چرا ترکیه به کُردهای سوریه حمله می‌کند؟

اقتصاد24- روز گذشته کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد ترکیه می‌خواهد به زودی عملیاتی را در شمال شرق سوریه انجام دهد و در مرز‌های خود و سوریه منطقه امن ایجاد کنددر حال آمادگی برای اجرای یک عملیات علیه کُردهای سوریه است. در این بیانیه اعلام شد نیرو‌های آمریکایی هیچ دخالتی در این عملیات نخواهند داشت.

کارشناسان گفته‌اند نخستین تاثیر خروج آمریکا از شمال سوریه، آزاد گذاشتن دست اردوغان برای حمله علیه کردهای سوریه است. مقامات ارشد کردها گفته‌اند در صورتی که آمریکا منطقه را رها کند، شرایط همکاری با سوریه و روسیه را بررسی خواهند کرد. بشار اسد روز گذشته در بیانیه‌ای از کردها خواسته به آغوش سوریه بازگردند.

بیانیه کاخ سفید پس از توییت‌های جنجالی ترامپ درباره خروج نیرو‌های آمریکایی از منطقه و عدم دخالت آمریکا در جنگ‌های کشور‌های منطقه منتشر شد. ترامپ در توییتر خود نوشته بود: «قرار بود آمریکا ۳۰ روز در سوریه باشد، این به سال‌ها پیش مربوط می‌شود. ما ماندیم و در نبردی که هدفی پیش رو نداشت، درگیرتر و درگیرتر شدیم. وقتی (بعنوان رئیس‌جمهور) وارد واشنگتن شدم، داعش در منطقه حکمرانی می‌کرد. ما به سرعت ۱۰۰ درصد خلافت داعش را شکست دادیم که شامل بازداشت هزاران جنگجوی داعش می‌شد که اکثراً از اروپا بودند. اما اروپا، خواستار بازگشت آن‌ها نیست. آن‌ها گفته‌اند که (اعضای داعش) در آمریکا نگه دارید! من گفتم: نه.»

او در ادامه نوشت: «ما به شما خیلی لطف کردیم و هم‌اکنون شما از ما می‌خواهید، آن‌ها را با هزینه‌های گزاف در زندان‌های آمریکا نگه داریم. آن‌ها برای محاکمه متعلق به خودتان هستند. آن‌ها [کشور‌های اروپایی] باز هم گفتند: نه. طبق معمول فکر می‌کنند، آمریکا همیشه در ناتو، در تجارت یا هرچیز دیگری، احمق است.»

ترامپ به ائتلاف آمریکا و کرد‌ها اشاره کرد و گفته «کرد‌ها در کنار ما مبارزه کردند، اما مبالغ زیادی پول و تجهیزات برای این کار دریافت کردند. آن‌ها [کردها] چندین دهه است که با ترکیه مبارزه می‌کنند. من سه سال این نبرد را به تعویق انداختم. زمان آن رسیده که از این جنگ‌های بی‌پایان مزخرف رهایی یابیم که بسیاری از آن قبیله‌ای است؛ و سربازان خود را به خانه بازگردانیم. ما هر آنجا که به نفعمان باشد مبارزه خواهیم کردیم و فقط برای پیروزی مبارزه می‌کنیم.»

ترامپ در ادامه نوشت: «ترکیه، اروپا، سوریه، ایران، عراق، روسیه و کُرد‌ها باید اوضاع و هرآنچه را که می‌خواهند با جنجگویان بازداشت شده داعش در «همسایگی» خود انجام دهند، بسنجند. همگی آن‌ها از داعش نفرت دارند و سال‌هاست که با آن دشمن هستند. ما ۷۰۰۰ مایل (با سوریه) فاصله داریم و اگر آن‌ها (داعش) هرکجا در نزدیکی ما پیدا شوند، نابودشان می‌کنیم.»

همزمان با شروع فرآیند خروج نیرو‌های آمریکایی از مواضع خود در شمال سوریه، که راه را برای عملیات ترکیه علیه مبارزان کُرد باز می‌کند، مهم‌ترین گروه تحت هدایت کرد‌ها در منطقه حرکت غافلگیرکننده آمریکا را «خنجری از پشت» توصیف کرده است.

