شلیک مکرر به مدافعان طبیعت ایران/ ۱۵۳ محیط‌بان کشته و ۳۸۳ جانباز در چهار دهه گذشته برای محیط زیست کشور

اقتصاد۲۴- «آهای مردم بدانید ما برای زیست شما‌ها کشته می‌شویم. ما برای آب و هوای این کشور زحمت می‌کشیم. ما برای حفظ تنوع‌زیستی این کشور داریم زحمت می‌کشیم. حق ما نیست این‌طور بمیریم. واقعاً حق ما نیست.» تصویر مردی را در لباس محیطبانی نشان می‌دهد که بغض امانش را بریده. محیطبانان دیگر کنار او و جسم بی‌جان «محمود شاهمرادی» نشسته‌اند، شب نیمه مردادماه ۱۴۰۴ است و شکاریان، «شاهمرادی»، محیطبان پارک ملی گلستان را از پا درآورده‌اند.

 قبل از او، محیطبانان این پارک ملی بار‌ها عزادار از‌دست‌دادن رفقایشان شده بودند، آنها قبل از بر روی شانه گذاشتن جسم شاهمرادی در مردادماه، ششم اردیبهشت امسال جسم بی جان «یاسر مصدق» یکی دیگر از محیطبانان پارک ملی گلستان را روی شانه‌هایشان گذاشته بودند، مصدق هم در رویارویی مستقیم با شکارچیان از دست رفته بود. اما در میان مرگ دو محیط‌بان گلستانی، مرگ «هدایت‌الله دیده‌بان» امسال را تلخ‌تر از همیشه کرد. او در کمین طراحی‌شده شکارچیان گیر افتاد و آنها در ۱۳ خرداد با بی‌رحمی تمام جان این محیطبان و مسئول منطقه حفاظت‌شده خاییز در استان کهگیلویه‌وبویراحمد را گرفتند. این سه تن در شش ماه نخست امسال جانشان را در رویارویی مستقیم با شکارچیان از دست دادند، اما هیچ سالی وجود ندارد که خبری از کشته‌شدن محیطبانان در آن نباشد.

آخرین آمار از تعداد کشته‌شدگان را مهرماه امسال «رضا رستگار»، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست، اعلام کرد. به‌گفته او، تاکنون ۱۵۳ محیطبان در مسیر پاسداری از منابع‌طبیعی به شهادت رسیده‌اند و ۳۸۳ نفر جانباز شده‌اند. او همچنین به اهمیت تسلیحات یگان حفاظت اشاره کرد و گفت: «یگان بدون سلاح هویت ندارد؛ به همین دلیل طرح ساماندهی سلاح به‌صورت پایلوت در استان‌ها آغاز شده است. براساس این طرح، سلاح‌ها در پاسگاه‌ها به‌طور متمرکز نگهداری و استفاده از آنها به‌صورت شیفت‌بندی و چرخشی میان نیرو‌ها انجام می‌شود.

 این اقدام ضمن ارتقای نظم و مسئولیت‌پذیری، مشکلات ناشی از حمل شخصی سلاح را کاهش خواهد داد.» او بر کمبود نیرو هم تأکید و اضافه کرد: «در حال حاضر حدود سه هزار و ۸۰۰ نفر در یگان حفاظت مشغول فعالیت هستند، درحالی‌که چارت مصوب، هفت هزار نیرو را پیش‌بینی کرده است. کمبود نیرو یکی از چالش‌های جدی یگان است که باید با جذب تدریجی و برنامه‌ریزی دقیق برطرف شود.»

همه کشته‌شدگان در مصاف مستقیم با شکارچیان نبودند، گاهی سختی کار، دوری از خانه و کمبود امکانات از جمله دلایل مرگشان بوده است. نمونه‌اش سال گذشته است که «سید حسن حسینی»، محیطبان استان فارس، در اردیبهشت‌ماه حین مأموریت دچار سانحه رانندگی شد و جان باخت. یا «حمید فلاح»، محیطبان پارک ملی لار که مهر پارسال از دست رفت و گفتند علت مرگ در دست بررسی است و نمونه دیگر هم «اعیان‌علی عنایت‌نوری»، محیطبان منطقه حفاظت‌شده «آلمُوبَلاغ» (استان همدان) بود که ۲۰ آبان پارسال جسم بی‌جانش در پاسگاه محیطبانی پیدا کردند و پزشکی قانونی گفت دلیل مرگ را اعلام خواهد کرد.

در میان این خبر‌های تلخ کشته‌شدگان، اما بد نیست بدانیم یک روز قبل از روز ملی محیطبان امسال، «محمدامین خوارزمی»، محیطبان کرمانی، آزاد شد. 

بیشتر بخوانید:حفاظت بی‌حقوق، آزمون بی‌عدالت

او در سال ۱۴۰۱ در جریان مأموریت حفاظت از مناطق طبیعی شهرستان «رابر» به‌طور غیرعمد موجب مرگ یکی از شکارچیان شد؛ حادثه‌ای که پرونده قضائی پیچیده‌ای را رقم زد. اما درنهایت، با گذشت تحسین‌برانگیز خانواده شکارچی جان‌باخته، خوارزمی پس از تحمل سه سال حبس از زندان آزاد شد؛ خبری که شیرینی روز محیطبان را دوچندان کرد.

نام ۱۵۳ کشته و جانبازان این عرصه هرچند جسته و گریخته در برخی از خبر‌ها آمده، اما بسیاری از آنها همچنان گمنام‌اند؛ خانواده تعداد بسیاری از کشته‌شدگان همچنان در تکاپو برای اعلام شهادت آنها هستند و در بین محیطبانانی که با مشکلات قضائی روبه‌ور شده‌اند، کم هستند افرادی، چون محیطبان خوارزمی که بتوانند رضایت بگیرند و آزاد شوند.

نمونه تلخ آن ماجرای محیطبان «برومند نجفی» است که نیمه مردادماه سال ۱۳۹۹ در پی ورود شکارچیان غیرمجاز به منطقه حفاظت‌شده بیستون در استان کرمانشاه، حد فاصل روستای سه‌چک و پادگان حاجی‌آباد برومند نجفی با شلیک به‌سمت ماشین حامل شکارچی‌ها سبب قتل غیرعمد یک نفر شد.

 دادگاه او را محکوم به قتل کرد و خانواده مقتول درخواست قصاص کردند. بعد از گذر دو سال از محکومیت، زمان انتقال برومند از زندان به دادگاه شد در ورودی دادگاه، پدر مقتول به‌سمت برومند نجفی شلیک کرد و برومند نجفی کشته شد؛ سرباز همراه او نیز مجروح و ضارب نیز متواری شد.

 حادثه‌ای که هنوز در ذهن جامعه محیطبانی با غمی بزرگ و سؤالی بزرگ‌تر باقی مانده است که چرا پرونده یک محیطبان باید با چنین پایان غم‌انگیزی بسته شود و برای حل مناقشه همیشگی میان حافظان طبیعت و شکارچیان چه باید کرد؟