جزییاتی از پیامدهای تکان دهنده انتقال آب دریای خزر

اقتصاد24- سال گذشته حسن روحانی اعلام کرد که دولت آمادگی کامل برای انتقال آب دریای خزر به استان سمنان را دارد. در واقع در دولت دوازدهم مساله اجرای طرحی پیش کشیده شد که در دولت نهم مطرح، اما معطل مانده بود؛ این یعنی هر دو رییس جمهور سمنانی به دنبال راهی بودند که آب دریای خزر را به استان خودشان انتقال دهند.

موضوع اجرای این طرح واکنش مخالفان و موافقان را به دنبال داشت و حتی باعث شد معاون سازمان محیط زیست به علت مخالفت با طرح انتقال آب خزر برکنار شود و از سوی دیگر با اینکه کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی استان مازندران در نامه‌ای به سازمان حفاظت محیط زیست طی ۹ بند با انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی کشور مخالفت کرده بود، عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، با انتشار نامه‌ای به وزیر نیرو موافقت این سازمان را با انتقال آب دریای خزر اعلام کرد.

از دلایل مخالفت اداره منابع طبیعی استان مازندران با این طرح موضوع گذر بیش از ۱۱ کیلومتر از مسیر پیشنهادی انتقال لوله آب از جنگل‌های هیرکانی بود که در صورت اجرای پروژه تخریب زیادی برای جنگل به دنبال خواهد داشت.

مشکل دیگر عدم چاره‌اندیشی برای مدیریت خاک‌های به جام مانده از عملیات خاکبرداری در مسیر انتقال آب، نبود تدبیر مشخص برای نحوه برق‌رسانی به ایستگاه‌های پمپاژ در مناطق جنگلی و نبود برنامه برای شورابه و پساب ناشی از شیرین کردن آب در حال انتقال بود.

مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در پاسخ به نگرانی‌های ابراز شده درباره تخریب بخشی از جنگل‌های هیرکانی در این پروژه عنوان کرده بود که: وزارت نیرو اعلام کرده که اگر قرار بر انتقال باشد، احداث تونل در جنگل‌ها از زیرزمین انجام می‌شود و در صورت انتقال از روی زمین الزامات زیست محیطی رعایت خواهد شد.

به گزارش رویداد۲۴ با وجود سخنان موافقان که به نظر می‌رسد اردوگاه‌شان تنها در دو ارگان وزارت نیرو و سازمان حفاظت از محیط زیست برپاست. علی محمد شاعری عضو هیات رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی ضمن غیر کارشناسی دانستن این طرح گفته بود: «هر گونه برداشت آب از دریاچه خزر تبعات جبران ناپذیری در اقتصاد و شرایط زیستی شمال کشور به همراه دارد و باعث پسروی آب دریاچه خزر می‌شود و در اثر این پسروی بسیاری از تالاب‌های دریای خزر به سرعت خشک خواهند شد».

مهرداد لاهوتی نماینده مردم لنگرود در مجلس نیز انتقال آب خزر را غیرممکن و یک شعار تبلیغاتی عنوان و اظهار کرده بود که براساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۳ هر مترمکعب انتقال آب ۵ هزار تومان هزینه دارد و این صحبت به این معناست که باید ۱۵ هزار میلیارد تومان برای این موضوع هزینه شود.

اصرار دولتمردان بر اجرای پروژه انتقال آب دریای مازندران به استان سمنان در شرایطی که غالب کارشناسان محیط زیستی و فعالان این حوزه و همچنین سازمان منابع طبیعی آن را غیرکارشناسی و دارای نتایج آسیب‌رسان می‌داند بسیارعجیب و تامل برانگیز بوده و موافقت سریع عیسی کلانتری معاون محیطی زیستی رئیس جمهور که اتفاقا باید در مواقع حساس او را همراهی و حتی راهنمایی کند نیز مساله‌ای جالب بوده و شاید نشان از آن دارد که معاون رئیس‌جمهور شجاعت لازم برای بیان اشتباهات محیط زیستی در مقابل اصرار رئیس‌جمهور را ندارد.

آبیاری هوشمند راهکاری برای تامین آب استان

مسعود مولانا درباره پیامدهای طرح انتقال آب خزر به سمنان می‌گوید: تجربه جهانی در زمینه پروژه‌های انتقال آب طی ۷۰ سال گذشته و تجاربی که در ایران داشتیم نشان می‌دهد که انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر تنها در شرایط استثنایی که برای تامین آب شرب منطقه راه دیگری باقی نمانده و تمامی راه‌های صرفه‌جویی و ... نیز بررسی شده، توجیه دارد.

او ادامه می‌دهد: انتقال آب بین‌حوضه‌ای برای کشاورزی، صنعت نه تنها مفید نیست بلکه اکوسیستم مبدا و مقصد را دچار آسیب‌های زیاد می‌کند ما در تجربه کشور خودمان هم مشاهده کردیم چه اتفاقات ناگواری بر سر یزد و اصفهان آمد و منجر به درگیری‌های قومیتی شد.

