چرا برخی کشور‌ها پولمان را پرداخت نمی‌کنند؟/ بخش خصوصی تنها راه بازستانی مطالبات ارزی

اقتصاد۲۴ - طی روز‌های گذشته مسئولان به انحاء مختلف اعتراض خود را نسبت به دولت کره جنوبی در خصوص بلوکه کردن منابع مالی ایران بیان کردند؛ از رئیس جمهوری گرفته تا رئیس کل بانک مرکزی و همین طور سخنگوی وزارت امور خارجه نسبت به این مسئله واکنش نشان دادند.

 

حسن روحانی طی روز‌های گذشته در تماس تلفنی با عبدالناصر همتی گفته بود: «ممانعت کره جنوبی در استفاده ایران از منابع بانک مرکزی برای خرید کالا‌های اساسی، دارو و اقلام انسان دوستانه هرگز پذیرفتنی نیست و انتظار داریم دولت کره جنوبی هرچه سریعتر این محدودیت را برطرف کند.»

این مسئله البته تنها مربوط به کشور کره جنوبی نیست. عراق هم برای پرداخت پول ایران در قبال صادرات کالا یا خدماتی مانند برق دچار مشکل است. در واقع به واسطه تحریم‌های ظالمانه آمریکا، امکان برداشت از حساب‌های بانک مرکزی توسط ایران محدود است، موضوعی که علیرغم روابط حسنه بین دو کشور با چالش روبرو است. طی روز‌های گذشته رضا اردکانیان وزیر نیرو به بغداد سفر کرد و نتیجه این سفر و گفتگو‌های وزیر نیروی ایران با رئیس جمهور، نخست وزیر، وزیر دارایی و رئیس کل بانک مرکزی عراق، وصول نیمی از مطالبات برقی ایران از عراق و تمدید دو ساله قرارداد صادرات برق ایران به این کشور بود.

حال سوال اینجاست که در این شرایط سخت اقتصادی که کشور به شدت نیازمند درآمد‌های ارزی است چگونه می‌توان به درآمد حاصل از صادرات نفتی و غیر نفتی چشم دوخت؟ آیا باید مسیر دیپلماسی اقتصادی و یا سیاسی را تغییر داد؟ آیا می‌توان با اصلاح در ساختار‌های داخلی در آینده، کشور را از تحریم مصون نگاه داشت؟

متاسفانه طی سال‌های گذشته به واسطه تحریم‌ها و به بهانه دور زدن تحریم‌ها افرادی مانند بابک زنجانی‌ها ظهور پیدا کردند که پول نفت را به کشور باز نگرداندند. این نوع فساد که ناشی از عدم شفافیت متاثر از فضای تحریم بود می‌تواند همچنان سایه خود را به اشکال دیگر بر سر اقتصاد ایران گسترده کند. هر چند تجربه‌های تلخ این نوع از فساد می‌تواند برای امروز یک درس باشد.

مجیدرضا حریری رییس اتاق ایران و چین در گفتگو با اقتصاد ۲۴ در این خصوص می‌گوید: این مسئله به موضع گیری ما در دنیا برمی‌گردد. اینکه تصمیم گرفتیم و یا بر کشور ما تحمیل شده است که با بخش‌هایی از دنیا روابط دوستانه نداشته باشیم که تحریم از پیامد‌های آن است.

 

وی با بیان اینکه ایران از هر کشوری به اشکال گوناگون با ماهیت متفاوت پول طلب دارد، اظهار می‌کند: اتفاق اصلی این است که ما به تعدادی از کشور‌ها صادرات نفتی و غیرنفتی اعم از کالا، انرژی، محصولات پتروشیمی و... داریم. در قبال این صادرات آن کشور می‌تواند تامین کننده کالا‌های مورد نیاز در ایران باشد. در واقع معادل صادرات به آن کشور، واردات داریم. مدل موفق این تبادل با کشور چین است که معادل صادراتی که به چین داریم، بخش مهمی از واردات مورد نیاز را از این کشور تامین می‌کنیم.

