در زمان فعلی بهترین «راهکار» برای ایران در مقابل آمریکا چیست؟

اقتصاد۲۴- وزارت خارجه کشورمان سعی دارد تا با استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک، در شرایط کنونی ایالات متحده را وادار به عقب نشینی از تحریم‌ها علیه ایران کند. در کنار ایران، دیگر کشور‌ها هم به ترامپ یاداوری می‌کنند که شرایط به وجود آمده برای ایران به دلیل تحریم‌هایی که بعد از خروج ترامپ از برجام علیه ایران ایجاد شده، مستقیما بر جان مردم ایران اثر گذار بوده و غیرانسانی است. اما مقامات امریکایی فعلا گوششان به این حرف‌ها بدهکار نیست و سعی دارند با پیشنهاد کمک به ایران برای عبور از بحران کرونا، اعتراضاتی که علیه تحریم کشورمان وجود دارد را خاموش کنند. در مقابل ایران اعلام کرده به هیچ وجه حاضر به پذیرش کمک‌های ایالات متحده نیست. با فریدون مجلسی کارشناس روابط بین الملل به گفتگو نشستیم:

وزارت خارجه تلاش می‌کند تا افکار عمومی را به سمت برداشته شدن تحریم‌های امریکا علیه ایران بسیج کند.

 

آمریکا از روز‌های ابتدایی اعلام آمادگی کرد که به ایران به دلیل کرونا کمک کند. کشور ما به دلایلی که مربوط به مسائل داخلی و مشکلات ۴۱ ساله با ایالات متحده است؛ این کمک را رد کرد. به نظر من هر دو طرف پیش از این اتفاقات باید محاسبه می‌کردند که در چه موقعیتی قرار دارند. اینکه بهترین کار در شرایط فعلی چه می‌تواند باشد باید سنجیده شود. به نظر می‌رسد که امریکا به غیر از همین پیشنهاد کمکی که داده، اقدام دیگری نکند. مساله میان دو کشور یک خصومت چهل ساله است و اتفاقاتی که افتاده باعث نمی‌شود که آن‌ها از برنامه‌هایی که علیه ایران چیده اند، کوتاه بیایند. مگر اینکه در مقابل چنین اقدامی چیزی دریافت کنند. آن‌ها مدعی هستند که چنین اقداماتی را در صورتی انجام می‌دهند که تهدید علیه اسراییل برداشته شود.

---

بیشتر بخوانید: تخت روانچی:سازمان ملل در دو سطح مشغول موضوع کرونا و ایران است

---

اروپا فشاری به آن شکل برای تغییر سیاست‌های کلی امریکا علیه ایران ندارد. آن‌ها در شرایط فعلی فقط تقاضا می‌کنند که در مورد خرید و فروش مسائل بهداشتی و درمانی به ایران تسهیلاتی به وجود بیاید. اگر بخواهیم بهترین حالت را در نظر بگیریم، امکان دارد که ایالات متحده تنها در مورد کرونا تسهیلاتی به ایران بدهد. نمی‌شود بر روی آن‌ها زیاد حساب کرد چرا که آن‌ها در همین قضیه هم به دنبال اعمال فشار بر ایران هستند.

با همه این‌ها به نظر می‌رسد که تنها ایران نیست که سعی دارد امریکا را تحت فشار قرار دهد.

 

نقش افکار عمومی جهان چیست؟

من چندان امیدی به این ندارم که با رد و بدل شدن پیام‌ها و درخواست دیگر کشور‌های این مسئله میان ایران و امریکا حل شود. ترامپ ادعا نمی‌کند که مردم را تحت فشار قرار نداده. او هدفش این است که هر طور شده به اهدافش در خصوص ایران دست بیابد و برخی گروه‌ها در داخل هم ناخواسته به او در اجرای این سیاست‌ها کمک می‌کنند.

راه حلی که عنوان می‌شود از بین رفتن تحریم در مقابل از بین رفتن تهدید است. در چنین شرایطی همکاری دو طرفه نیاز است که به نظر می‌رسد ممکن نباشد.

بازگشت پزشکان بدون مرز از نظر نظام بین الملل بسیار ناشایست بود. آن‌ها بدون خبر به ایران نیامده بودند و این اتفاقی که افتاد به نوعی اهانت به دولت و وزارت خارجه هم بود. این نشان می‌دهد که تصمیم گیری‌ها در این شرایط بحرانی دچار مشکلاتی شده است. این دست از رفتار‌ها به دست کسانی سپرده شده که در حقیقت مسئول این موضوعات نیستند و می‌تواند ما را به عقب ببرد. حالا این گروه خوشنامی که قبلا هم در ایران فعالیت داشته و به ویژه در مسائل بهداشتی مهاجران بسیار کمک کرده، از سوی گروهی تخریب شده و نتیجه آن این شد که مانع فعالیت آن‌ها در این شرایط شدند.

