نامه اصلاح‌طلبان به آژانس و سازمان‌ملل

اقتصاد۲۴- در بحبوحه تنش‌های نظامی اخیر میان ایران و رژیم‌صهیونیستی و در شرایطی که زمزمه‌هایی از بازگشت احتمالی به مسیر دیپلماسی به گوش می‌رسید، آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات ایران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار سیاسی آوش به ارزیابی ابعاد سیاسی، امنیتی و راهبردی این تحولات پرداخت.

منصوری با تأکید بر اینکه «ایران هیچ‌گاه نباید دیپلماسی و مذاکره را نادیده بگیرد، حتی در شرایط جنگ»، خواستار استفاده حداکثری از ظرفیت‌های سیاسی برای پایان دادن به خشونت شد.

مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.

باتوجه به تبادل حملات نظامی مستقیم میان ایران و اسرائیل که به گفته بسیاری نقطه عطفی در منازعه منطقه‌ای بود تحلیل شما از چرایی، پیامد‌ها و تبعات سیاسی این مواجهه چیست؟ آیا ایران وارد فاز بازدارندگی فعال شده یا درگیر چرخه‌ای از خشونت بی‌پایان؟

تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران باتوجه به موقعیت ژئوپلتیک ایران بدون تردید نقطه عطفی در منازعه منطقه‌ای بود. این قابل پیش‌بینی بود که پس از ۷ اکتبر و روندی که برای مهار نیرو‌های مقاومت و تغییر رژیم سوریه صورت گرفت، گام بعدی اسرائیل حمله و تجاوز مستقیم به خاک ایران باشد. به باور من نتانیاهو برای این حمله انگیزه‌های داخلی و خارجی داشت.

او به دنبال محبوبیت و جذب آراء بیشتر در انتخابات بعدی بود. از طرف دیگر او با ایران بزرگ مشکل دارد. به بیان دیگر او نه فقط به دنبال تغییر حکومت در ایران بلکه هدف بلندمدت او پاره‌پاره شدن این جغرافیاست. در واقع او هم با نظام مشکل دارد و هم با ایران.

پیامد‌ها و تبعات سیاسی این مواجهه بستگی مستقیم به نوع تقابل ما با این پدیده خطرناک دارد. ایران مدت‌هاست وارد فاز بازدارندگی شده و این اسرائیل است که خشونت را به این شکل آغاز کرده است.

بخشی از فعال شدن دیپلماسی و مذاکرات اخیر و نیز مجموعه تلاش‌های دیپلماتیک ایران در راستای مهار این رژیم بوده است. آنچه که در جنگ ۱۲ روزه اخیر رخ داد، هم استفاده از حق دفاع مشروع ایران بود و هم استفاده از ظرفیت دیپلماسی.

به نظرم دکتر عراقچی در این مدت بهترین عملکرد را در این ارتباط داشته و قوای نظامی ایران نیز در دفاع از کشور از امکانات موجود استفاده کرده‌اند.

در این شرایط خطیر در کنار انسجام ملی که در مواجهه با دشمن شکل گرفت، تقابل نظامی ما در چارچوب دفاع مشروع بود و زمانی هم که آتش‌بس اعلام شد پاسخ‌های ایران متوقف شد؛ بنابراین در ادامه کار نیز ما نباید آغازگر هیچ خشونتی باشیم، اما باید ضمن تقویت قوای دفاعی خود از ظرفیت دیپلماسی حداکثر استفاده را ببریم تا این خشونت پایان یابد.

برخی تحلیل‌ها از احتمال باز شدن باب جدیدی از گفت‌و‌گو میان ایران و آمریکا هم‌زمان با تحولات امنیتی اخیر خبر می‌دهند. ارزیابی شما از این گمانه‌ها چیست؟ آیا جناح اصلاح‌طلب باید نقش فعالی در حمایت یا نقد این رویکرد ایفا کند؟

تنها راه‌حل واقع‌بینانه پایان دادن به این وضعیت باز شدن باب همین گفت‌وگوهاست. اخبار و اظهارنظر‌ها نیز حاکی از همین مسئله است. به‌خصوص در شرایطی که انسجام داخلی در دفاع از کشور در وضعیت مطلوب قرار دارد و شرایط برای ترمیم شکاف‌های داخلی نیز فراهم شده، می‌توان با دست بالاتری در این گفت‌و‌گو‌ها از حقوق ایران در چارچوب سه اصل مهم عزت، حکمت و مصلحت استفاده کرد.

در عین حال باید رصد دقیقی از رفتار‌ها و تحولات منطقه نیز داشت و به سادگی به دشمنی که با نقض همه قواعد بین‌المللی به خاک ایران تجاوز کرده و خسارات جانی و مالی زیادی برای کشور به جای گذاشته، اعتماد نکرد.

اصلاح‌طلبان چه پیش از این درگیری و چه در حین درگیری همه سعی خود را به‌کار بستند تا خطرات را بازگو و راه‌حل‌هایی برای پیشگیری یا برون‌رفت از وضعیت به‌وجود آمده پیشنهاد دهند به‌خصوص در شرایط فعلی مسئولیت اصلاح‌طلبان به مراتب سنگین‌تر است.