 

حریری تصریح می‌کند: اما مدل دیگر با کشوری مانند عراق است که کالا و خدمات از جمله برق و کالای مصرفی به آن می‌فروشیم. بخشی که مربوط به دولت است مانند نفت و برق برای برگشت پول دچار مشکل است.

 

رییس اتاق ایران و چین با بیان اینکه پول صادراتی که توسط بخش خصوصی انجام می‌شود راحت‌تر به کشور وارد می‌شود، می‌افزاید: بر اساس قانون پول باید به خزانه بانک مرکزی برود و با توجه به اینکه عراق کالایی برای ما به ازای پول نفت و برق ندارد باید اصل پول را بپردازد.

 

حریری همچنین به نوع دیگری از تجارت ایران در زمان تحریم اشاره می‌کند و می‌گوید: مدل دیگر، صادرات به کشور‌هایی مانند کره جنوبی، ژاپن و هند بوده است که تا زمانی که ممنوعیت فروش نفت به شکل صددرصدی نبوده و تحریم‌ها شامل معافیت بوده است به این کشور‌ها نفت صادر می‌کردیم.

 

وی می‌افزاید: کره جنوبی در همان زمان معافیت‌ها هم به دلیل تحریم ها، کالایی به کشور ما معادل پول نفت پرداخت نمی‌کرد. کما اینکه این کشور با توجه به تکنولوژی‌هایی که دارد می‌توانست کالا‌های مورد نیاز کشور ما را تامین کند، اما از این کار سرباز می‌زد.

رییس اتاق ایران و چین با تشریح دلیل بلوکه کردن پول ایران از سوی این کشورها می‌گوید: علت اینکه کشور‌هایی مانند کره جنوبی پول نفت ما را از زمان معافیت‌ها پرداخت نمی‌کند این است که این پول باید به خزانه بانک مرکزی واریز شود و به دلیل اینکه بانک مرکزی ما توسط آمریکا تحریم شده است و هیچ حسابی در دنیا از بانک مرکزی فعال نیست، بهانه به دست برخی کشور‌ها افتاده است که پول‌های نفتی که از ما خریده اند را بلوکه کنند.

 

حریری تصریح می‌کند: این یک مساله کاملاً سیاسی است که حوزه دیپلماسی آن هم نه اقتصادی بلکه سیاسی است؛ بنابراین تا زمانی که اختلاف و تنش با آمریکا وجود دارد این مشکل نیز به قوت خود باقی است. به بیان دیگر ما دو انتخاب داریم یا بپذیریم که با توجه به دعوای موجود بین دو کشور باید با محدودیت‌ها شرایط را پیش ببریم و یا به دنبال راه حل‌هایی برای رفع مشکل سیاسی بین دو کشور باشیم.

رییس اتاق ایران و چین می‌گوید: در این شرایط هر چقدر بخش خصوصی بتواند تجارت خارجی را پیش ببرد این به نفع اقتصاد کشور ماست چرا که ادعای آن‌ها این است که دولت ایران را تحریم کرده اند، اما مشکل اینجاست که ما در کشور بخش خصوصی توانمند و قدرتمند در صنایع بزرگ و اثرگذار خود نداریم.

 

وی تاکید می‌کند: چند دهه است که بخش خصوصی در کشور محدود شده است. بسیاری از بخش‌های تجاری که وظیفه واردات و صادرات را بر عهده دارند توسط شرکت‌های حکومتی انجام می‌شود بنابراین این شرکت‌ها در زمان تحریم ابتکار عمل را از دست می‌دهند.

 

حریری تصریح می‌کند: حال اگر در این شرایط بخواهیم به یکباره بخش خصوصی را فعال کنیم تنها مفری برای فساد ایجاد شده است چرا که تنها وابستگانی با لباس بخش خصوصی وارد فضای تجاری می‌شوند که ریسک فساد را بالا می‌برند.

 

وی یادآور می‌شود: اما راه حل در این است که بخش‌های مهم تجارت خارجی حتی بخش نفت را به مرور به بخش خصوصی بسپاریم که در این شرایط نمی‌توانند به راحتی آن را تحت فشار قرار دهند.