تصمیم ترامپ برای توقف حمایت‌های آمریکا از کرد‌ها با انتقاد شدید متحدان جمهوری خواه او در کنگره آمریکا روبرو شده است. بسیاری از هم حزبی‌های او تصمیمش را «یک اشتباه فاجعه بار» خواندند و از او خواستند در آن تجدید نظر کند. با این وجود ترامپ پاسخ منتقدانش را در توییت بلند بالایش داده است. او عملا گفته اگرچه کُرد‌ها در کنار ما جنگیدند، اما ما هم به آن‌ها پول و تجهیزات دادیم و زمان آن رسیده از این جنگ‌های احمقانه بی پایان خارج شویم و سربازانمان را به خانه برگردانیم.

با افزایش انتقادها ترامپ به سرعت سخنانش را تصحیح کرد و گفت: آمریکا در صورت ترک مناطق کردنشین سوریه هم به هیچ وجهه کردها را رها نخواهد کرد. اما چرا خروج آمریکا از شمال سوریه در معادلات منطقه تاثیر می‌گذارد.

در این گزارش تبعات تصمیم ترامپ بر آینده کرد‌ها را از دید رسانه‌ها و مقامات آمریکایی مورد بررسی قرار داده‌ایم. اما ابتدا برای اینکه بدانیم چرا ترکیه می‌خواهد کُرد‌ها را در یک کشور خارجی مورد حمله قرار دهد باید بدانیم که درگیری با کرد‌ها از کجا آغاز شده است.

درگیری کُردها چگونه آغاز شد؟

کرد‌ها بزرگترین گروه قوم در جهان هستند که بدون کشوری مستقل زندگی می‌کنند. تقریبا ۳۵ میلیون کرد در مرز‌های چهار کشور عراق، سوریه، ترکیه و ایران ساکنند. بیشترین جمعیت کُرد در ترکیه زندگی می‌کند. بحران کرد‌ها به پس از جنگ جهانی اول برمی‌گردد که عثمانی سقوط کرد و فرانسه و بریتانیا نقشه خاورمیانه را کشیدند و کرد‌ها را در کشور‌های مختلف تقسیم کردند.

چندین دهه کرد‌ها برای ایجاد کردستان مستقل تلاش کردند، اما با مقابله دولت‌های مرکزی مواجه شدند. کرد‌ها در سراسر سرزمین‌های کردنشین به گروه‌های مختلفی تقسیم شدند. «پ.ک.ک» [حزب کارگران کردستان] در ترکیه، «ی.پی.گ» [یگان مدافع خلق] در سوریه و «پیشمرگه‌ها» در عراق از جمله گروه‌های شبه نظامی کرد در این سرزمین‌ها هستند.

زمانی که داعش در سال ۲۰۱۴ اعلام موجودیت کرد، مرز‌های غربی سوریه و عراق از هم پاشید و کرد‌ها در میان این جبهه قرار گرفتند. گروه‌های نطامی کُرد به دلیل سازمان یافتگی در مبارزه با داعش در سراسر سرزمین‌های کردنشین عراق، سوریه و ترکیه موفقیت‌هایی کسب کردند. در آن دوره بخشی از کردها با حمایت آمریکا علیه داعش جنگید با این امید که یک روز بتواند سرزمینی به نام کردستان را بعد از شکست داعش ایجاد کند، اما شکست داعش زنگ خطر را در سراسر منطقه به صدا در آورد. در سال ۲۰۱۵ ترکیه با جمعیت کرد‌های ساکن این کشور وارد درگیر‌ی شد. «پ.ک.ک» در استرالیا و آمریکا به عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود. اردوغان همزمان در اظهاراتی که همه کرد‌های منطقه را شامل می‌شد، از در هم شکستن کرد‌ها حرف زد و آن‌ها را تروریست و تهدیدی برای امنیت ترکیه خواند.

