منحنی بازدهی و ادوار تجاری
علی رضاییان*
اقتصاد24 - منحنی بازدهی، رابطه بین بازدهی (نرخ بهره) اوراق بدهی را با زمان سررسید اوراق نشان می‌دهد. در حالت عادی، نرخ بهره اوراق بلندمدت بازدهی بیشتری نسبت به اوراق کوتاه‌مدت دارند؛ زیرا عنصر زمان باعث افزایش ریسک شده و برای جبران این ریسک نرخ بازدهی اوراق باید بیشتر باشد. از این رو منحنی بازدهی در حالت عادی باید شیب صعودی داشته باشد که نشان دهد هرچه سررسید اوراق بلندمدت‌تر باشد، بازدهی آن بیشتر است.
اما اگر شیب منحنی بازدهی برخلاف معمول نزولی شود، یعنی اوراق با سررسید کوتاه‌مدت مثل سه ماهه از اوراق بلندمدت مانند سه ساله بیشتر باشد، این امر نشان‌دهنده انتظار رکود در آینده است. زیرا به این معناست که احتمالا در آینده کسب‌و‌کار افت می‌کند و نرخ بازدهی نیز کمتر خواهد بود. در واقع وقتی رکود رخ می‌دهد بازار سهام افت می‌کند و فعالان به سوی خرید اوراق می‌روند و با خرید اوراق قیمت آنها افزایش می‌یابد و نرخ بهره کمتر می‌شود. بنابراین با وجود یک بازار بدهی عمیق با اوراق کوتاه‌مدت تا بلندمدت که بتوان منحنی بازدهی را برای آن ترسیم کرد، می‌توان احتمالی از آینده اقتصاد یا انتظار فعالان از وضعیت آتی را داشت. منحنی بازدهی به این شکل می‌تواند نقاط اوج و حضیض ادوار تجاری را از هم اکنون برای ما ترسیم کند.
در ایالات‌متحده، یک سال پیش از هر سه رکود قبلی، منحنی بازدهی نزولی شده بود. این نشانه‌ای بود از تحقق رکود و جالب آنکه تا همین یک ماه پیش منحنی بازدهی اوراق خزانه این کشور نزولی شده بود و بسیاری آن را علامتی بر وقوع رکود می‌دانستند. اما از آن زمان، منحنی بازدهی به شکل عادی بازگشته است و حداقل از این کانال دیگر نمی‌توان علامتی از رکود را دریافت کرد؛ هرچند بسیاری معتقدند با وجود از بین رفتن این نشانه، رکود در اقتصاد آمریکا و اقتصاد جهانی رخ خواهد نمود. به همین دلیل نیز فدرال‌رزرو چند صباحی است که کاهش نرخ بهره را آغاز کرده است تا به این شکل با رکود احتمالی آتی مقابله کند.
پیش از این به دلیل فقدان بازار بدهی، نه تنها هیچ نمایی مدون از بدهی دولت وجود نداشت که ترسیم ابتدایی این منحنی نیز میسر نبود؛ اما چند سالی است اقتصاد ایران دارای بازار اوراق بدهی شده است. با وجود این نیاز است تا اوراق بلندمدت‌تر نیز منتشر شود تا بتوان منحنی بازدهی قابل اتکایی را ترسیم کرد و این ابزار بتواند به شکل بهتری وضعیت آتی اقتصاد ایران را به نمایش گذارد. با وجود این ابزار، آن‌گاه بانک مرکزی که به دنبال انجام عملیات بازار باز است، درک به‌روزی از شرایط اقتصادی و انتظارات بازار داشته و این امر به تعیین نرخ هدف سیاستی‌اش کمک خواهد کرد.
منبع: دنیای اقتصاد
