاز طرح احیای معادن کوچک مقیاس هنوز خبری از راه اندازی این معادن نیست هرچند آمارها از سهم ۹۸.۳ درصدی معادن کوچک مقیاس از اقتصاد معدنی و همچنین سهم ۸۵ درصدی اشتغال این حوزه خبر می‌دهد.

اقتصاد 24- با آغاز نهضت احیای معادن کوچک مقیاس، گمان بر این بود که تحقق توسعه تولیدات و صادرات معدنی در زمانی که نیاز اقتصاد به ارزآوری به دلیل کاهش صادرات نفتی بیش از گذشته شده، دیگر رویا نباشد، اما پس از گذشت دو سال از آغاز چنین طرحی، هنوز خبری از راه اندازی معادن کوچک نیست هرچند آمارها از سهم ۹۸.۳ درصدی معادن کوچک مقیاس از اقتصاد معدنی و همچنین سهم ۸۵ درصدی اشتغال این حوزه خبر می دهد که ۶۵ درصد از تولید را نیز به خود اختصاص داده ‌است بنابراین احیا و فعال‌سازی معادن‌ کوچک به عنوان یکی از ظرفیت‌های نهفته کشور ضرورت محسوب شده و همسو با برنامه رونق تولید و حفظ سرمایه‌های ملی باید حرکت داشته باشد.

در حالی که دولت تصمیم به کاهش سهم نفت در بودجه کشور گرفته، بسیاری از کارشناسان بر این باورند بهترین راهکار توجه به معدن و صنایع معدنی است. این کار با نهضت راه‌اندازی معادن کوچک و متوسط در وزارت صنعت آغاز شد. این در حالی است که گروه دیگر معتقدند، بی‌توجهی به زیرساخت‌ها و اقتصاد معدن شاید مشکلی است که ابتدا باید برای آن چاره اندیشی و پس از آن به معدن و صنایع معدنی تکیه شود.

بارها معدن‌داران و فعالان معدنی از شرایط سخت فعالیت‌های معدنی به دلیل آنچه محدودیت های صادراتی و همچنین صدور بخشنامه ها و تصمیمات ناگهانی گفته می شود شکایت کرده اند هر چند که به نظر می رسد با وجود تمام تلاش ها بخش معدن به کما رفته و در صورت عدم تغییر در تصمیمات و سیاستگذاری‌های وزارت صنعت باید منتظر سقوط معادن باشیم هرچند اجرای طرح احیای معادن کوچک طی این دو سال اخیر از سوی وزارت صنعت تاکید شده است اما به اعتقاد کارشناسان تنها با راه اندازی معادن، مشکل این بخش حل نمی شود بلکه باید رویکرد اجرایی و حمایتی دولت تغییر کند.

در همین رابطه معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از غیر فعال بودن حدود 4 هزار معدن در کشور خبر می دهد. تعطیلی بخشی که به اذعان رییس هیات عامل ایمیدرو از قابلیت جایگزینی به جای نفت برخوردار بوده و با وجود تلاش معدنی ها برای بهبود وضعیت و آگاهی متولیان این بخش از شرایط سخت تولید و صادرات اما کم توجهی به بخش معدنی موجب شد تا این بخش مورد بی‌مهری‌های زیادی قرار گیرد.

به گفته خداداد غریب‌پور سیاست دولت در چارچوب برنامه احیای معادن کوچک که از طرح‌های اقتصاد مقاومتی است، تکیه و جذب مشارکت بخش خصوصی در این عرصه خواهد بود. دولت به تنهایی به دنبال فعال‌سازی معادن کوچک نیست، بلکه با بسترسازی و فراهم آوردن زمینه‌های مشارکت بخش خصوصی،‌ این برنامه را پیگیری می‌کند. ایمیدرو امسال احیا و فعال‌سازی ۱۵۰ معدن کوچک با سهم اشتغال حداقل هزار نفر را در برنامه دارد و موضوع رویکرد صادراتی اینگونه معادن نیز مورد توجه است.

به گفته رئیس کمیسیون تولید ملی انجمن سنگ آهن این در حالی است که رویکرد حاکمیتی عموما معطوف به سودآوری معادن بزرگ بوده که تعدادشان از ۲۰ معدن هم تجاوز نمی‌کند.