انتقاد به تصمیم ترامپ در قبال کردها چیست؟

نیرو‌های آمریکایی سال‌هاست در کنار نیرو‌های کُرد کار کرده و از آن‌ها در مبارزه با داعش حمایت‌های مالی و تجهیزاتی کرده است. بسیاری از کرد‌ها امیدوار بودند که پس از شکست داعش بتوانند کشور مستقل خودشان را تاسیس کنند و این انگیزه اصلی ان‌ها برای مبارزه در کنار آمریکا با داعش بود. با این حال درست مانند دوران بعد از جنگ جهانی اول، هیچ پیروزی‌ای نصیب کرد‌ها نشد.

برای مثال در سال ۲۰۱۷ بعد از شکست داعش در عراق، کرد‌های عراق رفراندوم استقلال از دولت عراق برگزار کردند و بیش از ۹۰ درصد کرد‌ها به استقلال رای مثبت دادند، اما کشور‌های غربی به انضمام آمریکا از عراقی یکپارچه حمایت کردند و عملا نتیجه رفراندوم را به رسمیت نشناختند.

اعلام همه پرسی اخیر از سوی بارزانی با مواضع و واکنش‌های منفی از سوی کشور‌های غربی مواجه شده است. زیگمار گابریل وزیر امور خارجه آلمان درباره برگزاری همه پرسی استقلال کردستان و عواقب آن برای منطقه هشدار داد. گابریل درباره اعلام تاریخ برگزاری این همه پرسی گفت: «خدشه‌دار کردن تمامیت ارضی عراق یا تلاش برای ترسیم مرز‌های جدید در این کشور، گام صحیحی نیست و می‌تواند منجر به تشدید وخامت اوضاع و بی ثباتی نه تنها در بغداد که حتی در اربیل شود.»

وزارت امور خارجه آمریکا نیز نسبت به اعلام خبر برگزاری رفراندوم استقلال کردستان عراق ابراز نگرانی کرد. بنا بر اظهارات مقامات این وزارتخانه، برگزاری این رفراندوم می‌تواند تاثیری نامطلوب بر مبارزه علیه داعش بر جای نهد. در اطلاعیه وزارت امور خارجه آمریکا اعلام شده که مبارزه با داعش از اولویت برخوردار است و هر آنچه بر این مبارزه سایه افکند، از نظر دولت آمریکا پذیرفتنی نیست. در اطلاعیه وزارت امور خارجه آمریکا همچنین آمده بود که دولت آمریکا «از یک عراق دموکراتیک، با ثبات، فدرال و واحد» دفاع می‌کند.

در سال ۲۰۱۸ نیز بعد از اینکه آمریکا شکست داعش را در سوریه اعلام کرد، ترامپ طرح خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه را روی میز قرار داد، اما بعد از انتقادات متعدد از خالی کردن پشت کرد‌ها در سوریه او طرح خروج نیرو‌ها را به تعویق انداخت.

در آگوست ۲۰۱۹ آمریکا و ترکیه با ایجاد یک منطقه حائل در راستای مرز‌های ترکیه و سوریه موافقت کردند و مقامات کُرد با این فرض که ترکیه اطمینان دهد که به کرد‌ها حمله نخواهد کرد، حمایتشان را از این طرح اعلام کردند اما این بار ترکیه تصمیم گرفته یک منطقه امن به طول ۳۲ کیلومتر را در راستای مرزهایش با سوریه ایجاد کند. آن‌ها امیدوارند با این کار بخشی از جمعیت ۳.۶ میلیون نفری پناهجویان سوری را که در ترکیه زندگی می‌کنند را در این منطقه ساکن کنند.

اگر آمریکا از سوریه خارج شود و حمایتش را از کُرد‌ها بردارد، زمینه برای جدی‌ترین حمله ترکیه به کرد‌ها فراهم خواهد شد.‌ ای بی سی نیوز درباره انتقاد دموکرات‌ها و جمهوری خواهان به این طرح نوشت: همه مقامات آمریکایی به ترامپ هشدار داده‌اند که این حرکت به منزله چراغ سبز به ترکیه برای حمله به کردهاست و پیامی خطرناک به متحدان آمریکا در سراسر جهان مخابره می‌کند.