پیگیر گفت‌و‌گو با شخصیت‌های تأثیرگذار حاکمیت و افراد بوده و هستیم. مکاتباتی با نهاد‌های بین‌المللی، به‌ویژه آژانس انرژی اتمی و سازمان‌ملل داشته‌ایم و در کنار پیام‌ها، نامه‌های سربسته‌ای را هم به برخی مقام‌ها ارسال کرده‌ایم، اما می‌دانیم که کافی نیست. 

بیشتر بخوانید: مسیر دشوار ایران پس از آتش‌بس/ واکاوی ضرورت‌های آتش‌بس در سیاست داخلی، دیپلماسی، امنیت ملی در کشور

رویکرد دولت آقای پزشکیان را در قبال تنش‌های منطقه‌ای و روند‌های دیپلماتیک چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا این دولت توانسته میان «امنیت ملی» و «تعامل سازنده با جهان» توازن برقرار کند؟

باید واقع‌بینانه قضاوت کرد. این دولت در چه وضعیتی کار را تحویل گرفت و در این مدت کشور با چه تنش‌هایی رو‌به‌رو بوده است؟ تحولات منطقه برای ایران فرصت بوده یا تهدید؟ و اینکه تا چه حد دست او باز بوده تا با محور قرار دادن دیپلماسی بتواند از سطح تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بکاهد؟

پاسخ به این سؤال‌ها به ما کمک می‌کند تا ارزیابی منصفانه و واقع‌بینانه‌تری نسبت به عملکرد دولت در این زمینه داشته باشیم. به وضوح شاهد قوت گرفتن دیپلماسی در دولت چهاردهم هستیم. نمایندگان دستگاه سیاست خارجی ما در این زمینه باتوجه به اختیاراتی که داشته‌اند، سعی کردند از ظرفیت‌های دیپلماسی برای برقراری توازن بین امنیت ملی و تعامل سازنده با جهان استفاده کنند.

در مدت جنگ دوازده روزه نیز فرصتی نبوده که دولت از آن چشم‌پوشی کند؛ چه در زمینه آژانس و چه نهاد‌های بین‌المللی دیگر. باید قبول کرد که شرایط بسیار سخت و دشوار است و هر نوع تصمیم‌گیری با انواع ریسک‌ها رو‌به‌رو است.

در شرایطی که جامعه بین‌المللی نسبت به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه نگران است، اصلاح‌طلبان چه مسئولیتی در قبال ارائه یک راه‌حل سیاسی و جلوگیری از جنگ تمام‌عیار دارند؟

ما مسئولیتی تاریخی در قبال تنش‌ها در خاورمیانه داریم و در همین راستا نیز ضمن تلاش برای ترمیم شکاف‌های داخلی باید زمینه گفت‌و‌گو‌های داخلی را در همه سطوح تقویت کنیم. متأسفانه تندرو‌ها پس از آتش‌بس، بدون توجه به لوازم تأمین امنیت ملی کشور دست به کار شده‌اند.

برخی ناظران معتقدند ادامه فشار‌های اسرائیل و ناتوانی ایران در بهره‌برداری از فرصت‌های دیپلماتیک، اصلاح‌طلبان را نیز در موقعیت انفعال قرار داده است. پاسخ شما به این نقد چیست؟

اصلاح‌طلبان درگیر تلاش‌ها و پیگیری‌های مستمر برای کاهش تنش، گفت‌و‌گو با نهاد‌های مؤثر و ارائه راه‌حل بوده‌اند. این نقد که آنان در انفعال قرار دارند، با شواهد و تحرکات اخیر هم‌خوانی ندارد. نامه‌ها، پیام‌ها، رایزنی‌ها و تعامل با نهاد‌های بین‌المللی مؤید این مسئله است.

باتوجه به شکست یا توقف مذاکرات هسته‌ای در سال‌های گذشته به‌ویژه در دولت قبل، فکر می‌کنید اکنون امکان بازگشت به میز مذاکره با ابتکار عمل دولت جدید وجود دارد؟ اگر بله پیش‌شرط آن از نظر شما چیست؟

به نظر من ایران هیچگاه نباید دیپلماسی و مذاکره را نادیده بگیرد حتی در شرایط جنگ. بهترین پیش‌شرط را دکتر عراقچی گذاشتند. شاید هیچ زمانی مانند اکنون باتوجه به انسجام داخلی و دفاع یکپارچه ایران در برابر متجاوز، شرایط برای مذاکره عزتمندانه فراهم نبوده باشد.

به هر حال باتوجه به شرایط داخلی ایران و تنگنا‌های موجود، باید این مذاکرات بتواند ضمن توقف کامل جنگ تحریم‌های سنگین را از سر ایران بردارد و اقتصاد ایران نفس عمیق بکشد. ضمن اینکه برای حفظ انسجام داخلی، حاکمیت باید فی‌الفور دست به اصلاح شیوه حکمرانی در همه سطوح بزند، اما اولویت ما در شرایط کنونی موضوع امنیت ملی است. به امید تحقق صلح و آرامش و امنیت در کشورمان و نیز منطقه خاورمیانه.