خطای دید در اقتصاد

اقتصاد۲۴- بانک مرکزی ایران در دورانی تاسیس شد که قرار بود از اختیارات سازمان برنامه‌و‌بودجه وقت و همچنین وزارت اقتصاد دهه ۱۳۴۰ کاسته شده و اختیارات به ویژه از نظر تولید آمار‌های کلان اقتصادی در اختیار نهاد نوپایی مثل بانک مرکزی قرار گیرد. این نهاد که خود را وارث بانک ملی نیرومند تاسیس شده از طرف ابتهاج کرده بود، توانست وظایف و اختیارات تولید و توزیع آمار را حتی از اختیار مرکز آمار خارج کند.

 

در دوران ریاست شادروان محسن نوربخش بر بانک مرکزی که البته دوران صلح و آشتی با اقتصاد جهان نیز به حساب می‌آمد، گزارش‌دهی و تولید و توزیع آمار روزگار خوشی را تجربه می‌کرد تا اینکه دولت‌های احمدی‌نژاد اختیار بانک مرکزی را در دست گرفتند. در سال‌های نخست فعالیت دولت نهم هنوز تولید و انتشار آمار بانک مرکزی مناسب بود.

 

از شروع دهه ۱۳۹۰ بود که کار برای توزیع و انتشار آمار‌های کلان اقتصادی و سایر آمار‌ها دشوار شد. در حالی که در زمان ریاست، ولی الله سیف نیز هنوز سانسور گسترده آماری رواج نداشت، اما به نظر می‌رسد عبدالناصر همتی براساس اراده و تصمیم خود یا برپایه دستور دولت توزیع و انتشار شمار قابل اعتنایی از شاخص‌ها را متوقف کرده است.

 

یکی از مهم‌ترین آمار‌هایی که انتشار آن متوقف شده، آمار‌هایی بود و هست که در نشریه «نماگر‌های اقتصادی» گردآوری و منتشر می‌شد. براساس آنچه روی سایت بانک مرکزی دیده می‌شود، آخرین شماره نماگر‌های اقتصادی مربوط به سه ماهه نخست سال ۱۳۹۷ بود که در مهرماه همان سال انتشار پیدا کرده بود. با عدم انتشار این نشریه مهم آماری، علاقه‌مندان و پژوهشگران اقتصادی از دیدن آمار‌هایی مثل تغییرات تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت و اجزای تشکیل‌دهنده آن یعنی ارزش‌افزوده صنعت، کشاورزی، خدمات و ساختمان محروم شده‌اند. در این نماگر تحولات کمی شاخص‌هایی مثل تشکیل سرمایه در بخش‌های گوناگون و تحولات تراز پرداخت‌ها و میزان تولید و صادرات نفت به طور فصلی منتشر می‌شد که دیگر نمی‌شود.

یکی از مهم‌ترین آمار‌های تولید شده در بانک مرکزی در دهه‌های پیشین آمار تحولات مربوط به هزینه و درآمد خانوارهاست و پس از روی کار آمدن همتی، این آمار یا تولید نشده یا اینکه تولید شده، اما در اختیار شهروندان قرار نگرفته است. آخرین آمار منتشر شده در این حوزه مربوط به سال ۱۳۹۶ است.

این آمار‌ها با توجه به کلان بودن و اینکه تحولات مهم‌ترین شاخص را نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۶ انتشار نیافته و علاقه‌مندان به تحقیق درباره تحولات این شاخص را از دسترس خارج کرده‌اند.
آمار رشد
رشد اقتصادی ایران یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها و برآیند مجموعه فعالیت‌های اقتصادی جامعه ایرانی است که بانک مرکزی انتشار نتایج آماری آن را از سه ماه نخست سال گذشته قطع کرده است.

ارقام و اعداد جدول داده و ستانده نیز از اهمیت بالایی برای بررسی ارتباط درون‌بخشی در تولید ناخالص داخلی برخوردار است و نشان می‌دهد هر بخش از فعالیت‌های اقتصادی مثل صنعت چه میزان از کشاورزی گرفته و چه میزان ارزش به آن بخش داده است. انتشار آمار داده و ستانده نیز دیگر منتشر نمی‌شود.

حساب جریان وجوه آماری است که انواع مبادله‌های انجام شده با استفاده از ابزار‌های مالی را اعم از مبادلاتی به نحوی که قرینه مبادلات کالایی بخش واقعی باشد را بازتاب می‌دهد. آخرین آمار منتشر شده در این‌باره مربوط به سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۹۳ است.

سرمایه یا دارایی‌های تولید شده ثابت مشهود عبارت است از مجموعه کالا‌های سرمایه‌ای مشهود که قابل اندازه‌گیری است و در فرآیند تولید کالا‌ها و خدمات نقش دارند. متاسفانه تولید یا انتشار آمار موجودی سرمایه نیز از سال ۱۳۹۷ متوقف شده است.

این شاخص اهمیت بالایی دارد و در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه سهم قابل اعتنایی از رشد‌ها را باید محقق می‌کرد. بانک مرکزی انتشار آمار این شاخص را نیز از سال ۱۳۹۷ قطع کرده است.
سری‌های زمانی
این آمار‌ها از دهه‌های قبل از انقلاب به طور مرتب تولید و منتشر می‌شد. اما تازه‌ترین آمار در این باره باز هم مربوط به سال ۱۳۹۵ است و از آن پس دیگر منتشر نشده است.

در این مجموعه آماری نیز آمار‌های مرتبط با تحولات تراز پرداخت‌ها و بخش مالی بودجه از خرداد به این طرف انتشار نیافته است. پیش از این آمار‌های این مجموعه هر ماه منتشر می‌شد.

آمار‌های مربوط به عملکرد ماهانه کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت نیز از آذرماه ۱۳۹۷ منتشر نشده است. موازنه کل نیز که یک شاخص درجه یک به حساب می‌آید نیز از تیر‌ماه ۱۳۹۷ اجازه انتشار نیافته است.