اریک شوارتز رییس پناهجویان بین المللی درباره تصمیم ترامپ گفته: حمله ترکیه می‌تواند تبعات بشری زیادی به همراه داشته باشد. این حمله جبهه جدیدی از درگیری‌ها را ایجاد خواهد کرد و صد‌ها هزار غیرنظامی را در سراسر منطقه‌ای که درگیر بحران است آواره خواهد کرد؛ ضمن اینکه این اقدام گروه‌های کمک بین المللی را نیز وارد عمل خواهد کرد.

شوارتز تلاش اردوغان برای بازگرداندن میلیون‌ها پناهجوی سوری را طرحی به شدت غیر مسئولانه خوانده که جان بسیاری از انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.

او گفته: ترکیه قصد دارد ۲-۳ میلیون سوری را در شمال شرق ساکن کند. اگر این اتفاق بعد از اشغال شمال شرق سوریه توسط ترکیه بیفتد به این معناست که هیچ آینده‌ای برای کرد‌ها در سوریه وجود ندارد.

کریس ون هولن و لیندسی گراهام سناتور‌های آمریکایی نیز در پی تصمیم ترامپ لایحه دو حزبی تحریم ترکیه در صورت حمله به سوریه را تقدیم مجلس کردند. این قانون به گفته دو سناتور از ناتو می‌خواهد در صورت حمله ترکیه به کردها، حمله را متوقف کند.

گراهام گفته حس می‌کند این حمله و خروج نیرو‌های آمریکایی، برای آمریکایی‌ها و متحدانشان که فکر می‌کنند قربانی نابود کردن داعش شده‌اند، پیام بدی خواهد داشت چرا که زمینه را برای احیای داعش فراهم می‌کند بنابراین خالی کردن پشت کُرد‌ها بدترین سیگنالی بوده که می‌توان مخابره کرد.

نانسی پلوسی رییس مجلس نمایندگان امریکا از ترامپ خواست در تصمیم خطرناکش تجدید نظر کند. او گفته این تصمیم به منزله آن است و دوست و دشمن برای آمریکا فرقی نمی‌کند و آمریکا دیگر قابل اعتماد نیست.

«برت مک گورک» نماینده دولت‌های اوباما و ترامپ در ائتلاف جهانی مبارزه با داعش نیز در توییتر خود تصمیم ترامپ را مورد نقد قرار داده و آن را تکان دهنده و بدون مشورت خوانده است.

او همچنین توانایی ترکیه برای مدیریت مبارزان دستگیر شده داعش را زیر سوال برده و گفته ترکیه نه می‌خواهد و نه می‌تواند ۶۰ هزار اسیر داعشی را مدیریت کند.

«بن ساس» عضو جمهوری خواه مجلس سنای آمریکا درباره این تصمیم گفته اگر رییس جمهور بر سر تصمیمش بماند لازم است بداند که چقدر این تصمیم بد بوده و نتایج فاجعه باری برای موتلف‌هایمان که در کنار ما می‌جنگند خواهد داشت.

همزمان پنتاگون نیز اعلام کرده به ترکیه اجازه نمی‌دهد به شمال سوریه حمله کند و در صورت چنین حمله‌ای ترکیه را مقصر می‌داند.

جاناتان هافمن دستیار وزیر دفاع آمریکا گفته: وزارت دفاع به وضوح به ترکیه هشدار داده که ما عملیات ترکیه در شمال سوریه را برنمی‌تابیم. نیرو‌های آمریکایی از این حمله حمایت نمی‌کنند یا به هیچ وجه در آن دخالتی نخواهند کرد.

مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا نیز در توییت مشابهی این اظهارات را در توییتر خود تکرار کرده بود، اما ساعاتی بعد توییت خود را پاک کرد. سردرگمی آمریکا در مواضعش در قبال حمله ترکیه به سوریه مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت. بهمن کلباسی خبرنگار بی بی سی درباره این سردرگمی نوشته به نظر می‌رسد وزارت دفاع آمریکا که از تصمیم ناگهانی ترامپ بی‌خبر بوده (و البته کاملا با آن مخالف است) و سردرگم است که چگونه موضع‌شان در برابر کرد‌ها و حمله احتمالی ترکیه را با ترامپ هماهنگ نشان دهند.