این فعال محیط زیستی با یادآوری اینکه موضوع انتقال آب دریای مازندران به سمنان از سال ۹۱ مطرح شد، اظهار می‌کند: با وجود دستور رئیس جمهور وقت، کارشناسان وزارت نیرو و سازمان حفاظت از محیط زیست می‌دانستند که این طرح عملی نیستند و آسیب‌های زیادی به دنبال دارد، با تغییر رئیس‌جمهور و سر کار آمدن دولت یازدهم دوباره موضوع مطرح و کارشناسان اجرای آن را پشت گوش انداختند تا اینکه در دولت دوازدهم به دلیل تاکید‌های روحانی موضوع اجرای این پروژه مطرح و در جلسه کارگروه ارزیابی محیط زیست قرار گرفت. وزارت نیرو نیز طرح را اصلاح کرد.

او با بیان اینکه کارشناسان محیط زیست می‌دانند که این طرح ضد محیط زیستی بوده و آسیب‌های فراوانی به اکوسیستم دریا وارد می‌کند، می‌افزاید: وقتی ۵ لیتر از آب دریا را گرفته ۲ لیتر آن را شیرین کرده و ۲ لیتر آب شور غلیظ شده را دوباره به دریا می‌ریزید، این فرایند موجب افزایش شوری آب دریا شده و در نتیجه به آبزیان آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌شود.

مولانا با تاکید بر اینکه شوری آب دریای مازندران روی عدد ۱۳ قرار دارد و با اجرای این پروژه به ۲۶ می‌رسد که خطرات زیست‌محیطی به ویژه برای ماهیان و میکرو ارگانیزم‌های کف دریا به دنبال دارد، عنوان می‌کند: پمپاژ آب دریا نیز در این طرح از کف آن صورت می‌گیرد که این موضوع نیز حیات آبزیان را به خطر می‌اندازد همچنین زندگی ماهیگران و معیشت آن‌ها را به خطر می‌اندازد.

او خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین آسیب‌های این طرح آن است که در طول مسیر اجرای پروژه جنگل‌های هیرکانی به شدت تخریب می‌شود، زیرا ۱۱ کیلومتر یعنی چیزی حدود ۹۰ هکتار جنگل‌های هیرکانی را مورد آسیب شدید قرار می‌دهد.

این فعال مدنی با بیان اینکه کارشناسان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها ارزیابی مسیر را تایید نکرد. آقای کلانتری طرحی را امضا کرد که نه مورد تایید کارشناسان محیط زیست نه مورد تایید سازمان جنگل‌ها و مراتع است. تنها پشتیبان این طرح وزارت نیروست که علت آن هم اصرار‌های شخص رئیس‌جمهور بر اجرای این طرح است.

وی می‌گوید: در حال حاضر ۵ هزار هکتار از زمین‌های استان سمنان زیرکشت خربزه و هندوانه است که منجر به مصرف سالانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب می‌شود. ۷۰ درصد کشاورزی در این استان با وجود کم‌آبی، به صورت غرقابی انجام می‌شود که باید اصلاح شود. کشت گندم سمنان به صورت فاریاب بوده و از کشت دیم استفاده نمی‌کنند. ۳۵ درصد نیز هدررفت آب از لوله‌های آب این استان را شاهد هستیم. در این استان قنات‌ها را احیا نمی‌کنند. در حالیکه شرط انتقال آب بر اساس قواعد بین‌المللی آن است که همه راه‌های صرفه‌جویی و اصلاح را انجام داده و به نتیجه نرسیده باشند، اما در این استان یک قدم هم برای صرفه‌جویی و اصلاح انجام نشده است.

مولانا با بیان اینکه می‌توان با آبیاری هوشمند در حوزه کشاورزی استان سمنان دست کم ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی کرد، تصریح می‌کند: در حال حاضر می‌خواهند ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را با هزینه ۳۰ میلیارد تومان انتقال دهند در حالیکه با یک دهم این مبلغ می‌توانند صرفه‌جویی آب داشته باشند.

مسعود مولانا با طرح این سوال که چرا باید در منطقه خشکی مانند سمنان صنایع آب بر وجود داشته باشد آنهم در حالیکه ما این تجربه را در استان‌های یزد و اصفهان هم داشتیم، اظهار می‌کند: در حال حاضر از سرشاخه‌های دریای مازندران آب به این استان برده می‌شود به این معنا که از ۵ رودخانه خطیرکوه استان مازندران سالانه ۳۱ میلیون کمیلومتر مربع آب به استان سمنان منتقل می‌شود. وزارت نیرو طرحی دارد مبنی بر اینکه با احداث سد کسیلیان در شهر شیرگاه مازندران، سالی ۳۰ میلیون کیلومتر مربع از آب این سد به سمنان منتقل شود که این طرح مورد تایید سازمان منابع طبیعی نیست.

این فعال محیط زیستی با تاکید براینکه علت مخالفت ما با این طرح، کاهش حجم آب با برداشت از دریا نیست، زیرا مانند این است که با قاشق آب از بشکه بردارید، می‌افزاید: مساله آسیبی است که از رهگذر اجرای این طرح به اکوسیستم دریا، اکوسیستم مسیر و اکوسیستم سمنان وارد می‌شود. اجرای این پروژه باعث ایجاد توهم وجود آب در استان شده و زمینه تداوم مصرف گسترده آب را در سطح این استان فراهم می‌کند.

