صادرات محصولات کشاورزی بهترین جایگزین در غیاب درآمدهای نفتی/ چرا ترکیه الگوی موفقی در حوزه کشاورزی است؟

اقتصاد۲۴ - به‌نظر می‌رسد وضعیت آشفته‌ای که به بازار و حوزه‌های مختلف کشور سرایت پیدا کرده، بخش کشاورزی را هم بی‌نصیب نگذاشته است. در حالی که تحریم‌ها و چند ماهی شیوع ویروس کرونا کار اقتصاد ایران را با چالش‌های جدی روبرو کرده است و دیگر نمی‌توان به صادرات و ارزآوری حداکثری امیدوار بود، شاید بها دادن به حوزه کشاورزی و صادرات محصولات آن بتواند راهی برای خروج از این بحران باشد.

در همین رابطه، حسین محمدصالحی نماینده فریدن، فریدون‌شهر، چادگان و بویین میاندشت به اقتصاد۲۴ گفت: در این شرایط که نمی‌توانیم نفت بفروشیم و درآمد نفتی کشور به حداقل تولید و عرضه رسیده است، قطعاً ظرفیت اینکه بتوانیم محصولات کشاورزی را به‌عنوان یک منبع درآمد برای کشور و برای جبران کمبود بودجه در نظر بگیریم وجود دارد، اما حتی اگر هم نباشد باید در بخش کشاورزی این ظرفیت‌سازی انجام شود.

وی افزود: متاسفانه ناپایداری عرضه و تقاضا و نوسان قیمت محصولات کشاورزی بیشترین آسیب را به این بخش وارد کرده است در صورتی که ما با یک برنامه‌ریزی صحیح، منسجم و اصولی می‌توانیم محصولات کشاورزی کشور را به‌صورت یک منبع ارزآور برای کشور تعریف کنیم. در حال حاضر تنها ۳۰ درصد از قیمت فروش محصول نصیب کشاورز می‌شود؛ ضمن الگوی مناسب کشت نداریم و میزان زیر کشت هر محصول تعریف نشده است.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به اینکه سیستم یکپارچه و یکپارچه‌سازی زمین‌های زیر کشت هم درست تعریف و اجرایی نشده است، تصریح کرد: حدود شش میلیون هکتار اراضی دیم در کشور داریم که استفاده درستی از آن نمی‌شود و به‌طورصحیح به‌عنوان یک منبع درآمدی به آن پرداخته نشده است. در این وضعیت کم‌آبی و خشکسالی که در آن قرار گرفتیم باید کشاورزان را به تولید محصولات ارگانیک و پیاده‌سازی الگوی مناسب کشت تشویق کنیم. باید زنجیره تولید بازتعریف شود تا ضایعات کشاورزی به حداقل برسد.

بیشتر بخوانید: کشاورزی ایران می‌تواند یکی از قطب‌های کشاورزی دنیا باشد/ حق کشاورزی نصیب صنعت شده است

محمدصالحی اظهار داشت: هرساله علاوه بر اینکه در داخل، ضایعات زیادی در بخش محصولات کشاورزی داریم، هنگام صادرات هم بسیاری از محصولات دچار ضایعات شده و نابود می‌شوند. از سوی دیگر، کشت گلخانه‌ای را نیز تقویت نکرده‌ایم. اگر همه این برنامه‌ها اصولی انجام شود قطعاً بخش کشاورزی می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد. سیستم فناوری نوین آبیاری با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به محدودیت منابع آب باید شکل و انسجام گرفته و به‌عنوان یک برنامه درست در کشور پیاده‌سازی شود. باید با برنامه‌ای مدون در خصوصی‌سازی حوزه کشاورزی بیشتر متمرکز شویم تا آن‌ها به کمک کشاورز بیایند و سرمایه‌گذاری را به‌سمت کشاورزی سوق دهیم.