در شرایط کنونی وزارت خارجه تلاش می‌کند تا با قدرت در مقابل تحریم‌ها بایستد و افکار عمومی را بر روی حقانیت ایران متمرکز کند. حالا با اقداماتی که انجام می‌گیرد هم دولت و هم وزارت خارجه مورد اهانت قرار می‌گیرند.

در چنین وضعیتی چه اقدامی می‌تواند مثمر ثمر باشد؟

اتفاقی که ممکن است بیافتد این است که وزارت خارجه اعتبارش را در میان کشور‌های خارجی از دست بدهد. با تداوم این وضعیت، کشور‌های خارجی هروقت که بخواهند با ایران تعاملی داشته باشند و بر سر موضوعات گوناگون همکاری کنند، می‌گویند که نمی‌توانند اعتماد کنند و بهتر است که نهاد‌های اصلی تصمیم گیرنده پا جلو بگذارند. آن‌ها در آینده ممکن است هرگونه گفتگوی جدی با وزارت خارجه را پس بزنند. راه حل هم این است که در داخل تحولی ایحاد شود تا قدرت چانه زنی و تصمیم گیری در مسائل بین الملل به وزارت خارجه بازگردد. با این وضعیت کنونی نمی‌شود از جهان هم انتظار داشت که بیش از صدور بیانیه و .. اقدامی در جهت همراهی با ما انجام دهند. برای ماندن در تعامل با کشور‌های دیگر ما باید در راه بین المللی بمانیم.

اتفاقاتی که افتاده، چه مثبت که همراهی و همصدایی دیگر کشور‌ها با ایران بوده و چه منفی، چه اثری ممکن است در اینده روابط ایران با غرب بگذارد؟ موضوع تحریم‌ها تا چه اندازه با روشی که وزارت خاجه در پیش گرفته قابل حل است؟

با اتفاقاتی که در جهان در جریان است، از کرونا گرفته تا رئیس جمهور نامتعادل امریکا که حالا وضعیتش چندان در کاخ سفید مشخص نیست، باعث شده که پیش بینی آینده چندان ساده نباشد. انچه که تحت کنترل ما قرار دارد، تحولی است که بتواند وزارت خارجه را در راس مسائل مربوط به تعاملات بین المللی قرار دهد و با استاندارد‌های بین المللی عمل کند. با رویکرد وزارت خارجه و همراهی کشور‌ها با ایران، امریکا ممکن است به شکل ترحم دست به باز کردن برخی روزنه‌ها بزند تا بگوید که طرف مردم ایران است، اما این موضوع نمی‌تواند از این وضعیت فراتر برود. اما آن‌ها می‌گویند که تحریم‌ها در مقابل تهدید علیه اسراییل ایجاد شده و تا زمانی که این تهدید رفع نشود بر جای خود باقی است.

تنها اتفاقی که می‌تواند در شرایط فعلی به بهبود وضعیت بی انجامد، اعاده حیثیت از وزارت خارجه از درون کشور است. شاید حتی لازم باشد در مواردی عذرخواهی از سازمان‌هایی مثل پزشکان بدون مرز که از هیچ دولتی تبعیت نمی‌کنند صورت بگیرد. مجموع عوامل باید به این شکل باشد که قدرت بار دیگر به وزارت خارجه برگردد. همانطور که قبلا همینطور بوده و این دستگاه در مذاکرات و بعد از آن توانست دست به هدایت افکار عمومی و.. بزند. این بار هم اگر قدرت را به دست بگیرد می‌تواند در بهبود شرایط کمک کند.

اینده را چطور می‌بینید؟

اینده واقعا بستگی به این دارد که ایران تا چه اندازه در مسیر همکاری‌های بین المللی پیش برود. تا زمانی که گروه‌های تصمیم گیرنده در جایی به غیر از دولت و نهاد‌های تصمیم گیر باشند، نمی‌توان به این روند در پیش گرفته شده چندان امیدوار بود. باید اعتبار به این دستگاه‌ها بازگردانده شود تا بتوانند برای اینده تصمیم گیری و برنامه ریزی کنند.