محمود عباس کیست؟ / نگاهی به کارنامه سیاسی محمود عباس

اقتصاد۲۴- محمود عباس که در سطح جهانی بیش‌تر با نام «ابومازن» شناخته می‌شود، بیش از هجده سال است که ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین را به عهده دارد؛ نهادی که در پی توافقات اسلو در دهه ۱۹۹۰ با هدف تأسیس کشوری مستقل برای فلسطینی‌ها پایه‌گذاری شد.

محمود عباس کیست؟

او در تاریخ ۱۵ نوامبر ۱۹۳۵ به دنیا آمده و از سال ۲۰۰۵ به عنوان دومین رئیس دولت فلسطین و تشکیلات خودگردان فلسطین شناخته می‌شود.

بحران مشروعیت محمود عباس در میان مردم فلسطین

مدتیست که عباس در میان مردم فلسطین محبوبیت گذشته را ندارد و یکی از بزرگ‌ترین انتقادها به او در مورد مواضعش نسبت به کشتار مردم فلسطین و مردم غزه از مهرماه ۱۴۰۲ است. به دنبال این یورش‌ها تشکیلات خودگردان به رهبری عباس موضعی بی‌طرفانه گرفت. این رویکرد نتوانست انتظارات فلسطینی‌ها را برآورده سازد و بسیاری از آن‌ها از مواضع او ناامید شدند. واکنش‌های سرد و بی‌تحرک او در برخی مواقع خشم مردم را برانگیخت. 

امروز یکی از مهم‌ترین چالش‌های مهم محمود عباس، مسئله مشروعیت مردمیست. آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری فلسطین در سال ۲۰۰۵ برگزار شد که در آن عباس با کسب اکثریت آرا به قدرت رسید اما از آن هنگام تا کنون، هیچ انتخاباتی برای تعیین رئیس جدید برگزار نشده و عباس همچنان در رأس تشکیلات خودگردان قرار دارد. تعویق مداوم انتخابات و عدم فرصت برای ظهور چهره‌های جدید در عرصه سیاسی فلسطین، موجب ایجاد احساس بی‌تفاوتی در بخشی از جامعه، به‌ویژه نسل جوان، نسبت به ساختار رهبری کنونی شده است.

نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهند که شماری از مردم فلسطین خواهان برگزاری انتخابات و تغییر در رهبری‌اند. همین موضوع سبب به‌وجودآمدن فاصله‌ای میان جامعه فلسطینی و ساختارهای سیاسی رسمی آن شده است. 

وابستگی اقتصادی و امنیتی تشکیلات خودگردان به اسراییل

در عرصه بین‌المللی، یکی از موضوعات پیچیده و قابل تأمل، رابطه تشکیلات خودگردان فلسطین با اسراییل است که همواره به عنوان یکی از مسائل اصلی در سیاست‌گذاری فلسطینیان مطرح بوده و مورد نقد قرار گرفته است. محمود عباس در سخنرانی‌های رسمی خود بارها اعلام کرده که هدف او رسیدن به یک راه‌حل دو دولتی و انجام مذاکرات با اسرائیل است، اما تاکنون این هدف به نتیجه مشخصی نرسیده است. در همین زمان، اسرائیل به فعالیت‌های خود در زمینه گسترش شهرک‌سازی‌ها، مصادره اراضی فلسطینیان و تشدید اقدامات امنیتی در کرانه باختری ادامه داده است.

این وضعیت به گونه‌ای باعث طرح پرسش‌هایی اساسی در مورد موفقیت عباس در دستیابی به توافقی منصفانه با اسرائیل شده است. برخی منابع ادعا کردند که حقوق کارمندان تشکیلات خودگردان عمدتاً از طریق مالیاتی که اسرائیل جمع‌آوری می‌کند، تأمین می‌شود. این موضوع به نوعی استقلال مالی تشکیلات خودگردان را تحت تأثیر قرار داده و ممکن است نگرانی‌هایی را در خصوص تأثیر آن بر تصمیمات سیاسی و اجرایی این نهاد برانگیزد.

ممانعت از سفر عباس به سوریه

یکی از نمونه‌های بارز محدودیت‌های اعمال‌شده بر اختیارات تشکیلات خودگردان، مربوط به جلوگیری از سفر هوایی محمود عباس به سوریه از سوی اسرائیل است. رسانه‌های عبری‌زبان گزارش دادند که بنیامین نتانیاهو از صدور مجوز برای سفر عباس به دمشق خودداری کرده است. این سفر قرار بود پس از وقوع زلزله ویرانگر در سوریه انجام شود تا عباس بتواند با مقامات سوری دیدار کرده و بر روند ارسال کمک‌های انسانی نظارت کند.  

بیشتر بخوانید: کریم آقاخان کیست؟/ چهل و نهمین رهبر شیعیان اسماعیلیه را بشناسید

آینده نامعلوم تشکیلات خودگردان و بحران جانشینی عباس

در جریان یکی از سفرهای عباس به آلمان، در پاسخ به پرسشی در مورد «هولوکاست اسراییل علیه فلسطینیان»، او اظهارنظری مطرح کرد که واکنش‌های شدیدی از سوی مقامات اسرائیل و آلمان برانگیخت. 

نسل جوان فلسطین و خواست تغییرات اساسی در رهبری

با افزایش سن محمود عباس، که اکنون بیش از ۸۸ سال دارد، و مشکلات جسمی او، موضوع جانشینی به یک مسئله پیچیده و حساس تبدیل شده است. تشکیلات خودگردان فلسطین که تاکنون از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری خودداری کرده، هیچ سازوکار مشخص و شفاف برای انتقال قدرت و تعیین جانشین عباس ایجاد نکرده است. در غیاب انتخابات عمومی و عدم وجود چهره‌های سیاسی با ویژگی‌های کاریزماتیک و مقبول در میان مردم، آینده سیاسی این نهاد همچنان با ابهام مواجه است.

اگرچه برخی از گزینه‌ها مانند حسین الشیخ و ماجد فرج به‌عنوان جانشینان احتمالی عباس مطرح شده‌اند، اما این افراد در میان افکار عمومی فلسطین از محبوبیت کافی برخوردار نیستند. بسیاری از فلسطینی‌ها آن‌ها را بیشتر به عنوان چهره‌هایی تکنوکرات می‌بینند تا رهبرانی با قابلیت بسیج مردم. این وضعیت نه تنها بی‌اعتمادی عمومی نسبت به آینده رهبری تشکیلات خودگردان را افزایش داده، بلکه نشان‌دهنده عمق شکاف میان رهبری و جامعه فلسطین است.

عبور از عباس؟

این روزها به‌نظر می‌رسد که بخش‌هایی از جامعه فلسطینی، به‌ویژه نسل‌های جدید، به سیاست‌های محمود عباس و رویکردهای جاری در رهبری فلسطین اعتراض دارند و خواهان تغییرات اساسی در این زمینه‌اند. جنبش‌هایی که در سال‌های اخیر در کرانه باختری و دیگر مناطق فلسطینی شکل گرفته‌اند، اغلب نشان داده‌اند که تمایل چندانی به ادامه مذاکرات و گفت‌وگو با اسرائیل ندارند و به‌جای آن، از راهکارهای مقاومت مسلحانه و اقدامات مستقیم برای مقابله با اشغالگری اسراییل حمایت می‌کنند.