این وضعیت در نهایت به ارسال پیام ضد و نقیض دیگری از سوی ترامپ منجر شد. رئیس جمهور آمریکا در بیانیه‌ای تهدید کرد که اگر ترکیه دست به اقدامی «خارج از اندازه» بزند او اقتصاد این کشور را ویران خواهد کرد.

موضع ایران در قبال کُردها چیست؟

وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه نیز دوشنبه شب در تماسی تلفنی در خصوص آخرین تحولات شمال شرق سوریه گفتگو کردند. در این گفتگوی تلفنی «مولود چاووش اوغلو» بر احترام به تمامیت ارضی سوریه و موقتی بودن اقدام ترکیه در آن منطقه تاکید کرد.

محمد جواد ظریف نیز ضمن مخالفت با اقدام نظامی و تاکید بر احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه و لزوم مبارزه با تروریسم و برقراری ثبات و امنیت در سوریه، توافق آدانا را بهترین راه برای سوریه و ترکیه و رفع نگرانی‌های آن‌ها خواند.

ظریف همچنین در توییتر خود درباره تصمیم ترکیه به حمله به کرد‌ها و تصمیم آمریکا به عقب نشینی نوشت: آمریکا اشغالگر بی ربطی در سوریه است که نه برای حضورش مجوز دارد و نه می‌توان برای امنیت به آن تکیه کرد.

او در ادامه نوشت: دستیابی به صلح و مبارزه با ترور درسوریه، تنها از راه احترام به تمامیت ارضی و مردم این کشور انجام می‌شود. توافق آدانا، چارچوبی برای ترکیه و سوریه است. ایران نیز آماده کمک است.

توافق آدانا چیست؟

در تاریخ ۲۰ اکتبر ۱۹۹۸ در نشستی که دو هیات سوریه و ترکیه در شهر آدانا داشتند، توافقنامه‌ای میان دو طرف برای همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم به امضا رسید. آنکارا بر خواسته‌هایش جهت پایان یافتن تنش موجود در روابط خود با دمشق تاکید کرده و در مورد واکنش خود به عدم پایبندی دمشق به تعهداتش هشدار داد.

ضمیمه شماره چهار توافقنامه آدانا، حزب (پ.ک.ک) را تروریست خوانده است و بر اساس آن به آنکارا این حق داده شده که اعضای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) را تا عمق پنج کیلومتری شمال سوریه تحت تعقیب قرار دهد.

در این چارچوب سوریه نباید به اردوگاه‌های آموزش «تروریست‌»ها اجازه فعالیت در مناطق تحت کنترل‌شان را بدهد و سلاح و تجهیزات لجستیک، مدارک شناسایی جعلی در اختیار حزب کارگران کردستان قرار ندهد، به «تروریست‌»ها برای ورود قانونی و نفوذ به ترکیه کمک نکند، اجازه فعالیت‌های تبلیغاتی سازمان تروریستی یعنی حزب کارگران کردستان را نداده و به اعضای این حزب اجازه ندهد پایگاه‌هایی را در خاک سوریه ایجاد و راه‌اندازی کنند، به عبور تروریست‌ها از کشور‌های سوم به مقصد شمال عراق و ترکیه سهولت نبخشد.

بهمن سال گذشته ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه اجرای توافقنامه ۱۹۹۸ آدانا میان دمشق و آنکارا را به جای طرح منطقه حائل در شمال شرق سوریه که بین ترکیه و امریکا مطرح شده بود روی میز قرار داد.

به نظر می‌رسد بار دیگر تهران با اعلام آمادگی برای اجرای طرح روسیه و بی اعتبار خواندن طرح‌های آمریکا در ترکیه، ائتلافی با مسکو تشکیل داده که در صورت موافقت ترکیه، جنبه جدیدی از همکاری‌های سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در منطقه خواهد بود.

منبع: رویداد24