ماجرای دو سقوط؛ هواپیمای اوکراینی و آبروی ناکارشناسان صنعت هوایی

حادثه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین با اصابت موشک که منجر به کشته شدن 176 نفر شد اگرچه یکی از تراژیک‌ترین حوادث هوایی در دهه 90 است، اما به لحاظ اظهارنظرهای غیرکارشناسی و عجولانه کارشناسان این صنعت در پیشداوری علت سقوط هواپیما نیز زبانزد شده است به طوری که بسیاری معتقدند آبروی کارشناسان این صنعت سخت به خطر افتاده است.

اقتصاد۲۴- چهار روز بعد از حادثه سقوط مرگ آوری که برای سرنشینان پرواز تهران-کیف رخ داد، سرانجام با انتشار اطلاعیه اخیر ستاد کل نیرو‌های مسلح دیگر تردیدی باقی نماند که شلیک پدافند هوایی ایران عامل اصلی سقوط پرواز ۷۵۲ بین المللی اوکراین بوده است.

در فاصله چهار روزی که از انتشار خبر سقوط هواپیما تا انتشار اطلاعیه ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران طول کشید، فضای دو قطبی سنگینی بر اخبار و مطالبی که با محوریت ایران در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های مجازی منتشر می‌شد؛ حاکم بود و هیچ حد وسطی وجود نداشت.

یک جبهه به چهره‌های مختلف رسانه ای، سیاسی و بعضا کارشناسان فنی اختصاص داشت که مدعی بودند ایران مقصرِ حادثه است؛ جبهه مقابل نیز متشکل از دولتمردان، سیاستمداران، کارشناسان رسانه‌ای و فنی بود که از شواهد موجود، بی تقصیری ایران را نتیجه می‌گرفتند و شایعه اصابت موشک به هواپیما را توطئه دشمنان نظام می‌دانستند؛ ولی از بامداد دیروز تکلیف هر دو گروه روشن شد.

البته با شناخت قبلی از اعضای جبهه رسانه‌ای نخست و نیتشان دیگر نباید از اصرارشان بر مقصر شناختن ایران در بروز سقوط بویینگ ۷۵۲ اوکراینی چندان تعجب کرد؛ در خصوص اعضای جبهه دوم نیز اگرچه رفتار‌های محتاطانه مقامات مسئول قابل توجیه نیست، اما کم نبودند صاحب نظرانی که با فرضیات و نظریات متعددی که ظاهرا خلق الساعه و غیر کارشناسی بودند؛ اصرار بر بی تقصیر قلمداد کردن ایران داشتند و معلوم نیست که آن‌ها بابت خوشایند چه کسانی حاضر شده‌اند اینطور شأن نظرات کارشناسی را در نزد افکار عمومی بی‌ارزش سازند؛ از جمله کاپیتان شهبازی که مدعی بود «با ۳۵ سال سابقه پرواز می‌گویم سناریوی سقوط هواپیمای اوکراینی با موشک غلط است».

همچنین از دیگر موضعگیری‌های تعجب برانگیز می‌توان به بیانیه منتسب به گروهی از اعضای اتحادیه متخصصان صنایع هوایی ایران و دانش آموختگان مهندسی هوا و فضای دانشگاه صنعتی شریف اشاره کرد که از روز جمعه تحت عنوان «۱۰ دلیل در رد اصابت موشک به هواپیمای اوکراین» در فضای رسانه‌ای منتشر شد.

به دلیل تعارض آشکار که میان دلایل و مستندات دهگانه نویسندگان این بیانیه با اطلاعیه اخیر ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران وجود داشت؛ خبرنگار اقتصاد ۲۴ پس از تایید اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی در تماس تلفنی با اتحادیه صنایع هوایی ایران خواستار توضیحات بیشتر در این زمینه از سوی مسئولان اتحادیه شد. به گفته یکی از مسئولان این اتحادیه، آن‌ها نیز مانند سایر مردم، بعد از انتشار، از وجود بیانیه اتحادیه باخبر شده‌اند و «بیانیه مورد نظر تنها از سوی یکی از اعضا که دست بر قضا از دانش آموختگان رشته هوا فضای دانشگاه صنعتی شریف نیز هست، تهیه و بدون اطلاع هیات مدیره و اعضای این انجمن در فضای رسانه‌ای منتشر شده است؛ مطالب این بیانیه با جایگاه و وجهاتی که باید در اظهارنظر‌های کارشناسانه لحاظ شوند تناسبی ندارد و برای همین رسیدگی به آن در دستور کار جلسه پیش‌روی هیات مدیره اتحادیه متخصصان صنایع هوایی ایران خواهد بود».

واضح و مبرهن است که تا به امروز شنیدن سلسله اخبارِ مربوط به حادثه هوایی اخیر، خاطر خیلی‌ها را مکدر کرده است؛ سوانح هوایی در ایران مسبوق به سابقه هستند، اما این نخستین بار نیست که آتش این پدافند سبب ساز حوادث هوایی برای پرواز‌های غیر متخاصمی می‌شود که در حال عبور از آسمان ایران بوده‌اند؛ تا به امروز دست‌کم چنین حوادثی در دو نوبت برای هواپیما‌های نظامیِ ایران اتفاق افتاده است؛ بار نخست در هفتم مهرماه سال ۶۰ موشک پدافند باعث شد تا هواپیمای هرکولس حامل شماری از فرماندهان عالی رتبه نظامی ایران در نزدیکی تهران سقوط کند؛ حادثه دوم نیز نیمه مرداد سال 66 در منطقه سردشت اتفاق افتاد و این بار یک فروند هواپیمای فانتوم هدف شلیک پدافند هوایی قرار گرفت و در نتیجه آن، سرلشگر عباس بابایی از فرماندهان وقت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شهید شد.

حرف زدن در مورد حادثه پرواز تهران-کیف و مقایسه آن با حوادث مشابه را نباید تلاش برای عادی نشان دادن حادثه دلخراش اخیر تلقی کرد؛ در روزگاری هستیم که با انتشار یک خبر در شبکه‌های اجتماعی می‌توان تبعاتِ غمبار آن را به طرز محسوسی افزایش داد؛ جریان رسانه‌ای اخیری نیز که پیرامون سقوط هواپیمای اکراینی ایجاد شد از این قاعده مستثنی نیست؛ بیش از 170 خانوار در نقاط مختلف جهان رخت سیاه برتن کرده‌اند و خیلی‌های دیگر نیز سوگوار قربانیان این پرواز شده‌اند؛ بیشتر آن‌ها از بامداد چهارشنبه تا شنبه همه اخبار مربوط به حادثه را شنیده و دنبال کرده‌اند.