آزمون دشوار اقتصاد جهانی در برابر کرونا

اقتصاد۲۴- در همین راستا نشریه فارین افرز آمریکا در تازه‌ترین گزارش خود آورده است که شیوع ویروس کرونا، درسی تازه برای شکست جهانی‏سازی نیست، بلکه درس این است که جهانی‏سازی علی‏رغم تمامی فواید آن همچنان شکننده است. اکنون در شرایط فعلی شاهد هستیم که تولید کنندگان لوازم پزشکی و دارو غرق در تقاضای جهانی برای کنترل کرونا هستند و همین عامل سبب شده تا کشور‌ها در رقابتی جدید قرار گرفته و سعی کنند تا نفوذ خود را در سراسر جهان به این واسطه گسترش دهند.

جهانی ‏سازی تاکنون با ایجاد فرصت‌های خاص خود توانسته یک بازار پر رونق بین‌المللی ایجاد کرده و ضمن یک تقسیم کار جهانی، به افزایش راندمان و تخصص و نیز رشد دامن بزند. اما همزمان جهانی‏سازی سیستم پیچیده‏ای از وابستگی متقابل را نیز ایجاد کرده است. شرکت‌های زنجیره‌های عرضه جهانی را در اختیار گرفتند و باعث ایجاد شبکه‌های تودرتو و پیچیده تولیدی شدند که اقتصاد جهانی را نیز در دل خود محبوس کرده است.
اجزای یک محصول خاص اکنون می‌توانند در ده‌ها کشور ساخته شوند. این حرکت به سمت تخصص‏، گاهی اوقات جایگزینی را دشوار می‌کند به خصوص برای مهارت‌ها یا محصولات غیر معمول. همچنین با تولید جهانی کشور‌ها نیز به هم وابسته‏تر شدند‏، زیرا هیچ کشوری نمی‌تواند تمام کالا‌ها و مولفه‌های اقتصادی مورد نیاز خود را کنترل کند. همزمان اقتصاد‌های ملی نیز در یک شبکه گسترده جهانی از تامین کنندگان قرار گرفتند.

 

---

بیشتر بخوانید: نگاه پرفسور آمریکایی به مصیبت‌های اقتصادی کرونا

---

همه‏‌گیری بیماری ناشی از کرونا باعث شکنندگی این سیستم جهانی شده است. برخی از بخش‌های اقتصادی به ویژه بخش‌هایی که از افزونگی بالایی برخوردار هستند و تولید آن‌ها در چندین کشور گسترش یافته از این بحران تاثیر‏پذیر خواهند بود. اگر همه‌گیری مانع از آن شود که یک تامین کننده در یک کشور واحد از تولید یک ماده مهم و بسیار مهم استفاده کند‏، دیگران نیز متعاقب آن ضرر خواهند کرد. به عنوان مثال‏، تولیدکنندگان اتومبیل در سراسر اروپای غربی نگران کمبود کیت‌های الکترونیکی کوچک هستند، زیرا یک شرکت مجبور شده است تولید یکی از کارخانه‌های خود در ایتالیا را به حالت تعلیق درآورد.
در گذشته ممکن بود که تولید‌کنندگان انبار‌هایی از لوازم را برای شرایط ویژه در نظر بگیرند، اما امروزه به واسطه عصر جهانی شدن، به زنجیره‌های تامین در زمان حال تکیه می‌شود. به همین دلیل است که در میانه اپیدمی کرونا و مشکلات ناشی از زنجیره تامین، تولید لپ‌تاپ‌های اپل ۵۰ درصد و تلفن‌های همراه این شرکت ۱۲ درصد کاهش پیدا می‌کند. همچنین شرایط کنونی به میزان زیادی سبب شده تا تولید و تحقیق بر روی کیت‌های آزمایشی و نیز واکسن بیماری کرونا برای شرکت‌های داروسازی چند ملیتی به امری دشوار و زمان‌بر تبدیل شود.

گسترش ویروس کرونا عملکرد برخی از دولت‌ها را نیز در سیستم جهانی‏‌سازی زیر سوال می‌برد. تا قبل از شیوع کرونا، چین بزرگ‏ترین تولید کننده ماسک در جهان بود. اما این کشور به دلیل افزایش بحران ناچار به افزایش تولید شد و دولت نیز تمامی ماسک‌های تولید شده در داخل کشور را خریداری کرد. ضمن اینکه مقادیر زیادی ماسک و دستگاه تنفس از خارج از کشور نیز وارد می‌‏کرد. مطمئناً چین به آن‌ها احتیاج داشت‏، اما در‏ نتیجه خرید و فروش آن‏، بحران عرضه بود که واکنش کشور‌های دیگر نسبت به این بیماری را برانگیخت.
در این میان کشور‌های اروپایی خیلی بهتر رفتار نکردند. روسیه و ترکیه صادرات ماسک‌های پزشکی و دستگاه تنفس را ممنوع کردند. آلمان با وجود آنکه عضو اتحادیه اروپا و ملزم به رعایت قوانین تجارت آزاد این اتحادیه است نیز همین استراتژی را دنبال کرد. دولت فرانسه قدم ساده‏تری در تصرف همه ماسک‌های موجود برداشت. در این میان مقامات اتحادیه اروپا شکایت کردند که چنین اقداماتی همبستگی را تضعیف می‌کند و مانع از آن می‌شود که اتحادیه اروپا رویکرد مشترکی را برای مبارزه با ویروس جدید کرونا اتخاذ کند. اما در‏نهایت تمامی این هشدار‌ها به سادگی نادیده گرفته شدند.

