گرفتن وام خارجی برای مقابله با کرونا؛ آری یا خیر؟/ ۵ میلیارد دلار حق ایران است؟

اقتصاد۲۴- ایران برای مقابله با کرونا از صندوق بین المللی پول درخواست وام ٥‌ میلیارد دلاری کرد. این خبر را محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، گفته است و پس از او عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، در صفحه اینستاگرام خود نوشت که رئیس صندوق بین المللی پول اعلام کرده که هیچ‌کس نباید به دلیل کمبود منابع مالی برای تجهیزات پزشکی، جانش را از دست بدهد و ایران با توجه به این ادعای خانم کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین المللی پول، نامه‌ای نوشته و درخواست ٥‌ میلیارد دلار کمک کرده است. همتی تأکید کرده که واکنش جامعه جهانی و صندوق بین المللی پول می‌تواند معیار خوبی برای راستی‌آزمایی ادعا‌های آنان باشد.

طبق گفته‌های اخیر رییس صندوق بین المللی پول بخشی از مبلغ اعلام‌ شده در اختیار فقیرترین کشور‌ها قرار می‌گیرد تا سیستم‌های بهداشتی قوی‌تری بسازند و از مردم خود محافظت کنند. بخشی از آن هم صرف نجات کسب‌وکار‌هایی می‌شود که بیش از همه تحت تاثیر این ویروس قرار گرفته‌اند. از همین رو است که رییس‌ کل بانک مرکزی خواستار استفاده از سهم ۵ میلیارد دلاری ایران شده است.

در صورتی که این میزان وام در اختیار بانک مرکزی ایران قرار گیرد، علاوه بر تامین منابع لازم برای گسترش ویروس کرونا، می‌توان بخشی از آن را صرف کسری‌های دولت کرد. سیاستگذار در برنامه دخل و خرج سال آینده خود سهم درآمد‌های نفتی را تنها ۴۸ میلیارد تومان تعیین کرده که در مقایسه با سال ۹۸ کاهش ۶۸ درصدی را نشان می‌دهد.

اما آیا این وام یا وام‌های مشابه خارجی در شرایطی که کشور به دلیل بدهی اندک خارجی توانست در برابر شرایط تحریم مقاومت کند می‌تواند یک بار مضاعف به اقتصاد ایران تحمیل کند؟ هرچند که صندوق توسعه ملی اساسا تشکیل شد تا مازاد فروش نفت به این صندوق واریز شود و شاید در شرایط بحران به کمک اقتصاد کشور آید، اما در نهایت به نظر می‌رسد با کاهش شدید فروش نفت این امکان هم برای اقتصاد کم شده باشد. با این حال کارشناسان معتقدند باید برآورد دقیقی از میزان خسارات کرونا به دست آورد تا در نهایت بتوان درباره نحوه تامین مالی آن تصمیم گرفت.

از سوی دیگر، اما برخی معتقدند در این شرایط دریافت تسهیلات ۵ میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول می‌تواند برای اقتصاد کشور راهگشا باشد.

مسعود دانشمند، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ می‌گوید: صندوق بین المللی پول اعلام آمادگی کرد برای مقابله با ویروس کرونا به کشور‌های عضو کمک کند. طبق اساسنامه این صندوق هر کشور می‌تواند بر اساس سهمی که دارد درخواست وام کند. سهم ایران از زمان پایان جنگ جهانی دوم تا به حال حدود ۵ میلیارد دلار است که می‌تواند دریافت کند.

 

وی می‌افزاید: زمانی که این امکان برای کشور وجود دارد و می‌توان وام ارزان قیمت از محل سپرده‌های خودمان دریافت کنیم باید از این موقعیت استفاده کنیم.

این اقتصاددان تصریح می‌کند: ما در طول تاریخ تاسیس صندوق بین المللی پول تنها یک بار از این صندوق پول گرفتیم و تا به امروز حدود ۵۰ سال است که استفاده‌ای از این تسهیلات نکردیم.

 

دانشمند تاکید می‌کند: پولی که از این صندوق گرفته می‌شود مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شود چرا که منشا آن مشخص است و نمی‌توان آن را مشمول قوانین پولشویی و FATF در نظر گرفت.

وی یادآور می‌شود: بنابراین این یک حق قانونی مفید است و حتی در صورت باز پرداخت نکردن این وام تنها از عضویت این صندوق بیرون خواهیم آمد چرا که این وام از محل دارایی‌های ایران طی این سالهاست که هر ساله مبلغی را به این صندوق واریز کرده ایم بنابراین این وام بار مضاعفی برای اقتصاد کشور ایجاد نخواهد کرد.