او با بیان اینکه آورده نزولات آسمانی برای ایران سالانه ۴۱۵ میلیارد مترمکعب آب است، خاطر نشان می‌کند: از این مقدار ۳۰۰ میلیارد مترمکعب تبخیر می‌شود، از ۱۱۵ میلیارد مترمکعب باقیمانده ۳۵ میلیارد مترمکعب آب وارد دریاها، دریاچه‌ها و کویر‌های کشور می‌شود. در سراسر کشور این ۸۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم به علاوه ۷ میلیارد مترمکعب ذخیره شده هزاران ساله را نیز مصرف می‌کنیم. به عبارتی مصرف آب در کشور سالانه ۸۷ میلیارد مترمکعب است یعنی از ۱۱۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کنیم درحالیکه استاندارد آن در جهان ۴۰ درصد است.

این فعال محیط زیستی با اشاره به پروژه ۲۰۰ میلیون مترمکعبی انتقال آب خزر به سمنان و پروژه ۷۰۰ میلیون مترمکعبی انتقال آب از عمان به مشهد تصریح می‌کند: اجرای چنین پروژه‌هایی در کشوری که ۸۷ میلیارد مترمکعب سالانه مصرف آب دارد چه فایده دارد؟ آب‌های حاصل از انتقال هم در مدت کوتاهی مصرف شده و به جرگه ۸۷ میلیارد متر مکعب می‌پیوندد. اگر غم آینده کشور و مردم را دارید با بودجه ریزی و فرهنگسازی این ۸۷ میلیارد مترمکعب مصرف آب را به ۶۰ میلیارد مترمکعب برسانید. در این صورت نیاز به پروژه انتقال آب نداریم.

وی می‌گوید: چگونه است که هزاران میلیارد تومان برای انتقال آب هزینه می‌شود، اما یک صدم این مبلغ برای صرفه‌جویی هزینه نمی‌شود؟ کل کشاورزی با آبیاری هوشمند در ایران زیر ۵ درصد است این رقم بسیار کم است و اگر آن را به ۳۰ درصد برسانند نیازی به انتقال آب نیست، زیرا حجم عظیمی از آب صرفه‌جویی خواهد شد.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه ۸۰ تا ۹۰ درصد مصرف آب در کشور مربوط به مصارف کشاورزی است، عنوان می‌کند: اگر این مقدار را به ۷۰ درصد برسانیم، نیاز‌های آبی کشور تامین می‌شود.

وی با تاکید براینکه هزینه انتقال آب با هزینه‌های نگهداری سالانه، آسیب‌های زیست محیطی، تخریب هیرکانی که ثبت جهانی شده توجیه اقتصادی ندارد، اظهار می‌کند: در نشست کمیسیون اقتصادی دولت هم این طرح فاقد توجیه اقتصادی خوانده شد، کارگروه محیط زیست سازمان محیط زیست هم طرح‌های انتقال آب وزارت نیرو را فاقد ارزش خواند و تاکید کرد که باید به روز شود. حتی اعلام کردند که نقشه راه به صورت میدانی تهیه نشده و از روی گوگل گرفته‌اند لذا ارزش ندارد، اما باز هم بر اجرای آن تاکید دارند.

مولانا با تاکید براینکه باید از روحانی پرسید که چرا بر اجرای این پروژه مُصر هستید، می‌گوید: اجرای طرحی که سازمان جنگل‌ها، اساتید، کارشناسان محیط زیست و ... آن را تایید نمی‌کنند، شلیک به اعتماد اجتماعی است. این طرح گسست دولت –ملت است و می‌تواند اعتماد ملت به دولت را از بین ببرد. بزرگ‌ترین نتیجه این طرح تخریب اعتماد مردم به دولت است. دولت باید این طرح را پس گرفته و ضمن اعتراف به اشتباه خود از مردم عذرخواهی کند.

وی با یادآوری اینکه سال گذشته طوماری منتشر شد و ۵۰۰ استاد برجسته کشور درخواست کردند که این طرح پس گرفته شود، تصریح می‌کند: بیشترین ضرر این طرح اتفاقا متوجه استان سمنان است که توهم وجود آب و افزایش مصرف آن را به دنبال دارد. این استان با ۶۰۰، ۷۰۰ هزار نفر جمعیت به این میزان آب چه نیازی دارد؟ و از هیچ منظری قابل توجیه نیست.

این فعال محیط زیستی می‌افزاید: درحال حاضر کلانتری طرح را امضا کرده، اما وزارت نیرو اعلام کرده که طرح مشکل دارد و نیاز به جلسات دیگری است، این مساله تعجب آور است و این سوال را ایجاد می‌کند که چرا معاون رئیس‌جمهور آن را امضا کرده است. این کار عدم قبول مسئولیت است. آیا تدبیر و امید به این معناست؟

منبع: رویداد24