پیش‌بینی رشد اقتصادی ایران از چه حکایت می‌کند؟/ بغزیان: انتظار تداوم رشد منفی را داشتیم

اقتصاد24 – پیش‌بینی رشد اقتصادی حالا کمی سخت تر شده. به نظر می رسد رشد اقتصادی باز هم سقوط کند. انگار که شد آنچه نباید می شد. آوریل 2019 بود که بانک جهانی هم هشدار داده بود. رقمی معادل منفی 3.8 درصد را برای رشد اقتصادی ایران اعلام کرده بود؛ یک رقم پیش بینی شده که نشان از تشدید رکود در ایران طی یک سال متوالی داشت.

البته پیش از آن هم، مرکز پژوهش های مجلس یک عدد منفی 4.5 درصدی را برای رشد اقتصادی ایران پیش بینی کرده بود. این مرکز گفته بود که با ادامه وضع موجود در سال ۹۸، در بهترین حالت رشد اقتصادی به منفی ۵/ ۴ درصد نزول خواهد کرد و در سناریوی بدبینانه اقتصاد ایران با عقبگرد ۵/ ۵ درصدی سال آتی را به پایان خواهد رساند.

با این حال آنطور که آمار نشان می دهد، تورم در اقتصاد ایران همچنان در کانال 50 درصد سیر می کند. با توجه به وابستگی رشد اقتصادی به نرخ تورم، به نظر نمی رسد که امسال هم نرخ بهتری در این شاخص داشته باشیم.

از طرفی، مساله تشدید تحریم ها هم مشکلات را بیشتر کرده؛ از یک طرف ترامپ است که هر روز یکی از بخش ها را نشانه می گیرد و تحریم می کند و از طرفی هم، وضعیت مبادلات اقتصادی ایران با اروپا و مساله اینستکس هنوز هم لاینحل مانده و احتمال خروج ایران از برجام وجود دارد. در چنین شرایطی، بسیاری از کارشناسان معتقدند که وضعیت رشد اقتصادی چندان مطلوب نخواهد بود و به نظر می رسد که نزدیک به نرخی باشد که صندوق بین المللی پول برای آن پیش بینی کرده است.

چرا رشد اقتصادی نداریم؟

اما علت چیست و چرا اقتصاد ایران در چند سال گذشته نتوانسته وضعیت خودش را در این شاخص کلیدی، بهبود ببخشد؟ پر واضح است که کم شدن فعالیت های صنعتی و اقتصادی متهم ردیف اول است. درست زمانی که حجم مبادلات در اقتصاد پایین می آید، اولین اتفاق، سقوط رشد اقتصادی است.

البته برخی کارشناسان هم معتقدند که سیل اخیر و بار خساراتی که بر دوش بودجه افتاده، خود عامل دیگری برای تداوم رشد اقتصادی منفی است. اما برخی کارشناسان هم در این میان معتقدند که وابستگی به نفت، کلیدواژه اصلی افت رشد اقتصادی است.

آلبرت بغزیان عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این رابطه معتقد است که منفی شدن رشد اقتصادی با توجه به تورم سال گذشته قابل پیش بینی بود. این اقتصاددان به اقتصاد24 می گوید: « اینکه ما یک تورم 50 درصدی داشته باشیم معلوم است که نرخ رشد اقتصادی منفی می شود. در کدام بخش این رشد منفی ورود پیدا کرده؟ قطعا از بخش نفت بوده. بخش صنعت هم همین وضعیت را داشته چون بیشتر تورم را در خود گرفته و هزینه تولید بالا رفته و فروش کم شده. در بخش کشاورزی این تاثیر کمتر بوده چون مبادلات و واردات ما کمتر در این حوزه بوده. بخش خدمات هم - که داخلی است مثل هتلداری رستوران- تحت شعاع قرار گرفته اما مهم ترین عامل را باید نفت دانست. بر همین اساس بود که رشد اقتصادی منفی را در سال 97 انتظار داشتیم.»

علت نوسان های رشد اقتصادی

وی ادامه می دهد: « ارقام بانک جهانی و صندوق بین المللی پول هم از خود ما گرفته می شود ولی اینکه ریالی جمع می کنیم اما باید به دلار اعلام کنیم، باز هم شاخص را تحت شعاع قرار می دهد، چون هر کدام از نرخ های ارز چه 4200، نیمایی و غیره می تواند تاثیر خود را در این مساله بگذارد. به همین خاطر رشد اقتصادی با این نرخ ها هم دستخوش تغییر می شده است.»

بغزیان همچنین تاکید می کند: « به نظرم کنار هم قرار گرفتن عواملی همچون وضعیت نفتی، نرخ تورم و عدم تامین قطعات مورد نیاز در کنار عدم کاهش هزینه تولید نسبت به سال قبل، سبب منفی شدن رشد اقتصادی شده است چون این عوامل دست به دست هم می دهد و تولید را کم می کند و مصرف را هم تحت تاثیر قرار می دهد. وقتی می گوییم تولید ناخالص داخلی منفی شد، یعنی مجموع تولیدات 4 بخش اقتصادی در مجموع کم شده. یعنی نمی توان در وضعیتی که تولیدات کم شده و مصرف هم تحت تاثیر قرار گرفته، انتظار رشد مثبت را داشت.»

این اقتصاددان ابراز امیدواری می کند که امسال تورم پارسال را نداشته باشیم و از وضعیت سال قبل هم عقب تر نرویم. البته به گفته او، ممکن است وضعیت بدتر شود آن هم در صورتی که تحریم ها باز هم تغییر کند و ما هم اقدامی نکنیم و به سمت اقتصاد مقاومتی نرویم.

بغزیان در پاسخ به این سوال که کاهش وابستگی به نفت و درآمدهای آن چقدر می تواند وضعیت رشد اقتصادی را بهبود بخشد، می گوید: « کاهش وابستگی به نفت از چه نظر؟ وقتی خودرو تولید می کنیم، با همین قیمت های موجود باز هم امکان تامین نیاز ندارد چه برسد به اینکه قیمت پایین بیاید. باید در این بخش، مدیریت مجموعه را زیر سوال برد.»