این نماینده استان اصفهان یادآور شد: در کشور حدود دو هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان داریم که اگر بخشی از آن در صنایع تبدیلی و کشاورزی قرار گیرد حتی می‌تواند از خام‌فروشی محصولات جلوگیری کند. وزارت کشاورزی بودجه مصرفی زیادی دارد، اما کارایی آن کم است. ما در الگوی کشت مناسب و کار‌های ترویجی ضعیف عمل کردیم. وقتی تولید کم است کمترین درآمد نصیب کشاورز می‌شود، اما حتی با تولید و عرضه محصولی باز هم بیشترین ضرر و زیان نصیب کشاورز می‌شود. ناگهان در یک مقطع زمانی قیمت پیاز به ۱۵ هزار تومان می‌رسد و گاهی به ۵۰۰ تومان، این نشان می‌دهد که برنامه صحیحی در بخش کشاورزی در کار نیست. توزیع ناعادلانه کود و سموم دفع آفات گیاهی باعث شده که کشاورزان به‌موقع نتوانند از این‌ها استفاده کنند و این ابزار‌ها نتوانند کارایی لازم را در کشت و کار داشته باشند.

این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه به‌طور حتم در برنامه‌ریزی بودجه‌ای کشور در بخش کشاورزی اگر برنامه‌ای هم تعریف شده طبق برنامه عمل نکرده‌ایم، تصریح کرد: گاهی نیز نماینده یک منطقه با ارتباطات منطقه‌ای و لابی‌گری توانسته است در منطقه خود موثرتر عمل کند، اما بعضی از مناطق که زمینه فوق العاده‌ای در حوزه کشاورزی و کشت گلخانه‌ای دارند در محرومیت و انزوا باقی بمانند.

وی گفت: چرا ما نباید در سالی که سال جهش تولید نامیده می‌شود به‌دنبال برطرف‌کردن موانع باشیم. اگر برای این موانع در مجلس برنامه‌ریزی درستی داشته باشیم مطمئناً خیلی از سرمایه‌گذار‌ها زمینه اشتغال را در بخش کشاورزی ایجاد می‌کنند. تولیدات ما قابلیت فروش و صادرات را دارد، اما اینکه در این وضعیت فقط به‌دنبال این باشیم که مثلاً مالیات بر خانه‌های خالی را اعمال کنیم نمی‌توانیم از مشکلات فعلی جامعه بیرون بیاییم. این مالیات چند درصد از مشکلات مسکن را حل می‌کند؟ شاید بیش از ۱۰ درصد و آن هم به‌صورت مقطعی. اگر مسکن رونق بگیرد موجب اشتغال هم می‌شود و بسیاری از کارخانه‌ها که در حال تعطیلی هستند سرپا می‌شوند، اما با این راهکار این مشکل را در کلان شهر‌ها حل می‌کنیم، اما باز هم شهر‌های کوچک‌تر و روستاها، مشکل مسکن خواهند داشت. تمام حوزه‌های اقتصادی شامل صادرات، تولید و... به هم وابسته هستند که اگر این مشکلات با برنامه‌ریزی دقیق‌تر حل شود بسیاری از مشکلات اقتصادی ما هم حل خواهد شد. ضمن اینکه تاکید دارم اگر وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای را که اعلام کرده زودتر اجرایی نکند و زنجیره تولید تا مصرف دوباره تعریف نشود همین مقدار کشاورزی را هم که داریم رو به افول خواهد رفت و مشکلات زیادتری را در اقتصاد ما ایجاد خواهد کرد.