برای احیای معادن کوچک مقیاس باید حاکمیتی بر آن تغییر داده شود

سجاد غرقی به خبرنگار اقتصاد 24 می گوید: معادن عمدتا در مناطقی قرار دارند که امکان سرمایه‌گذاری صنعتی و کشاورزی وجود ندارد یا هزینه‌های سرمایه‌گذاری بسیار بالاست و اقتصادی نیست. عمده ذخایر معدنی یا در بیابان‌ها واقع شده‌اند یا در مناطق کوهستانی که تاسیس صنعت و بخش کشاورزی بسیار پرهزینه و عمدتا نشدنی است. دولت هم از منابع عمومی برای بحث اشتغال‌زایی در معادن استفاده نمی‌کند و ریسک این موضوع تماما بر عهده معدنکار است.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران گفت: هرچند در بخش معدن رشد اندکی داشتیم اگر برنامه دولتمردان صرفا حفظ شرایط موجود است، در حالی که بهتر است دولت مواضع خود را اعلام کند. رشد بخش معدن در طی سال های گذشته منفی بوده، بنابراین به وضوح پیداست که شیوه کار با اشکال همراه است و این ایراد مستقیما باعث از دست رفتن سرمایه‌های انسانی و طبیعی کشور خواهد شد واضح است که بخش معدن فعلا ظرفیت و توانی ندارد.

رئیس کمیسیون تولید ملی انجمن سنگ آهن تاکید داشت: واقعیت این است که معادن کوچک از نظر عیار ماده معدنی چندان قابل توجه نیستند، ضمن اینکه هزینه های استخراج از آنها بالا و از نظر زیر ساخت نیز مشکلات خاص خود را دارند. طرح احیای معادن کوچک و فعال سازی آنها در واقع یک اقدام ملی است و علاوه بر اشتغال و عمران و آبادی مناطق محروم، موجب استفاده از ذخایر معدنی روباز، کمک به حوزه های فولاد، مس و غیره خواهد شد، همچنین ضامن سیاست های توسعه اقتصادی و تحقق بخشیدن اقتصاد مقاومتی است. جاده سازی برای حمل و نقل مواد معدنی برای اینگونه معادن مقرون به صرفه نیست تا سرمایه گذار در این زمینه وارد عمل شود، مشکل نقدینگی در واقع مربوط به عموم واحدهای تولیدی است، اما پشتیبانی از این واحدها با توجه به ایجاد اشتغال، اهمیت بسزایی دارد.

غرقی در ادامه با توجه به اینکه در شرایط حاضر حفظ منابع ارزآوری در اولویت است گفت: ناگفته نماند در دو سال گذشته ادبیات حاکمیتی در خصوص معادن کوچک مقیاس تغییر کرده است و دولت به دنبال طرح هایی جهت راه اندازی و سودآوری در این معادن است. با توجه به شرایط کلان کشور در این حوزه و نرخ بالای بیکاری بحث اشتغال چه برای تولید‌کنندگان و چه برای فعالان اقتصادی جزو اولویت‌هاست و به‌نظر می‌رسد تغییر نگاه با رویکرد توجه به اشتغال و نقش معادن کوچک در‌حال شکل‌گیری است که از این تغییر رویه باید حمایت کرد.

بی خیال کسب ثروت نشویم

همچنین رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران با بیان اینکه باید برای بکارگیری از ظرفیت های نهفته معادن موجود در کشور با توجه به کوچک مقیاسی آنها بزرگ اندیشیده شود چرا که مزیت سرمایه‌گذاری در بخش معدن، صادرات و ارزآور بودن عمده محصولات معدنی است، گفت: در معدن یک بحث کلان مطرح است، اینکه ما با تفکر دولتی مشکل داریم؛ زیرا دولت هر زمان که بخواهد، می‌تواند تصدی‌گری خود در بخش معدن را افزایش دهد و این موضوع مورد قبول بخش خصوصی به دلیل مشکلات آتی و تبعات آن نیست.

سعید صمدی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد 24 می گوید: شورای احیای معادن کوچک و متوسط که در وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شده است، وظیفه اصلی احیای معادنی معادن راکد را برعهده دارد و طبق اعلام این شورا، معادن را جزء به جزء بررسی می‌کند و به دنبال رفع گلوگاه هایی است که مانع فروش، استخراج و جذب سرمایه گذاری می شود تا معدنکار آسوده خاطر کار خود را انجام دهد.

این کارشناس معدن و صنایع معدنی ادامه داد: مردمی‌ترین بخش معدن، معادن کوچک و متوسط هستند که متاسفانه در این عرصه دولت به بخش خصوصی اعتماد ندارد. راهکار خروج از شرایط فعلی اعتماد دولت به بخش خصوصی است چرا که امروز کشور با تحریم‌های اقتصادی و مشکلات دیگری از جمله توقف صادرات مواجه است. کاهش هزینه ها در فضای کسب و کار و ترمیم و تقویت در بخش تقاضا چه داخلی و چه خارجی به عنوان مولفه های مطرح شده به انباشت سرمایه مولد در ترغیب سرمایه گذاری معادن کوچک نقش اساسی دارد.

به اعتقاد رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران، بهتر است تا فرصت های سرمایه ای فرسایشی نشده اقدامات ضروری برای احیای معادنی که حکم سرمایه ملی کشور را دارند به چرخه تولید وارد کنیم و بی خیال کسب ثروت نشویم.