این معضل جهانی برای آمریکا نیز مشکلاتی را در‏بر داشته است. این کشور برای رویارویی با کرونا تعلل کرده و حالا شاهد هستیم که با آلمان برای ساختن داروی کرونا توسط یک شرکت آلمانی دچار اختلاف شده است. از سوی دیگر در حالی که ایالات متحده برای رویارویی با این همه‌گیری سیاست عقب‌نشینی را اتخاذ کرده است، چین از این بحران به عنوان فرصتی برای در دست گیری رهبری جهانی استفاده می‌کند. چین با وجود اشتباهات اولیه که منجر به از بین رفتن هزاران بیمار کرونایی شد، اکنون آموخته که چگونه با این بیماری مقابله کند و تجهیزات لازم را در اختیار بگیرد. این‌ها تماماً دارایی‌های ارزشمندی هستند که پکن سعی دارد با مهارت از آن‌ها برای ورود به مقابله جهانی با کرونا استفاده کند.

 

در این رابطه و در حالی که ایتالیا از سایر کشور‌های اروپایی درخواست تجهیزات پزشکی کرده و مجبور به اتخاذ سیاست‌های سخت‌گیرانه شده است، چین اقدام به فروش ماسک، تجهیزات پزشکی و لباس مخصوص می‌کند. به گفته کارشناسان تمامی این مسائل نشان می‌دهد که پکن به منظور ترویج حسن‏نیت و گسترش نفوذ خود تلاش دارد تا رهبری مبارزه علیه همه‌گیری جهانی کرونا را به تصویر بکشد.

این موضوع برای دولت ترامپ که اکنون سفر شهروندان اروپایی به داخل آمریکا را ممنوع کرده است، ناخوشایند خواهد بود. ایالات متحده برای وارد شدن به عرصه مبارزه جهانی با کرونا منابع اندکی برای کمک به سایر کشور‌ها دارد و این در حالی است که ممکن است مجبور به دریافت کمک از چینی‌ها نیز باشد‏، زیرا به تازگی جک ما رئیس کمپانی علی بابا پیشنهاد اهدای پانصد هزار کیت تشخیص کرونا و یک میلیون ماسک را به آمریکا ارائه داده است.

در این راستا، همانطور که سیاست‏گذاران در سراسر جهان برای مقابله با ویروس کرونا تلاش می‌کنند، باید با این واقعیت نیز روبه‏رو شوند که اقتصاد جهانی همانطور که فکر می‏کردند کار نمی‌کند. جهانی‏سازی خواستار تخصص روزافزون کار در سراسر کشور‌ها است؛ الگویی که همزمان با کارآیی فوق‏العاده آن، آسیب‌پذیری‌های زیادی را نیز ایجاد کرده است. دقیقاً شوک‌هایی نظیر شیوع کرونا این آسیب پذیری‌ها را نشان می‌دهد. ارائه‏دهندگان تنها منبع یا مناطقی از جهان که در یک محصول خاص تخصص دارند‏، می‌توانند در لحظه‌های بحران، شکنندگی غیرمنتظره ایجاد کنند و باعث خراب شدن زنجیره‌های تامین شوند‏ به طوری که در ماه‌های آینده بسیاری از این آسیب‏پذیری‌ها در معرض دید قرار می‌گیرند.

نتیجه چنین فرآیندی ممکن است به تغییر سیاست جهانی منجر شود. کشور‌ها با توجه به سلامتی و ایمنی شهروندان خود ممکن است تصمیم بگیرند صادرات را مسدود کنند یا منابع بحرانی را تصرف کنند‏، حتی اگر این کار به متحدین و همسایگان‏شان آسیب برساند. چنین عقب‏نشینی از جهانی شدن‏، سخاوت را به ابزاری قدرتمندتر از نفوذ تبدیل می‏کند. تاکنون ایالات متحده رهبر در مبارزه جهانی علیه کرونا نبوده‏ و حداقل بخشی از این نقش را به چین واگذار کرده است که تمامی این‌ها نشان دهنده آن است که این همه‌گیری در حال تغییر شکل ژئوپلیتیک جهانی شدن است.

منبع: ابتکار