سنگ کرونا پیش پای مالیات‌ستانی

بار‌ها شنیده‌ایم که اقتصاد ایران را اقتصادی نفتی می‌نامند، درآمد‌های نفتی نقش مهمی را در اقتصاد ایران ایفا می‌کرد و به گفته بسیاری از کارشناسان درآمد ناشی از نفت یکی از محکم‌ترین پایه‌های درآمدی دولت به حساب می‌آمد. اما با وجود تحریم‌ها و کاهش فروش نفت، شوک عظیمی بر متغیر‌های کلان اقتصادی وارد شد. در این شرایط بسیاری از تحلیل‌گران و صاحب‌نظران بر این باور بودند که می‌توان از طریق مالیات بخشی از کسری ناشی از کاهش درآمد‌های نفتی را پوشش داد. اما باید دید با وجود شیوع ویروس کرونا و کسادی بسیاری از کسب‌وکار‌ها که دیگر توان پرداخت مالیات را ندارند، دولت از چه راهکاری برای جبران کسری بودجه و همچنین حمایت از تولید و بنگاه‌های اقتصادی استفاده خواهد کرد؟

مالیات

اقتصاد۲۴- اقتصادی که بر پایه درآمد‌های نفتی باشد، وقتی این درآمد‌ها کاهش پیدا کند با کسری شدید بودجه مواجه خواهد شد که این کسری بودجه باعث افزایش نرخ تورم، رکود شدید اقتصادی، تعطیلی واحد‌های تولیدی و افزایش نرخ بیکاری و فقر می‌شود. ایران هم پس از کاهش فروش نفت با مشکلات زیادی روبه‌رو شد و در چنین شرایطی کارشناسان پیشنهاد‌هایی برای جبران این درآمد مطرح کردند. طبق گفته آنها، افزایش درآمد‌های مالیاتی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند کاهش درآمد‌های نفتی را جبران کند. هرچند که بسیاری از کارشناسان اخذ مالیات را با دشواری بسیاری همراه می‌دانند، مخصوصا در شرایط فعلی که کسب‌وکار‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا متضرر شده‌اند و دیگر توان پرداخت مالیات را ندارند. این در حالی است که اخیرا پیشنهادی درخصوص اخذ مالیات از برخی نهاد‌هایی که تا کنون از پرداخت معاف بوده‌اند، داده شده است.

غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده است: «نهاد‌های حاکمیتی معاف از مالیات برای کمک به افزایش درآمد‌های دولت در راستای مقابله با کرونا، در سال جاری داوطلبانه مالیات پرداخت کنند. واقعیت این است که دولت بیش از همه چیز در مقابله با کرونا به تامین اعتبار نیاز دارد، اگر کرونا نبود ما بالاترین کسری بودجه را در سال جاری داشتیم که کرونا هم به آن اضافه شد، بنابراین از کرونای سلامت به سمت کرونای اقتصادی رفتیم. این کسری بودجه به این معنی است که درآمد دولت با مشکل مواجه است. پیشنهاد من این است که تمام نهاد‌های حاکمیتی، دستگاه‌ها و مجموعه‌هایی که بر اساس احکام حکومتی معاف از مالیات بودند تنها در سال ٩٩ به صورت داوطلبانه مالیات بدهند و به عنوان یک بنگاه بزرگ اقتصادی به کشور کمک کنند؛ زیرا در حال حاضر تمام منابع تامین اعتبار بسته است و دولت نیازمند تامین اعتبار است.

بیشتر بخوانید: در یک اقدام انقلابی مالیات‌ها کم شود

نکته‌ای که وجود دارد این است که هر چه به عنوان منابع وجود دارد کفاف نمی‌دهد، اگر دولت منابع داشته باشد می‌داند چه کار کند». در این راستا مرتضی افقه، اقتصاددان با اشاره به صحبت‌های غلامعلی جعفرزاده‌ایمن-آبادی در خصوص پرداخت داوطلبانه مالیات توسط برخی از نهاد‌ها به «ابتکار» گفت: نهاد‌هایی در کشور وجود دارد که تا کنون از پرداخت مالیات معاف بوده‌اند و شاید اکنون وقت آن رسیده باشد که به کمک اقتصاد بیایند. اگر برخی از نهاد‌ها راضی به پرداخت نشوند ممکن است که مسئولان و مقامات نظام وارد عمل شوند و شرایط را مدیریت کنند.

وی با اشاره به کاهش درآمد‌های حاصل از فروش نفت و میزان اخذ مالیات از بخش‌های مختلف اقتصادی گفت: اخذ مالیات از بخش‌های مختلف اقتصادی به آسانی امکان‌پذیر نیست. حتی پیش از کرونا من بار‌ها تاکید کرده بودم که تقریبا هیچ‌کدام از درآمد‌های پیش‌بینی شده دولت به دلیل عدم وصول درآمد‌های نفتی به خاطر تحریم قابل وصول نیستند. یکی از این راه‌های درآمدی اخذ مالیات بود، نکته‌ای که وجود دارد این است که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی نیاز به مواد اولیه وارداتی داشتند که آن هم از ارز‌های نفتی تامین می‌شد و به دلیل تحریم‌ها فعالیت‌شان تحت تاثیر قرار می‌گرفت، حتی قبل از شیوع ویروس کرونا من پیش‌بینی کرده بودم که درآمد‌های مالیاتی دولت قابل وصول نباشد و ما نمی‌توانیم به امید درآمد‌های مالیاتی باشیم، حال این ویروس شیوع پیدا کرده و کشور را با چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو کرده است.