محمدصالحی با اشاره به قول محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در مجلس مبنی بر اینکه دستگاه دیپلماسی کشور در حال ایجاد ارتباطات برای توسعه اقتصادی بیشتر است ادامه داد: یکی از وظایف دستگاه دیپلماسی هر کشوری کمک به بازاریابی ظرفیت‌های موجود آن کشور است. ما هم نیاز داریم برای فروش محصولات کشاورزی بازاریابی انجام شود تا بتوانیم تولیدات را به کشور‌های دیگر صادر کنیم، اما اینکه چقدر می‌توانیم در صادرات محصولات مشابه با کشور‌های رقیب رقابت کنیم جای بررسی بیشتر دارد. این رقابت به دستگاه دیپلماسی مربوط نیست، اما متاسفانه تمرکز فعالیت دستگاه دیپلماسی بیشتر درحوزه ارتباطات سیاسی است که باز در این زمینه هم وزارت امور خارجه باید تلاش بیشتری انجام دهد تا بتواند بازار را برای فروش محصولات داخلی ایجاد کند تا جایی که حتی زمینه‌ای ایجاد شود که اگر سرمایه داخلی هم کم است که کم نیست، از خارج سرمایه‌گذار جذب شود تا کار‌های اقتصادی در منطقه و کشور سر و سامان بگیرد.

نماینده فریدن، فریدون‌شهر، چادگان و بویین میاندشت درباره وضعیت صنعت بسته‌بندی محصولات نیز گفت: موضوع بسته‌بندی استاندارد محصولات به وزارت جهاد کشاورزی مربوط می‌شود. ما الگوی مناسبی در ترویج کشت و کار کشاورزی نداریم، به‌عنوان مثال اگر ما در یک هکتار محصولی را ۱۰ تن برداشت می‌کنیم، کشور ترکیه در همان یک هکتار ۱۸ تن برداشت می‌کند، چیزی نزدیک به دو برابر، حال اگر محصول‌مان را هزار تومان بفروشیم و ترکیه کیلویی ۷۰۰ تومان زیر قیمت ما بفروشد ترکیه برد کرده است، زیرا همان مقدار محصول را با بسته‌بندی‌های کوچک‌تر و زیباتر ارائه می‌کند و وقتی مشاهده شود که هم بسته‌بندی جالب‌تر و کیفیت محصول بیشتر و قیمت هم پایین‌تر است، طبیعتاً آن را می‌خرند، اما ما محصولات‌مان را فله‌ای بار می‌کنیم و به مرز عراق می‌بریم و در آنجا کسی خریدار نیست و آن محصول نابود می‌شود. محصولات ما درجه یک نیستند و کیفیت عالی را ندارند که بتوانند رقابت کنند. در سال گذشته این نمونه را داشتیم که مثلاً چندین کامیون پیاز به مرز رفت و بعد مرز را بستند و در این مدت اکثر محصولات خراب شد و برگشت و این ضرر و زیان متوجه کشاورز است. وقتی کشاورز یک سال ضرر کرد دیگر آن کشت را انجام نمی‌دهد.

محمدصالحی در پایان گفت: اگر وزارت جهاد کشاورزی به برنامه‌های خود نظم دهد می‌توان گفت بعد از صادرات نفت بهترین زمینه‌ای که می‌توانیم در ارزآوری در آن مانور دهیم، محصولات کشاورزی است که آن هم هنوز برنامه مناسبی ندارد. قطعاً برنامه کمیسیون کشاورزی مجلس این است که با توسعه صادرات کشاورزی به ارزآوری و تامین بودجه کمک کند، اما متاسفانه بعضی از نماینده‌ها در کمیسیون‌های مجلس تخصص لازم در آن حوزه را ندارند و نمی‌توانند نظریه و پیشنهاد‌های کارشناسی ارائه دهند و تنها به‌دلیل اینکه در یک کمیسیون جذب نشدند به کمیسیون‌هایی غیر از تخصص خودشان ورود پیدا می‌کنند و این خود باعث کندی در تصمیم‌گیری‌ها می‌شود. ما باید راه‌های تولید را آسان کنیم. در بسیاری از کشور‌ها با حداقل زمین، بیشترین بهره‌برداری انجام می‌شود، اما با وجودی که ایران، زمین‌ها و آب‌های زیادی دارد، از همان آب‌ها بهینه استفاده نمی‌شود و با مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی سرزمین‌مان را به فرونشست زمین و خشکسالی می‌کشانیم.