همچنین وحید شقاقی شهری، استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با بیان اینکه ما هنوز برآورد دقیقی از میزان خسارت و ضرر و زیان این بیماری نداریم، اظهار می‌کند: مهمترین مزیت اقتصاد ایران که توانست تا حد زیادی در مقابل تحریم‌ها مقاومت کند پایین بودن بدهی خارجی بود. حدود ۹ میلیارد دلار بدهی خارجی ایران بود. سر رسید این بدهی سالانه یک میلیارد دلار است که عدد بزرگی نیست. این مسئله باعث شد تا یک ثبات نسبی در اقتصاد حاکم باشد.

این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: بهتر است برآورد دقیق از میزان خسارت صورت بگیرد و دید آیا با خط اعتباری بانک مرکزی مبتنی بر پایه پولی می‌توانیم این خسارت را جبران کنیم؟ هرچند ناگفته پیداست که انتشار ارواق و یا پول پر قدرت از کانال یک خط اعتباری بار تورمی برای اقتصاد کشور دارد، اما باید در این شرایط مزیت‌ها و معایب را در نظر گرفت.

 

وی یادآور می‌شود: اگر برآورد دقیق از میزان خسارت کرونا صورت گیرد معلوم می‌شود که آیا در این شرایط ضرورت دارد که وام خارجی بگیریم و یا با خط اعتباری بانک مرکزی در یک تحلیل هزینه و فایده می‌توان مشکل را حل کرد.

شقاقی شهری با اشاره به انواع وام‌های خارجی می‌گوید: وام خارجی و بسته‌های پیشنهادی با یک اصول و مبنایی پرداخت می‌شود. این وام‌ها شرایط خاصی را می‌طلبد. شاید ایران بتواند بر سر فروش نفت به عنوان بازپرداخت آتی این وام‌ها به یک تفاهمی با کشور‌های خارجی برسد.

 

 

وی می‌افزاید: اگر بازپرداخت این وام خارجی را بتوان با صادرات نفت انجام دهیم این بدهی برای اقتصاد فشار ایجاد نمی‌کند. با این حال اولویت نخست خط اعتباری بانک مرکزی است که البته نیاز به یک برآورد هزینه و امکان سنجی دقیق دارد که چه بار هزینه‌ای برای اقتصاد دارد.

 

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: در گام دوم اگر خسارت بیش از آنچه باشد که با خط اعتباری پوشش داده شود و به سمت استقراض از نهاد‌های بین المللی و یا کشور‌های خارجی پیش رویم در آن صورت نحوه استقراض بسیار مهم است.

شقاقی شهری تاکید می‌کند: بهترین شیوه آن است که بازپرداخت به صورت فروش نفت صورت بگیرد؛ این در شرایطی است که آمریکا و اروپا در این زمینه مجاب شوند که در شرایط اضطراری و برای کار خیرخواهانه به از بین بردن یک بیماری منحوس کمک کنند و یک توافق بین المللی شکل گیرد.

 

وی تصریح می‌کند: در این مرحله نشست‌های چند جانبه می‌تواند کمک کننده باشند که ما بتوانیم از کشور‌های وارد کننده نفت مانند چین و ژاپن کمک‌های مالی داشته باشیم که بازپرداخت آن با نفت باشد.

 

این اقتصاددان می‌گوید: اما اگر این صرفاً یک استقراض با بازپرداخت پولی باشد ممکن است هزینه‌های آن از فایده اش بیشتر باشد بنابراین اگر گزینه استقراض خارجی در دستور کار قرار می‌گیرد، نحوه تعهدات آن بسیار مهم است.

 

شقاقی شهری با بیان اینکه ممکن است در این بزنگاه تاریخی برخی از این کشور‌ها در قبال پرداخت کمک‌ها و وام‌ها درخواست‌های نامشروعی داشته باشند که اصلاً به صلاح کشور در آینده نباشد، اظهار می‌کند: به واقع ما پشت پرده این کمک‌ها و وام‌ها را نمی‌دانیم. در نهایت باید این استقراض‌ها در یک تفاهم نامه‌های منطقی صورت گیرد. باید یادآور شد که اگر تحریم‌ها نتوانست اقتصاد ایران را دچار فروپاشی کند به دلیل اندک بودن بدهی‌های خارجی ایران بود؛ بنابراین باید مراقب بود که اگر این فاکتور مهم از دست برود اقتصاد ایران دچار مشکل خواهد شد.