این اقتصاددان در بخش دیگری از صحبت‌هایش به رونق گرفتن برخی از کسب‌وکار‌ها در روز‌های کرونایی اشاره کرد و در این‌باره گفت: ما باید بدانیم که اگرچه بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دچار رکود ناشی از شیوع این ویروس شده، ولی بخش برخی از کسب‌وکار‌ها که در بخش بهداشتی و مواد غذایی فعالیت داشتند با رونق قابل توجهی مواجه شدند.
وی در ادامه افزود: شاید این بخش‌ها بتوانند قسمتی از خلا ایجاد شده را پر کنند و با پرداخت مالیات خود به اقتصاد کشور کمک کنند.

افقه اظهار کرد: متاسفانه اکنون دولت به دلیل تحریم و مشکلات دیگر، منبع مالی مناسبی ندارد تا بتواند همانند سایر کشور‌ها از کسب‌وکار‌های متضرر در شرایط بحرانی حمایت کند.
این اقتصاددان با اشاره به راهکار‌های پیش‌روی دولت برای کنترل شرایط پیش آمده ادامه داد: یکی از راه‌هایی که دولت می‌تواند با استفاده از آن بحران را مدیریت کند، استقراض از بانک مرکزی یا صندوق توسعه ملی است. البته باید اشاره کرد که، چون بانک مرکزی پشتوانه پولی بالایی ندارد، استقراض از آن ممکن است که باعث تورم می‌شود.

وی اظهار کرد: یکی دیگر از راهکارها، فروش اوراق مشارکت به مردم است. البته باید اشاره کرد که در شرایط فعلی مردم هم به دلیل افزایش شمار بیکاران و کاهش درآمد‌ها وضعیت مناسبی ندارند و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که استقراض از شهروندان در شرایط فعلی موفق نخواهد بود.

افقه تاکید کرد: راه دیگری برای دولت‌ها وجود دارد و آن هم این است که دولت برای جبران کسری بودجه از دیگر کشور‌ها استقراض کنند که تحریم‌ها مانع از این راه برای ایران می‌شود و آن طور که گفته شده صندوق بین المللی پول به درخواست ایران پاسخ منفی داده است.

فروش اوراق مشارکت راهی برای کسب درآمد

هنگامی که پای اخذ مالیات به میان می‌آید، بسیاری از کارشناسان معتقدند که درآمد‌های مالیاتی می‌تواند نسبت به تولید نفت در کشور برای دولت درآمدزا‌تر باشد. اما در شرایطی که کسب‌وکار‌ها در پرداخت مالیات ناتوان شده‌اند، دولت باید به فکر راه‌های دیگری برای کسب درآمد باشد.

علی قنبری، اقتصاددان نیز با اشاره به مشکلات بنگاه‌های اقتصادی برای پرداخت مالیات به «ابتکار» گفت: تحریم‌ها باعث شد تا کشور در وضعیت سختی قرار بگیرد و درآمد‌های نفت که یکی از پایه‌های محکم درآمدی در بودجه به حساب می‌آمد به شدت کاهش پیدا کرد، این در حالی است که قیمت نفت نیز کاهش یافته و از سوی دیگر بیماری کرونا باعث شد تا بسیاری از بنگاه‌ها نتوانند مالیات خود را بپردازند. مجموع این عوامل باعث می‌شود که درآمد دولت کاهش پیدا کند و با کسری بودجه شدیدی روبه‌رو شود، از طرفی دیگر همین مشکلات پرداخت مالیات برای بنگاه‌های اقتصادی را دشوار کرده است و دولت در چنین شرایطی باید به دنبال راهکار‌های دیگری برای کسب درآمد باشد.

وی در ادامه افزود: دولت در چنین شرایطی ناچار است تا با فروش اوراق مشارکت وضعیت را کنترل کند، برای این اقدام باید اعتماد قابل توجهی بین دولت و ملت به وجود آید و سود اوراق مشارکت کمی بالاتر باشد تا بتوانند زمینه را برای فروش اوراق به افراد فراهم کنند.

این اقتصاددان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اخذ مالیات از برخی نهاد‌هایی که از پرداخت معاف بودند ادامه داد: اخیرا گفته‌اند برخی از نهاد‌های حکومتی که تا کنون از پرداخت مالیات معاف بودند به صورت داوطلبانه برای کمک به اقتصاد مالیات بپردازند. قطعا این پیشنهاد باید عملی شود و در شرایط فعلی هیچ دلیلی برای استثناء قرار دادن بنگاه و یا بخشی از اقتصاد نیست. دولت و کشور در شرایط فعلی نیازمند درآمد بوده و باید نمایندگان مجلس با تصویب قوانینی به اخذ مالیات از هر نهادی که توانایی پرداخت دارند بپردازند؛ چراکه در آن شرایط می‌توان درآمد‌هایی را کسب کرده و بحرانی که اخیرا گریبان اقتصاد را گرفته است مدیریت کرد.

منبع: روزنامه ابتکار